Volgens statistieken van de regering in de hoofdstad Juba is bijna de helft (48 procent) van de Zuid-Soedanese meisjes tussen vijftien en negentien gehuwd. Huwen op twaalfjarige leeftijd is geen uitzondering.

Het 95 pagina’s tellende rapport ‘This Old Man Can Feed Us, You Will Marry Him: Child and Forced Marriage in South Sudan‘ geeft tekst en uitleg bij de gevolgen van kinderhuwelijken, het nagenoeg totale gebrek aan bescherming voor slachtoffers die zich tegen een huwelijk verzetten of weglopen na misbruik binnen het huwelijk en de vele hindernissen die ze moeten overwinnen om toegang te krijgen tot hulpkanalen.

De tekst is gebaseerd op interviews met 87 meisjes en vrouwen uit de deelstaten Centraal- en West-Equatoria en uit Jonglei, maar ook op gesprekken met regeringsambtenaren, traditionele leiders, werkers uit de gezondheidszorg, juridische experts en kenners van vrouwenrechten, onderwijzend personeel, gevangenisbewaarders en vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties, de Verenigde Naties en liefdadigheidsorganisaties.

Rechten op bescherming van meisjes verdedigen

“Meisjes die de moed hebben om een huwelijk op jonge leeftijd te weigeren, hebben dringend nood aan bescherming, steun en vorming”, stelt Liesl Gerntholtz, directeur vrouwenrechten bij Human Rights Watch (HRW). “De regering van Zuid-Soedan moet zorgen voor een gecoördineerde overheidsrespons om kinderhuwelijken aan te pakken en voor een betere opleiding van de politie en openbare aanklagers die de rechten op bescherming van meisjes verdedigen.”

Meisjes getuigden bij Human Rights Watch dat ze onder druk moesten huwen, bijvoorbeeld omdat de familie uit was op een bruidsschat of omdat ze verdacht werden van seks voor het huwelijk. Eén meisje, Ageer M., vertelde aan HRW-onderzoekers: “Ik weigerde om met hem te huwen, maar hij ranselde mij af en nam mij met geweld. Hij dwong mij tot seks zodat ik wel zou moeten blijven”.

Weinig meisjes in Zuid-Soedan weten dat ze recht hebben op hulp en meisjes die zich toch verzetten tegen vroege en gedwongen huwelijken worden hard aangepakt door hun families. Dat gaat van harde taal tot fysiek geweld en soms zelfs moord.

Het HRW-rapport vertelt het verhaal van een zeventienjarige studente in de deelstaat Lakes die door haar vader werd gedwongen om een oude man te huwen. In ruil zou de man een bruidsschat van 200 koeien aan haar familie schenken. Het meisje weigerde en zei: “Ik ken deze man niet. Ik heb nooit met hem gesproken en hij is niet van mijn leeftijd”. Het meisje werd weggebracht naar een bos in de omgeving, vastgebonden aan een boom en doodgeslagen.

Conventies ondertekenen en wetgeving uitwerken

Het HRW-rapport adviseert de regering om huwelijken voor de leeftijd van achttien te verbieden, om de Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women (CEDAW), de Convention on the Rights and Welfare of the Child (CRC), en andere mensenrechtenverdragen te ondertekenen en om een uitgebreide wetgeving rond huwelijken en echtscheidingen uit te werken en goed te keuren.

Door kinderhuwelijken moeten meisjes hun opleiding tijdelijk of definitief afbreken, ze lopen meer risico om het slachtoffer te worden van geweld en misbruik en het brengt hun gezondheid in gevaar.

Als Zuid-Soedan er niet slaagt om de kinderhuwelijken een halt toe te roepen, zal dat zware gevolgen hebben voor de toekomstige ontwikkeling van het land, aldus nog HRW. De praktijk legt immers een hypotheek op de opvoeding, de gezondheid, de veiligheid en de economische vooruitgang van vrouwen en meisjes, hun families en hun samenlevingen.
 
“Meisjes moeten hun opleiding vaak afbreken omdat ze als kind worden uitgehuwelijkt, soms zelfs voor altijd”, zegt Gerntholtz. De ondervraagde meisjes en vrouwen getuigden dat ze hun dromen om verder te studeren en boekhouder, leerkracht of dokter te worden, moesten opbergen toen ze werden uitgehuwelijkt. Voor wie de school verlaat, is er amper nog een weg terug na een huwelijk of een zwangerschap.

Uit de officiële cijfers van 2011 blijkt dat slechts 39 procent van de leerlingen in lagere scholen en 30 percent van de studenten in het middelbaar onderwijs van het vrouwelijk geslacht is.

Gezondheidsproblemen

Door kinderhuwelijken lopen meisjes ook meer risico op overlijden of gezondheidsproblemen na vroege zwangerschappen en bevallingen. Uit studies over reproductieve gezondheidszorg blijkt dat zwangerschappen en bevallingen risicovoller zijn bij heel jonge vrouwen dan bij iets oudere vrouwen, onder meer door hun smallere bekkens en onvolwassen lichaamsbouw, waardoor ze tijdens de bevalling het leven kunnen laten.

De gebrekkige pre- en postnatale gezondheidszorg in Zuid-Soedan maakt dit probleem er natuurlijk alleen maar erger op. HRW vroeg samen met zijn ontwikkelingspartners aan de regering van Zuid-Soedan om:

– een uitbreid nationaal actieplan te ontwikkelen en uit te voeren om de gevolgen van kinderhuwelijken te voorkomen en aan te pakken;
– richtlijnen uit te werken en ten uitvoer te leggen voor de behandeling van gevallen van kinderhuwelijken door nationale en regionale overheden;
– opleidingen te geven aan de overheidsambtenaren en rechtshandhavers over de wettelijke rechten van meisjes in overeenstemming met de wet op de kinderbescherming, meer bepaald het recht op bescherming tegen kinderhuwelijken;
– nationale bewustwordingscampagnes te voeren om het publiek te informeren over de schadelijke gevolgen van kinderhuwelijken;
– te werken aan een verregaande hervorming van de Zuid-Soedanese wetgeving betreffende huwelijken, echtscheidingen en alles wat daarmee samenhangt;
– pragmatische beleidsmaatregelen te treffen om te garanderen dat meisjes en vrouwen die hulp zoeken in hun verzet tegen gedwongen huwelijken die ook kunnen krijgen.  

Gendergelijkheid en ontwikkelingskansen van vrouwen

Wereldwijd worden jaarlijks zowat 14 miljoen meisjes in de echt verbonden voor hun achttiende verjaardag. Uit een rapport van UNICEF uit 2012 blijkt dat ongeveer één op de drie vrouwen tussen 20 en 24 jaar huwde voor ze de leeftijd van achttien had bereikt en dat circa 11 procent nog geen vijftien was toen ze huwde. Kinderhuwelijken komen bijna overal ter wereld voor, maar de cijfers liggen het hoogst in Zuid-Azië, sub-Sahara Afrika, Latijns-Amerika en de Caraïben.  

“Het wereldwijde probleem van kinderhuwelijken ontneemt vrouwen en meisjes hun middelen van bestaan en werkt geweld in de hand”, aldus nog Gerntholtz. “De regering van Zuid-Soedan moet haar belofte van gendergelijkheid nakomen door de mensenrechten van vrouwen en meisjes bovenaan de ontwikkelingsagenda te plaatsen.”

Enkele getuigenissen van meisjes

“Een man ging naar mijn ooms en betaalde een bruidsschat van 80 koeien. Ik verzette mij tegen het huwelijk. Ze bedreigden mij. Ze zeiden: ‘Als je wil dat je broers en zusters het goed hebben, zal je met die man huwen’. Ik zei dat hij te oud voor mij was. Zij antwoordden: ‘Je moet met die oude man huwen, of je dat nu wil of niet, want hij heeft ons te eten gegeven’. Ze hebben me hard geslagen. Ook mijn moeder kreeg slagen omdat ze tegen het huwelijk was.”

— Aguet N., regio Bor, 15 maart 2012. Aguet huwde in 2003 op vijftienjarige leeftijd. Ze vertelde HRW dat ze in klas vijf zat en haar school wilde afmaken, maar haar ooms sloegen haar en haar moeder en dwongen haar zo om met een 75-jarige man te huwen.

“Mijn vader weigerde mij naar school te laten gaan. Volgens hem was onderwijs voor meisjes pure geldverspilling. Hij zei dat ik dankzij een huwelijk respect zou krijgen van de samenleving. Nu ben ik volwassen en weet ik dat hij loog. Ik kan niet gaan werken om mijn kinderen te onderhouden en ik zie dat meisjes die school hebben gelopen wel aan werk raken.”

— Mary K., regio Yambio, 7 maart 2012

“De man van wie ik hield, had geen koeien en mijn ooms weigerden een huwelijk met hem. Mijn echtgenoot betaalde 120 koeien. Ik weigerde, maar ze ranselden mij af en brachten mij met geweld bij hem. De man dwong mij tot seks, dus ik moest wel blijven.”

— Ageer M., regio Bor, 15 maart 2012?

“Als je beslist om het huwelijk van je dochter uit te stellen, kan ze zwanger raken. Dan zal een man niet veel koeien meer betalen. Daarom huwelijken we ze vroeg uit. Er is veel vrees voor onwettelijke zwangerschappen bij meisjes.”

— Yar B., regio Bor, 15 maart 2012

“Ik kende hem niet. Ik hield niet van hem. Ik zei aan mijn familie: ‘Ik wil deze man niet’. Zij zegden: ‘Deze oude man kan ons te eten geven, je moet met hem huwen’.”

— Atong G., regio Bor, 15 maart 2012. Atong werd in juli 2011 gedwongen om een vijftigjarige man te huwen.

Gauri van Gulik

Gauri van Gulik is medewerker bij Human Rights Watch en was in Juba voor de presentatie van het nieuwe rapport.

(vertaling uit het Engels door Catherine Thys ; eindredactie: Isis Brun)