“Somalië heeft momenteel niet alleen af te rekenen met een enorme hongersnood. Het land wordt ook geteisterd door een ware mensenrechtencrisis waar opnieuw vooral de kinderen het slachtoffer van zijn”, zegt Amnesty International.

“Voor een kind in Somalië loert de dood voortdurend om de hoek: je kan vermoord worden, gerekruteerd en naar het front gestuurd worden, gestraft worden door de al-Shabaab-milities omdat je betrapt werd terwijl je naar muziek luisterde of omdat je de ‘verkeerde’ kleren droeg. Je kan gedwongen worden om voor jezelf te zorgen omdat je je ouders hebt verloren of sterven omdat je simpelweg geen toegang hebt tot adequate gezondheidszorg.”

“De humanitaire crisis waar kinderen in Somalië het slachtoffer van zijn, is mede veroorzaakt door al-Shabaab, de voornaamste gewapende oppositiegroepering die de bevolking de toegang tot humanitaire hulp ontzegt.”

Op de vlucht voor het front

Het Amnesty-rapport ‘In the line of fire’ bevat meer dan 200 getuigenissen van Somalische vluchtelingen, zowel kinderen als volwassenen, in Kenia en Djibouti. Voor velen van hen is de rekrutering van kinderen door de gewapende groeperingen één van de redenen om Somalië te ontvluchten.

Niet alleen de radicaal-islamitische rebellengroep al-Shabaab, maar ook de overgangsregering (TFG) zelf staat op de ‘list of shame’ van de VN, een lijst van alle partijen in gewapende conflicten die kinderen rekruteren, gebruiken, verminken en vermoorden.

De overgangsregering heeft zich geëngageerd om kinderrechten te respecteren, maar nam tot dusver nog geen enkele concrete maatregel om het misbruik van kinderen door de gewapende krachten aan haar zijde te stoppen.

Nergens veilig, ook niet op school

Onderwijs heeft erg te lijden in Somalië door de vernietiging of beschadiging van scholen tijdens de aanvallen in stedelijke gebieden waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen burgerdoelen en militaire doelen. In de hoofdstad Mogadishu zijn veel scholen gesloten omdat kinderen en leerkrachten op weg naar school voor hun leven vreesden.

In gebieden in het zuiden waar de al-Shabaab-milites het voor het zeggen hebben, zijn strikte beperkingen opgelegd op het recht op onderwijs. Meisjes mogen op verschillende plaatsen niet naar school gaan, bepaalde vakken mogen niet langer onderwezen worden en scholen worden gebruikt om kinderen te hersenspoelen zodat ze deelnemen aan de gevechten.

De rebellen van al-Shabaab gebruiken bovendien steeds vaker gewelddadige rekruteringsmethoden. Waar voorheen kinderen gelokt werden met de belofte van een telefoon of geld, worden nu meer en meer scholen overvallen of kinderen ontvoerd op publieke plaatsen.

Getuigen van gruwelijkheden

Sommige kinderen geïnterviewd door Amnesty International zagen hoe hun leerkrachten werden gedood tijdens aanvallen op hun school. Anderen vertelden hoe meisjes gedwongen werden om met gewapende strijders te trouwen.

Een 13-jarig meisje uit Mogadishu vertelde aan onderzoekers van Amnesty: “Al-Shabaab kwam op een ochtend. Ze verplichten de leerkrachten om alle kinderen uit de klas te halen. Er wachtte een auto buiten waar alle kinderen in moesten gaan zitten. Eén leraar werd vermoord omdat hij weigerde te gehoorzamen. Hij was moedig, hij kwam op voor de rechten van de meisjes.”

Heel wat kinderen waren getuige van de meest vreselijke mensenrechtenschendingen, waaronder steniging, amputaties en publieke executies uitgevoerd door gewapende radicaal-islamitische groeperingen. Anderen waren zelf het slachtoffer van geseling of moesten toekijken hoe familie en vrienden werden gefolterd en vermoord.

Een verloren generatie

Vele van de Somalische vluchtelingen, onder wie kinderen, zijn erg getraumatiseerd door de mensenrechtenschendingen die ze hebben gezien of zelf hebben ondergaan tijdens het conflict.

De internationale gemeenschap moet bijkomende specifieke maatregelen nemen voor het stijgend aantal Somalische kinderen die gescheiden zijn van hun familie, en voorzien in psychologische opvang en onderwijs.

“Dit is een conflict zonder einde waarin kinderen dag na dag ondenkbare gruweldaden meemaken”, schrijft Amnesty International. “Deze kinderen riskeren een verloren generatie te worden zolang de wereld de oorlogsmisdaden waar zo veel van hen het slachtoffer van zijn, blijft negeren.”

Karen Moeskops

Karen Moeskops is directeur van Amnesty International Vlaanderen.

* Samen met de publicatie van het nieuwe Somalië-rapport heeft Amnesty International een video geproduceerd: In the line of fire: Somalia’s children under attack (News Access Tape) van 09:40 min.