Het goede nieuws dat Duitsland in 2022 uit kernenergie stapt, werd deze week al meteen overschaduwd door slecht nieuws: de CO2-uitstoot van de energiesector heeft in 2010 nieuwe recordhoogtes gehaald volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA). De grote vervuilposten zijn steenkool, dat bijna de helft van de uitstoot voor zijn rekening neemt, en petroleum. Ondanks alle “groene” communicatie van de energiereuzen en hun geldschieters lijkt het business as usual op volle toeren in de sector. De vraag is: Hoe gaan we dan vooruit? Sommigen waarschuwen dat een kernuitstap de klimaatdoelstellingen hypothekeert. Deze gedachte is spek naar de bek van de grootindustrie in de energiesector. Zij opteren voor een energietransitie onder hun voorwaarden, maar dit heeft weinig te maken met de reële mogelijkheden.
Mits ruime aandacht voor energiebesparing, kunnen we tegen 2050 100 % hernieuwbare energie realiseren in Europa. Zulke transformatie in de energiesector zal er niet zomaar komen. Er is eerst en vooral een mentaliteitswijziging nodig. Laat de Duitse kernuitstap hiervoor het startschot zijn. We moeten vertrekken vanuit de noodzaak om de CO2-uitstoot drastisch terug te dringen. Hiervoor moeten we in de eerste plaats zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen nemen en het energienet zo coördineren dat de energienood zo efficiënt mogelijk dient. Daarbij moeten we inzetten op gedecentraliseerde energiecentrales en slimme verdeelnetten, de zogenaamde ‘smart grids’. Dit alles moet de overgang naar een volledig hernieuwbare energievoorziening mogelijk maken. Aangezien vele studies aantonen dat we tegen 2050 100 % hernieuwbare energie kunnen bereiken in Europa, is het enkel een kwestie van politieke wil. Niet alleen vanuit politieke hoek, maar ook vanuit de energie-industrie en de banken die hen financieren. Business as usual waarbij investeringsmogelijkheden beslissingen in de eerste plaats door korte termijn winstmaximalisatie gestuurd worden, dreigen ons richting 4 graden opwarming en een klimaatinfarct te sturen. De desastreuse gevolgen op lange termijn voor mens, leefmilieu en economie krijgen we er gratis bij.
Alle opties open
De houding van RWE, een Duitse energiereus die zowel op kernenergie als steenkool inzet, getuigt van een afwezige mentaliteitswijziging. Het bedrijf is verbolgen over de beslissing van de Duitse regering om uit kernenergie te stappen. Hun aandeel – net als dat van enkele andere energiebedrijven – leidt onder deze maatregel en ze dreigen er dan ook mee om een rechtszaak tegen de Duitse staat aan te spannen.
Momenteel is er de Europese doelstelling om tegen 2020 20% hernieuwbare energie op te wekken. Bovendien rijpen de geesten om stevige doelstellingen te formuleren voor 2030 en 100% hernieuwbare energie tegen 2050 te bekijken. Moeten we ons dan laten leiden door het signaal dat de beurzen nu geven op de Duitse kernuitstap? Is het oordeel van de financiële sector gedreven door korte termijn belangen belangrijker dan de nood om klimaatopwarming terug te dringen? Dit brengt ons bij een andere belangrijke speler waar een mentaliteitswijziging nog niet goed is doorgedrongen. Banken: ze hebben de mond vol van alles wat ‘groen’ is, maar deinzen er niet voor terug om nieuwe steenkoolcentrales en andere vervuilende technologieën te blijven financieren. “Wij houden alle juridische opties open”, zei een woordvoerder van RWE over een eventuele rechtszaak tegen de Duitse staat. Deze uitspraak is typerend voor hoe er maar al te vaak met klimaatopwarming wordt omgegaan in de industrie en de financiële wereld.
Nagels kloppen
Dit is ontoelaatbaar. Om hernieuwbare energie een kans te geven moet de steun voor vervuilende technologieën opdrogen. Het is dan ook kwestie om zo veel mogelijk druk te zetten op de verschillende spelers die hierop invloed hebben. De vaststelling dat steenkoolcentrales verantwoordelijk zijn voor de helft van de CO2-uitstoot van de energiesector bevestigt dat we met de centrale eis van de bankroet-campagne – stop investeringen in steenkool – op de juiste nagel kloppen.
Echter, de vaststelling dat de uitstoot van de energiesector recordhoogtes bereikt, is ook het bewijs dat er nog veel werk aan de winkel is. In België kunnen alvast enkele noodzakelijke stappen gezet worden. 1. De E.ON steenkoolcentrale in Antwerpen definitief afkeuren. 2. Werk maken van structurele energiebesparing. België is koploper inzake energieverbruik, een inhaalmanoeuvre ten opzichte van onze buurlanden zou ons al een heel eind vooruit helpen. 3. De kernuitstap doorvoeren en koppelen aan een lange termijn transitiescenario via gascentrales naar een volledig hernieuwbare energievoorziening. 4. Door de overheid geredde banken een investeringsagenda meegeven die vervuilende technologieën uitsluit en hernieuwbare energie promoot.
Frank Vanaerschot (Netwerk Vlaanderen) & Sara Van Dyck (BBL)
