In september lokte de geplande vernieuwing van de Amerikaanse B61-kernwapens controverse uit. De Belgische regering zou in 2010 een akkoord gesloten hebben met de VS over de plaatsing van nieuwe kernwapens.

“Op regeringsniveau hebben wij daar op geen enkele wijze een beslissing over genomen. Op geen enkele manier is daar formeel of informeel een beslissingsmoment geweest”, reageerde minister De Crem toen. Ook toenmalig premier Yves Leterme (CD&V) gebaarde van kromme haas.

De Crem trekt nu de partijen van de paarse regering-Verhofstadt mee in bad. “Het politieke niveau in ons land is in mei 2007 door de NAVO op de hoogte gebracht van de modernisering van de kernwapens type B61”, stelde hij onlangs in de Kamercommissie Defensie.

Dat hoeft niet te verbazen. In de Nuclear Planning Group komen de NAVO-landen (behalve Frankrijk) regelmatig samen om de nucleaire politiek van de NAVO te bespreken. Dat gebeurt op het niveau van de ministers van Defensie of hun permanente vertegenwoordigers.

Werd daar dan een formeel akkoord gesloten over de plaatsing van die nieuwe kernwapens? Nee, hoogstens lichtte de VS de andere NAVO-landen in.

Vijf Europese landen, waaronder België, sloten bilaterale akkoorden met de VS over de stationering van kernwapens op hun grondgebied. Hun piloten trainen op de inzet van die kernwapens. Dagelijks voeren ze hun rol in de nucleaire politiek van de NAVO uit. De stationering van vernieuwde kernwapens is in dat opzicht ‘business as usual‘. Een formele beslissing doet dan ook niet terzake. Al dan niet stilzwijgend voert ons land al vijftig jaar lang zijn nucleaire taak uit.

Nieuw type kernwapen

Het Pentagon is van plan om vanaf 2017 de B61-tactische kernwapens een grondige upgrade te geven. Een rapport van de US Government Accountability Office uit mei 2011 vermeldt dat het Amerikaans ministerie van Defensie en “certain NATO allies” het in april 2010 eens raakten over “de technische en militaire kenmerken” van het nieuwe kernwapen: de kracht, de precisie, de manier waarop het afgeworpen wordt (vrije val in plaats van door parachute afgeremd), de toevoeging van een geleid staartstuk, het moment van ontploffing (zowel in de lucht als op de grond).

Ze waren het ook eens dat de nieuwe B61 door zowel de F-35 (Joint Strike Fighter) als de huidige gevechtsvliegtuigen (F-16’s) gedragen kan worden. Verder moet de nieuwe bom compatibel zijn met de bestaande opslaginfrastructuur.

Het resultaat is een nieuw type kernwapen, dat veel preciezer inzetbaar zal zijn. Dat staat lijnrecht tegenover het voornemen van president Obama om geen nieuwe kernwapens te ontwikkelen.

Bovendien werpt de VS met het moderniseringsprogramma nieuwe obstakels op voor inspanningen om het aantal kernwapens in de wereld drastisch te verminderen. Perspectieven om samen met Rusland het aantal kernwapens drastisch te reduceren, worden een stuk minder realistisch.

Democratische controle blok aan het been

Van het buiten spel zetten van het parlement eind jaren vijftig tot de recente beslissing om de kernwapens te moderniseren: de geschiedenis van kernwapens in België is er één van achterkamertjespolitiek en de afwezigheid van democratische controle (1).

Als de VS de moderniseringsplannen binnen de Nuclear Planning Group heeft besproken, dan was minstens toenmalig minister van Defensie André Flahaut (PS), en mogelijk het hele ministerkabinet, op de hoogte en liep ons land braaf mee met de Amerikaanse nucleaire politiek, zonder het parlement zelfs maar in te lichten.

Opeenvolgende regeringen gaan het debat uit de weg en zetten het parlement systematisch buitenspel. Daarmee negeren ze de wil van de meerderheid van de Belgen, die de Amerikaanse kernwapens uit ons land weg wil.

België kan wel degelijk het verschil maken

Onze regering weigert hierin elk betekenisvol initiatief. Aan de VS en de NAVO-bondgenoten duidelijk maken dat we van de kernwapens af willen, wijst ze af als ‘unilateraal’. Nochtans zou dat wel degelijk het verschil kunnen maken. Dat zeggen ook Amerikaanse voormalige topdiplomaten.

Ted Seay, tot 2011 adviseur bij de Amerikaanse regering inzake wapenbeheersing, zei onlangs in de Volkskrant (over de kernwapens in Nederland, maar hetzelfde geldt voor ons land): “Obama zou verheugd zijn als Nederland zou zeggen: haal ze weg uit Volkel. Sinds zijn verkiezing in 2008 kan de president, vanwege de weerstand in Washington, niet krijgen wat hij wil: échte wapenbeheersing. Met een verzoek van een van de vijf, kan Obama zijn voornemen doorzetten om het aantal kernwapens flink te beperken.” (2)

Ivo Daalder, de vorige Amerikaanse ambassadeur bij de NAVO, pleitte op een conferentie onlangs opnieuw voor de verwijdering van de kernwapens uit Europa. De moderniseringsplannen noemt hij ‘nutteloze geldverspilling’.

Bovendien stelt hij dat de VS zich niet afhankelijk mag maken van het gebrek aan consensus bij de NAVO en niet moet wachten tot er een formeel akkoord is met Rusland: “We work very hard in the [NATO] Deterrence and Defense Posture Review to make clear that it is possible under the right circumstances not only to reduce our reliance but in fact eliminate our reliance on US nuclear weapons in Europe. And there is nothing in these documents that prohibits the possibility of getting there. We do talk about Russian reciprocity, but it doesn’t talk about Russian agreements. We do talk about the need to work together within the alliance, but it doesn’t talk about the fact that Russia can have a veto over what we do.” (3)

Met andere woorden: niets houdt ons tegen om de tactische kernwapens uit Europa weg te trekken.

Met haar nadruk op NAVO-consensus en een formeel akkoord met Rusland staat onze regering dus stevig op de rem. Wegen de carrièrekansen bij de NAVO van minister De Crem zwaarder door, of mogen we van de huidige regering toch nog initiatief verwachten?

Vredesactie

Voetnoten:

(1) Op basis van o.a. vrijgegeven notulen van de ministerraad, maakte Vredesactie een reconstructie van 50 jaar besluitvorming rond de nucleaire wapens in België, zie bijlage of http://www.vredesactie.be/sites/default/files/50%20jaar%20kernwapens%20i…

(2) ‘Verdeeldheid over kernbom splijt NAVO’, de Volkskrant, 6 november 2013

(3) Ivo Daalder on the Future of NATO, 12 november 2013, http://www.c-spanvideo.org/program/316191-2