Eerst enkele cijfers. In België genieten 870.000 gezinnen van de kinderbijslag. Zonder die bijslag zou maar liefst 15,4 procent van de anderhalf miljoen kinderen in armoede leven. Nu bedraagt dat cijfer 11,8 procent.

De kinderbijslag maakt vandaag gemiddeld 8 procent uit van het beschikbare inkomen van Vlaamse gezinnen met kinderen. Voor gezinnen in armoede loopt dit op tot 17 procent. Slechts 3,8 procent van het totaalbudget gaat naar de sociale toeslagen. Ongeveer 13 procent van de kinderen – 196.000 – hebben recht op zo’n sociale toeslag.

In het huidige systeem stijgt de kinderbijslag naarmate er meer kinderen zijn in het gezin. Het eerste kind krijgt iets meer dan 90 euro, het tweede 167 euro en voor het derde kind is er net geen 250 euro.

Vanaf 2019 krijgt elk nieuw kind 160 euro of ze nu in een arm of rijk gezin geboren worden. Er zijn sociale toeslagen die afhankelijk zijn van het inkomen. Een gezin dat minder dan 29.000 euro bruto per jaar verdient, krijgt 50 euro per kind en per maand extra. Het derde kind krijgt 80 euro meer.

Er komt ook een zogenaamde participatiepremie van 150 euro. De voorwaarde om die te krijgen is dat het kind vanaf drie jaar ingeschreven wordt in een school. Als het kind minstens honderd halve dagen aanwezig is op school krijgen de ouders een tweede keer 150 euro.

Die drie elementen – hoog basisbedrag, sociale correcties en een voorwaardelijke premie – tonen dat het akkoord een typisch Belgisch compromis is tussen totaal tegengestelde visies. N-VA krijgt het hoge basisbedrag, CD&V kan uitpakken met de sociale correcties en voor Open VLD is er de eerste stap naar voorwaardelijkheid.

Prijskaartje

Aan zo’n compromis hangt natuurlijk een prijskaartje. Bea Cantillon, directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (Universiteit Antwerpen), is scherp. “Dit is een politiek compromis, dat zelfs op de pof wordt gefinancierd. Want het is niet deze, maar de volgende Vlaamse regering die het geld voor de nieuwe kinderbijslag zal moeten vinden”, zegt ze in De Standaard.

Zij schat dat het systeem 100 tot 400 miljoen extra zal kosten per jaar. Een deel van dat bedrag wil de Vlaamse regering zoeken bij de huidige ouders. Eind 2017 zullen de kinderbijslagen een tweede keer niet geïndexeerd worden. Die twee indexsprongen leveren 140 miljoen euro op. Dat betekent dat de huidige gezinnen vanaf 2017 elk jaar gemiddeld 150 euro minder krijgen.

Door de complexiteit van de twee systemen is het moeilijk om te vergelijken. Je kan dat alleen voor specifieke gevallen. Een alleenstaande werkzoekende ouder met drie kinderen ouder dan 12 gaat er in het nieuwe systeem licht op achteruit (– 16 euro per maand). Een gezin van tweeverdieners met één kind gaat er fors op vooruit (+ 70 euro per maand).

Historische kans gemist

“Wij vrezen dat Vlaanderen een historische kans laat liggen om de kinderarmoede eindelijk te doen dalen”, reageert coördinator Frederic Vanhauwaert van het Netwerk tegen Armoede. Een gelijkaardige reactie bij de christelijke vakbond ACV. “Dit hoge basisbedrag zal veel van het budget opslorpen zodat er nog weinig budgettaire ruimte rest voor een doelgerichte bestrijding van kinderarmoede”, aldus het ACV. De socialistische vakbond ABVV heeft dezelfde kritiek. “De hogere basisbedragen betekenen onvermijdelijk dat er in de toekomst een lager budget zal gaan naar sociale toeslagen. Van het sterker inzetten van de kinderbijslag in de strijd tegen kinderarmoede is alleszins geen sprake”, aldus het ABVV.

Experte Bea Cantillon geeft de critici uit de sociale bewegingen gelijk. “Met de nieuwe kinderbijslag daalt het risico op kinderarmoede zeer beperkt. Nochtans zullen de aanpassingen veel kosten”, zegt ze in De Standaard.

Onderzoekers Vandenbroeck en Van Lancker hadden eerder al berekend dat een verhoging van het budget voor sociale toeslagen naar 10 procent de kinderarmoede in Vlaanderen significant zou doen dalen met 10 procent, de armoede bij gezinnen met kinderen met 8 procent en de armoede bij eenoudergezinnen met 31 procent.