Heb je ooit overwogen om je eigen stad te kopen? Waar je volledig zelf de wet bepaalt, je eigen belastingsysteem ontwerpt en zelfs je eigen politiemacht? In Honduras is dit niet langer een filmscript van een ‘Brave New World’, maar de harde realiteit. Met het creëren van Zones voor Tewerkstelling en Economische Ontwikkeling (ZEDE’s) kunnen investeerders een stuk land kopen, waar ze zelf keizer kunnen spelen.

Op het moment dat Centraal-Amerika 200 jaar onafhankelijkheid van de kolonisatoren viert, zet Honduras de soevereiniteit van het land dus in de uitverkoop. Deze symboliek is ook volksbewegingen niet ontgaan, die dan ook op straat kwamen om het afschaffen van ZEDE’s te eisen. Ook de vakbonden kwamen mee op straat, want naast de principiële bezwaren, zien zij hier een poging om een neoliberalisme 2.0 te installeren. Dit wil komaf maken met de al benarde loon- en arbeidsvoorwaarden voor Hondurese werknemers.

Neoliberalisme 2.0

Carlos H. Reyes is een historische vakbondsleider in Honduras. Hij gaf dit jaar, na 35 jaar, de voorzittersfakkel van vakbondscentrale STIBYS door en zet zijn engagement nu verder als militant. Het organiseren van de vakbondsstrijd tegen de ZEDE’s is hierbij een prioriteit. Carlos schuimt vakbondsvergaderingen en -instanties af om achterban en leiding te sensibiliseren en te mobiliseren: “Dit project is het hoogste stadium van het neoliberaal model in Honduras. We hebben de afgelopen decennia al heel wat moeten slikken. Van vrijhandelsakkoorden, vrijhandelszones, over toenemende outsourcing tot deregulering en daling van de koopkracht. De ZEDE’s tarten echter elke verbeelding. In de praktijk betekent het dat de volledige arbeidswetgeving – die van kracht is sinds 1959 en fel bevochten is met een grote stakingsgolf in 1954 – volledig op de schop gaat”.

© FOS

Evangelina Argueta van het vakbondsnetwerk van de maquilas, RSMH, sluit zich hierbij aan: “De vrijhandelszones werden begin jaren ’90 verkocht als een mirakeloplossing om jobs te creëren. In de praktijk zijn vooral de winsten van de werkgevers verhoogd door alle belastingvoordelen die ze kregen. Daarnaast heeft het ons 25 jaar gekost om vakbondsvrijheid af te dwingen in de vrijhandelszones. Pas sinds een vijftal jaar kunnen we ons organiseren en collectieve onderhandelingen voeren. Met de ZEDE’s zouden we niet alleen dertig jaar worden teruggesmeten in de tijd. Maar aangezien de arbeidswetgeving, -rechtbanken en -inspectie in de ZEDE’s niet van toepassing zijn, zou er elk instrument ontbreken voor ons om werknemers te organiseren en hun belangen te verdedigen.”

Verzet

Het wettelijk kader voor de ZEDE’s bestaat al sinds 2013. Hoe komt het dat het protest hierrond nu pas echt oplaait? Evangelina: “Enerzijds door een blunder in de verkiezingscampagne van Partido Nacional, de huidige regeringspartij die de president levert. Zij hebben de ZEDE’s zelf in de kijker geplaatst voor hun campagne voor de presidentsverkiezingen van november, door het voor te stellen als hun masterplan om jobs te creëren en de economie aan te zwengelen. Ze hadden de golf van negatieve reacties niet verwacht. En niet alleen van de sociale bewegingen, zelfs delen van de werkgevers zijn ertegen. Ze verwachten immers oneerlijke concurrentie. Ook de bisschoppenconferentie tekende protest aan tegen de ZEDE’s. Die stelt dat het project ongrondwettelijk is.”

“Daarnaast is er voor het eerst een ZEDE die effectief in opbouw is in Choloma, de textielstad bij uitstek in Honduras. Dit gaat gepaard met veel propaganda- en lobbywerk. De dreiging wordt nu wel erg reëel”.

Ook de alertheid van Carlos werpt vruchten af. De drie vakbonden in Honduras nemen, als een gemeenschappelijk front, standpunt in tegen de ZEDE’s en eisen dat parlementsleden de wet vernietigen. Zowel vakbonden als andere middenveldorganisaties onderzoeken ook de mogelijkheid om een klacht in te dienen bij het Grondwettelijk Hof voor het vernietigen van de wetgeving.

© FOS

Wat na de verkiezingen?

Hondurezen vrezen ook dat de ZEDE’s een gelegaliseerd ‘wilde westen’ worden en dat de drugskartels er een veilige thuishaven vinden, ver van politie en justitie. Toch houdt Partido Nacional vast aan het plan en is bereid om na de verkiezingen hiermee door te zetten. Is de reden hiervan misschien dat de broer van president Juan Orlando zelf in de gevangenis zit in de V.S. op verdenking van het smokkelen van tonnen cocaïne? De president wordt trouwens zelf genoemd in het onderzoek. De ZEDE’s voeden dan ook nog verder de geruchten dat Honduras een narcostaat geworden is, waar de kartels mee aan de knoppen zitten.

Partido Liberal heeft zich officieel uitgesproken tegen de ZEDE’s in de verkiezingscampagne, maar bij Evangelina valt de stilte op: “Partido Liberal ontwijkt het thema vooral. We hebben weinig vertrouwen in hen.” De twee progressieve kandidaten spraken zich wel duidelijk uit tegen de ZEDE’s. De grootste uitdager van Partido Nacional, Xiomara Castro van LIBRE en vrouw van ex-president Manuel Zelaya, die werd afgezet met een staatsgreep, belooft de ZEDE’s onmiddellijk te schrappen als zij aan de macht komt. Ook Salvador Nasralla, die bij de verkiezingen van 2017 nog opkwam in alliantie met LIBRE, waarbij de overwinning vermoedelijk werd afgenomen door fraude. Ditmaal komt hij op als onafhankelijke.

De vakbonden hopen dat er na de verkiezingen een gunstigere wind waait. Ze hopen ook dat de toekomstige president of toekomstig parlement een einde zal maken aan de ZEDE’s. Maar met of zonder politieke verandering, zal de druk van vakbonden en sociale organisaties niet afnemen. Eerder moest de regering de plannen voor de privatisering van de gezondheid weggooien na grootschalige protesten. Leggen de Hondurezen de ZEDE’s nu ook op het hakblok?

Auteur: Jasper Rommel