De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

kleptocratie

kleptocratie

maandag 30 mei 2011 20:25
Spread the love

Al een tijdje zoek ik een doeltreffend woord om het politieke bestel in ons land en ons deel van de wereld te beschrijven. Democratie is het immers niet. Democratie is de macht van het soevereine volk, dat samen beslist in het belang van het algemeen. Bij ons wisselen de beslissingen waar ieder baat bij heeft zich te snel af met beslissingen waar alleen een heel beperkt deel van de bevolking kan bij grijnzen. Dus democratie is het niet, of tenminste onvolkomen. Een dictatuur is het ook niet, we blijven beter af van de mensen in Witrusland of Libië. Aan het niveau van vele leiders te zien is het ook geen meritocratie. Het is geen socialistische heilsstaat van arbeiders en boeren; die utopie is trouwens nooit ergens succesvol gerealiseerd. En België is zeker geen volwaardige bananenrepubliek, tot spijt van wie het benijdt. Het is ten hoogste wel een constitutionele bananenmonarchie zonder bananen.

Neen, ik laat me verleiden door het woord kleptocratie. Gewoonlijk wordt het omschreven als “een pejoratieve term om vermeend zelfverrijkende regeringen en landen aan te duiden”, lees ik op wikipedia. Maar het woord omvat meer dan dat. Kleptocratie is niet alleen Soeharto, Marcos, Moboetoe en Babydoc. Etymologisch komt het van het Griekse klepto (stelen) en kratein (regeren). Een regering door dieven. Of dieven aan de macht. En tot mijn spijt zie ik dit fenomeen wild om zich heen grijpen, hier in dit Avondland en in feite overal in de wereld waar de zogenaamd vrije markt onbelemmerd de scepter zwaait.

Een eerste idee dat we aan de kant moeten schuiven is dat de regering regeert, dat de verkozenen des volks voldoende macht hebben om de samenleving een bepaalde richting in te sturen. Ze hebben alleen maar de mogelijkheid om aan de kanten te vijlen. Bepaalde maatschappelijke tendensen kunnen ze stimuleren en andere proberen af te remmen, maar zelf die tendensen bepalen, dat kan een regering niet. De belangrijkste tendens van het moment is die van meer en meer consumeren, en meer en meer produceren. Ons BPA moet groeien, ten koste van alles, zelfs van ons geluk. Er zijn regeringen die deze onzaligmakende groei niets in de weg willen leggen, en er alles aan opofferen, en er zijn regeringen die de scherpe kanten voor bepaalde bevolkingsgroepen wat minder scherp willen maken. Maar allen staan redelijk  machteloos om in de grote beweging in te grijpen. Ik heb groot respect voor de regering van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, die in hun gewestelijk afvalplan durven stellen : we willen de aankoop van nutteloze goederen tegengaan. Goederen of producten die toch maar ongebruikt in een kast of een garage belanden (de blenders, steamers, edge-cutters, garden claws en andere nutteloze apparaten die als enige verdienste hun Engelse naam hebben) en die vroeg of laat de afvalberg maar vergroten. Maar ik ben pessimistisch over de uitvoering. Gaan Brussel dat écht kunnen realiseren? De markt is toch heilig, en waar een vraag naar bestaat, al dan niet kunstmatig opgewekt of aangekweekt, dat moet toch kunnen geproduceerd en verkocht worden. Ik wacht, binnen dezelfde sector van de afvalpreventie, op de eerste regering die het lef heeft om (alleen maar) televisiereclame buiten de wet te stellen. Dat zou pas een effectieve afvalpreventiemaatregel zijn.

De macht ligt niet bij de regeringen, de macht ligt bij de sterkste marktspelers, of meer abstract en omvattend, bij ‘het systeem’. De kleptocraten van vandaag heten niet Moboetoe, maar Electrabel, Dexia, Standard & Poor’s en hun onzichtbare ruif-eters, de aandeelhouders. Sommige kleptocraten kennen we nog bij hun persoonlijke naam : Dexia topman Pierre Mariani (600.000 euro bonus, een vast salaris van 1 miljoen euro en een functievergoeding van 200.000 euro). Oud premier Jean-Luc Dehaene (in 2010 bestuurder in 5 raden van bestuur, het maximaal toegestane aantal ;  Dexia : 88.000 euro, AB Inbev: 79.000 euro + 15.000 euro warrants, Umicore : 40.000 euro, Lotus : 22.500 euro, Tromogenics : 28.000 euro, dus samen meer dan zijn Europarlementswedde van 134.000 euro ). Jan Coene bij Picanol (minstens 5 miljoen euro per jaar), Albert Frère (geschat vermogen van 1,9 miljard euro)… Vaak worden deze notoire kleptocraten als helden of captains-of- industry opgevoerd. Maar de meeste kleptocraten werken als echte dieven meer in de schaduw. Wie kent de families de Spoelberch, de Mévius en Vandamme? De rijksten van het land, dankzij hun AB Inbev aandelen.

Jawel, kan je opwerpen. Er zijn veel stinkend-rijke mensen. Maar zijn het daarom kleptocraten? Besturen zij de maatschappij en stelen zij al dat geld wel van ons? Toch wel, op vele verschillende manieren. Om geld te verdienen uit aandelen moet je geen enkele vaardigheid hebben, tenzij de vaardigheid van het bezitten. Bezit de juiste waardepapieren, en het geld komt naar je toe. Bezit de juiste status en de betaalde bestuursmandaten komen ook naar je toe. Voor die mandaten is er de schijn dat je iets bijdraagt aan het beheer van het bedrijf. Dat is echter schijn, een bedrijf van een bepaalde omvang is een autonoom systeem dat zichzelf beheert en daartoe inwisselbare bestuurders gebruikt bij wijze van instrument (1). Aandeelhouders hoeven zelfs die schijn niet hoog te houden. Ze krijgen omdat ze hebben.

Maar alle geld moet ergens verdiend worden, voor alle geld is er steeds iemand die er voor werkt. U en ik. Als wij overuren kloppen en stress ondergaan, weet dat er iemand wel bij vaart, onze kleptocraat. En besturen ze? Niet openlijk. Ze nemen geen politieke besluiten, al hebben ze uiteraard wel een goed gevulde adressenboek met politieke lakeien. Soms nemen ze, na hun politieke loopbaan, wel eens een politicus in hun rangen op, niet als dank voor bewezen diensten –zo zijn kleptocraten niet – maar wel omdat ze er nog wat verder profijt kunnen aan hebben. Maar de kleptocraten geven wel vorm aan onze maatschappij. Zij zijn de motors, de geheime hogepriesters achter de nieuwe (want nog geen driehonderd jaar oude) religie van de economische groei en de concurrentie.  Zij bepalen het ritme van de samenleving (fortius, altius, citius). Zij geven de inhoud aan onze media, ze bepalen hoe we werken en hoe we onze vrije tijd besteden.

Mensen bestaan niet meer. Een mens is gereduceerd tot een tweeledig wezen (producent-productiefactor en consument-afzetmarkt). O wee als je één van beide onderdelen niet in je hebt. Kleptocraten stelen niet alleen onze centen via hun onverdiende dividenden. Ze stelen onze tijd, onze arbeidsvreugde, onze vrijheid, onze gezondheid en ons overleven als soort. Leef maar eens in de buurt van Alpro, Galloo of een ander stinkende fabriek. Met iedere ademteug weet je waarom je de hinder moet verdragen of waarom je op je gezondheid en levensverwachting moet inboeten: Omwille van de bedrijfsbelangen, die samensporen met het gewin van kleptocratische aandeelhouders. En bij de volgende milieuramp, op de heide of elders, voorbode van een dramatische, door een dolle-groei-economie veroorzaakte klimaatsverandering, weet dat de kleptocraat er wel bij vaart en zich het voorrecht verwerft om als laatste ten onder te gaan (2).

Er is gelukkig één lichtpunt. Kleptocratie is een regeringsvorm, een regime. En zoals elk regime kan die omvergeworpen worden. De eerste stap daarnaartoe is door de politieke lakeien weg te blazen. Volksheld Bart De Wever, die openlijk zegt dat zijn baas VOKA is. Kris Peeters, minster van Unizo, of Philippe Muyters, minister van VOKA. Hoe is het toch mogelijk dat zij, de handlangers van de dieven, door ons, de bestolenen, in het zadel gehouden worden? Hier speelt duidelijk het ‘kratein’ uit de term kleptocratie een rol. Kleptocratie anno 2011 wil zeggen, heers voor de dieven. Waarom moet de ’regering in wording’ (laat ons positief blijven) 17 miljard vinden tegen 2015? Niet om de pensioenen te betalen, laat u niet in de luren leggen. De pensioenen kunnen blijvend betaald worden. Jef Maes (3), directeur van de studiedienst van het ABVV noemt de hele heisa over onbetaalbare pensioenen ‘larie en apekool’ (4). Hij berekende dat, om de stijgende uitgaven te kunnen dekken, de sociale zekerheid inderdaad 6% meer van onze rijkdom moet herverdelen. Dat is niet onaanzienlijk, en tegen de trend in. Tussen 1980 en nu is die herverdeling net gedaald met 2,1%. Maar, wanneer de vergrijzing toeslaat in 2030-2050 zal onze rijkdom zelf met meer dan 50% gestegen zijn. De pensioenkwestie is dus geen financiële of economische vraag, geen noodlot dat nu eenmaal over ons neerdaalt, en waar we alleen maar iets tegen kunnen doen door harder en langer te werken en meer te bezuinigen. Nee, het is een loutere maatschappelijke keuze! Zijn we bereid om van onze met 50% gestegen welvaart 6% af te staan uit solidariteit. Dit gaat regelrecht in tegen het kleptocratische principe uiteraard, en daarom zijn de kleptocratische lakeien zo snel om ons een probleem aan te praten.

Waarom moet die regering dan wel 17 miljard vinden? Alles begon bij een financiële crisis. Speculanten maakten het te bont op de beurs, met allerlei fictieve producten waarmee ze wel vlot geld wilden verdienen maar waar niets in de reële wereld tegenover stond. De banken deden hier duchtig aan mee en zetten hele systemen op om kleptocratisch geld binnen te halen op basis van hypothecaire leningen van Amerikanen. Iedereen werd inhalig en wil zijn stuk van de koek, tot de ballon doorprikt geraakte en de hypotheken – kleptocratisch opgedrongen aan de consument – niet meer terugbetaald raakten. De ene bank na de andere verslikte zich of kon geen dividend of rijkdom meer creëren voor haar aandeelhouders. De staatskassen kwamen, als brave belangenverdedigers van de kleptocraten, dadelijk tussen met fenomenale bedragen.  Maar nu is het de beurt aan de staatskassen om onder druk te komen. De eigenaars van het staatspapier, vaak dezelfde kleptocraten die in de bankencrisis gered werden, schakelen de Europese Unie in en het IMF, en eisen hun geld terug, met steeds hogere rentes. Ze maken hierbij gebruik van scores toegekend door Moody’s, Fitch, Standard & Poor’s, organisaties met een veel grotere macht en impact dan gelijk welk democratische verkozen assemblée dan ook, het Europese Parlement of het Amerikaans Congres inbegrepen. En de Ijslandse, Ierse, Griekse, Spaanse of Portugese burger wordt uitgeperst met de ene bezuinigingsronde na de andere. Maar zij niet alleen, ook de Duitse bevolking moet preventief in armoede geduwd worden, om de economische koppositie van de Duitse economie te genereren. En de meeste Belgische partijen gaan erin mee, onze duit in het zakje wordt een duit van 17 miljard. De kleptocraten die de Belgische staatsschuld in portefeuille hebben, mogen gerust zijn, we zullen met zijn allen wel harder, langer en sneller werken, voor minder loon, en we zullen nog wel denken dat het zo nu eenmaal hoort.

Of niet? We leven in tijden van democratische omwentelingen. Overal in het Midden Oosten en in Noord Afrika worden hele bevolkingslagen wakker. Ze schudden de dictaturen van zich af, en streven naar meer democratie. En er is heus niet zoveel verschil tussen de werkloze, uitgestoten jongeren in Tunesië en de jonge, uitgestoten werklozen in Spanje.  Eén op de twee jonge Spanjaarden zit zonder werk, door een crisis waar ze geen schuld aan hebben. Ook in Spanje kunnen dus pleinen bezet worden voor meer democratische hervormingen. Het kleptocratische regime is ondemocratisch, en al is de dictatuur niet zo bloedig en de onderdrukking niet zozeer gericht op de vrije meningsuiting, toch laat het zich niet gelegen aan wat we ‘algemeen belang’ zouden noemen. Gelijk hebben ze, die Spanjaarden, en voor hen de Ijslanders, dat  ze de politieke lakeien verantwoordelijk achten voor de werkloosheid en de besparingswoede, dat ze hun recht opeisen om constructief aan de samenleving te bouwen, niet als consument, als productiefactor maar als burger. Laat ons hopen dat de revolte inderdaad een democratische revolte blijft, zowel in de Arabische wereld als in Spanje. Dat ze niet gekaapt wordt, zoals de revoltes bij de val van het ijzeren gordijn, en leiden tot een nog veel hardere kleptocratie. Dat ze niet vallen voor een rechtspopulistische sirenenzang, die enkel als rookgordijn dient voor de kleptocraten maar niets met democratie van doen heeft. En laat ons dan hopen dat ook op de Grote Markt van Brussel tentjes worden opgeslagen, voor een ware staatshervorming. Geen nationalistisch Vlaamswaalse, maar ééntje die naar de kern gaat, het functioneren van de markt en de illegitieme transfers van wie weinig heeft naar wie nu al te veel heeft. Laat ons kiezen voor een ander staatsmodel, een duurzaam, eentje met respect voor de mensen en de omgeving, een waarin niet het BNP, de concurrentiepositie of de groei centraal staat, maar wel het evenwicht, de rechtvaardigheid, de solidariteit en de democratie.

Groeten,

Mike Van Acoleyen

(1) : De Ogen van de Panda, Etienne Vermeersch

(2) : De Ondergang, Jared Diamond

(3) : Uw sociale zekerheid in gevaar, Jef Maes

(4) : Radio interview Het Vrije Woord, 23/05/2011,

http://outpost.vrt.be/privemp3/28C39FF5_privemp3_20110520172940000.htm
 

take down
the paywall
steun ons nu!