Update
Na een jaar of vijf sporadisch tv-journaals kijken en een achttal weken geregeld lezen en debat voeren met de VRT-correspondent in de USA via sociale media, heb ik mijn standpunt over de wenselijkheid van meer menselijkheid in de berichtgeving als volgt verwoord op het persoonlijke profiel op Facebook. (Bij nader toezien was het punt beter op de publieke pagina gemaakt). Kritiek en advies, het is mijn devies dat je dit niet onthoudt aan mensen die je ernstig neemt en waardering toekent. Waar je de bedenking kunt van maken: “Plus est en vous”.
“Beste Björn Soenens,
Ik doe graag een inspanning de bron van mijn teleurstelling over de journalistieke verslagen die u brengt uit Amerika duidelijk te maken. Ik begrijp niet waarom u onbekwame, onintelligente politici als Donald Trump niet méér in het hemdje zet. Waarom uw verslaggeving over manifest boosaardige leidersfiguren, die velen benadelen met hun grove keuze voor het eigenbelang van zichzelf (macht verwerven en vergroten, grote aandacht ontvangen, zodat het eigen kleine, behoeftige ego het nog wat kan uitzingen), en van bepaalde groepen (die van straatgeweld houden en van neerhalen van anderen en hun waarden) geregeld zo braaf en misschien ook wel zeer oppervlakkig blijft.
Een journalist is geen rechter, u hoeft toch niet helemaal onpartijdig te blijven? Bovendien is voor een rechter het onpartijdig luisteren naar alle partijen een middel, om tot slot een veroordeling (of vrijspraak) uit te spreken, een vonnis.
De man Donald Trump kon en kan bij u elke keer weer vrij uit gaan, zo lijkt het wel. Klopt dit?
Om het probleem dat ik (historicus en voormalig ethicus verbonden aan het IJO) naar de journalistengilde open te trekken: hoe kan het dat bepaalde domme toppolitici niet op die structurele fout worden aangesproken in de berichtgeving? Zowel voor Kanselier Kohl als voor George Bush junior vernamen wij pas van de journalisten nà hun vertrek uit het ambt respectievelijk na hun dood dat zij notoir weinig verstand bezaten. Is dat niet overmatige vriendelijkheid? Vrezen journalisten dat zij een diplomatieke rel uitlokken? Heeft de waarheid niet meer waarde voor de journalist? Of zijn de reporters in kwestie te vergelijken met schooljongens die de leraar in zijn hand heeft, met de gekende machtsmiddelen zoals straf en slechte punten, hen fascineerd en in ontzag houdt, in gedwee opkijken naar de persoonlijkheid en de functie?
Om de discussie relevant te maken voor de Belgen: zonder twijfel zijn het berichtgevend werk dat u doet en de politiek in ons land aan de Noordzee, communicerende vaten. Veel mensen lijken vooral naar het buitenlandnieuws, (en naar de wetenschap bijvoorbeeld), om de eigen positie te begrijpen, in het integere geval, of op egocentrische manier goed te praten. Welnu, elke keer dat u op televisie vijf minuten bericht geeft over de kwaadaardige man aan de top in de VS, en u geen duidelijke veroordelingen of hints daarvan inlast, geeft u toch wind in de zeilen van de politieke partijen en figuren in Vlaanderen die het met de ethiek niet nauw nemen? Figuren en groeperingen die voor geëngageerde, idealistische mensen die het beste van zichzelf geven om anderen in een minder leefbare positie het lot te verbeteren, laatdunkende en veroordelende termen als “Gutmensch” uitvinden. Die als politiek en economisch doel een bepaald groeps-egoïsme in het schild voeren, en daarbij intimidatie en haatprediking niet schuwen.
Graag kreeg ik van u meer verantwoording over uw werk, waarden, en over de zelfopvatting van uw positie. Zodat ik niet telkens wanneer u in beeld komt, of aan het woord bent, geeuwhonger moet ervaren naar meer waarheid en diepere, meer kritische duiding. Dit probleem, ik zal niet de enige zijn die het ziet en ervaar.
Het profiel dat ik graag van onze journalisten wil zien is niet meer dan dit van verstandige en dappere observatoren en verslaggevers die “met vuur voor gematigde, redelijke standpunten opkomen” zoals onder andere Gaea Schoeters (in Oikos) en Rik Torfs (over mijzelf) de formule hebben gebruikt. Concreet is het voorbeeld voorhanden van een reporter van een krant in Amerika, die zowel in haar boek “De destructieve Amerikaanse droom” als in haar verslaggeving op rustige wijze veel meer stelling nam tegen het lage, het verkeerde, het stuitend simpele in de Amerikaanse geest.”
Wordt vervolgd.
Update
Om vier uur Belgische tijd heeft Soenens een antwoord geformuleerd.
Hij schrijft dat hij zichzelf als journalist beschouwt. Dat die rol voor hem verschillend is van deze van de politicus en van deze van de activist. Voor meer diepgang verwijst hij mij naar zijn boeken.
Update 9 maart, 9 uur.
Zoals altijd vangt een auteur uit reacties nieuwe inspiratie op, dat laat mij toe mijn standpunt aan te scherpen. Wij zijn als Belgen (en “slechte vlamingen”) leden van een kleine en daardoor potentieel wat meer van de grootmachten onafhankelijke gemeenschap. Ik blijf bijvoorbeeld de grootste waardering koesteren voor premier Louis Michel die deze rol magnifiek opnam toen in het Oval Office de bende rond president George W. Bush met Donald Rumsfeld en Dick Cheney had post gevat. Toen die kliek de grootste set leugens na 1945 produceerde om Irak binnen te vallen met Navo- steun, en toenmalig premier van het United Kingdom Tony Blair gewillig en dociel daarin meeging, gaf onze Michel de ene na de andere dappere, onafhankelijke en moreel hoogstaande speech in eigen land en voor Europese fora. Hij doorzag het spel, en klaagde het aan. De geschiedenis heeft hem voor het volle pond gelijk gegeven. De man is beloond met een hoge functie en zijn zoon werd later premier van België.
Wat ik van de VRT Nieuwsdienst en van een Björn Soenens in het bijzonder verwacht, is niet een “grotere partijdigheid”, maar een beter moreel gehalte en meer dapperheid en duidelijkheid in de standpunten.
Illustratie: Björn Soenens tijdens een interview in Antwerpen in september 2013. Courtesy Belgian Embassy in Washington DC (via Flickr).
