“Een nieuw hoofdstuk begint, een hoofdstuk van hoop en van herwonnen vertrouwen”, zei de kersverse president van Frankrijk, Emmanuel Macron, gisteren in een eerste reactie op zijn overwinning. Hij gaf ook meteen mee dat hij de woede en de angst bij veel kiezers had gehoord en kon begrijpen, een uitgestoken hand naar al wie op zijn tegenkandidate Marine Le Pen (Front National) had gestemd.

Niemand uitsluiten

Macron noemde het grote aantal stemmen voor extreemrechts een “verplichting” voor hem om Frankrijk en Europa te verenigen. Hij wil daarbij niemand uitsluiten, de idealen van de verlichting en het Franse devies indachtig: vrijheid, gelijkheid en broederschap.

De angst en de vooroordelen die vandaag heersen bij een groot deel van het Franse volk worden ook onder de loep genomen in Nous et les Autres: Des Préjugés aux Racisme (Wij en zij: van vooroordelen tot racisme). De tentoonstelling in het Musée de l’Homme wil de bezoeker wegwijs maken in de manier waarop na angst racisme ontstaat en groeit.

“We hopen dat de bezoekers het museum met een andere ingesteldheid verlaten, dan die waarmee ze binnen kwamen”, zegt Bruno David, de voorzitter van het Natuurhistorisch Museum en het Musée de l’Homme in Parijs. “In de humanistische traditie van dit museum stellen we daarom de vragen die leven in de maatschappij”, zegt hij.

35 procent extreemrechts

Veel Fransen vragen zich dezer dagen immers af hoe het zover is kunnen komen. Er heerst angst en verdeeldheid, en dat heeft zich onder meer geuit in het feit dat een extreemrechtse presidentskandidaat de tweede ronde van de verkiezingen haalde. Ook al heeft Le Pen niet gezegevierd, met haar anti-immigratie- en antiglobaliseringsprogramma kon ze uiteindelijk wel 35 procent van de Fransen achter zich scharen.

De openlijke haat en discriminatie heeft veel organisaties die rond mensenrechten werken verontrust, zeggen de curatoren van het museum.

“De tentoonstelling ligt in de lijn van onze principes. Ze is niet militant, want we zijn een museum, en de aanpak is wetenschappelijk. Maar toch gaat er moed van uit, zeker in deze tijden”, zegt David.

Categoriseren van mensen

Aan de hand van foto’s, filmpjes en installaties wordt op interactieve wijze duidelijk gemaakt hoe uiterlijke verschillen tussen mensen doorheen de geschiedenis werden benut om mensen “af te zonderen, te verdelen of gevangen te nemen. Zodra deze verschillen hiërarchisch worden ‘georganiseerd’, kan racisme ontstaan en floreren”, stellen de curatoren.

“Het is een natuurlijk proces dat we willen categoriseren”, zegt Evelyne Heyer, professor in de genetische antropologie en co-curator van de tentoonstelling. “De morele waarden die we echter aan die verschillen linken, zullen bepalen of we racistisch zijn of niet. Wetenschappelijk gezien is er alvast geen meerwaarde om morele waarden toe te schrijven aan verschillen tussen mensen.”

“Genetisch gezien verschillen mensen veel minder van elkaar dan honden van verschillende rassen, bijvoorbeeld”, zegt Heyer. “De categorie ‘ras’ is ook ongepast om over diversiteit te praten.”

Politiek verdeeld land

Behalve voor de wetenschappelijke verklaringen hebben de curatoren ook veel oog voor het historische en internationale aspect van racisme. Er is onder meer aandacht voor de ‘rassenzuivering’ in nazi-Duitsland, de behandeling van de inheemse Aino in Japan, de verschillen tussen Tutsi’s en Hutu’s in Rwanda en de segregatie in Zuid-Afrika en de Verenigde Staten.

De makers van de tentoonstelling hopen dat ze een bijdrage kunnen leveren om de dialoog in een politiek verdeeld Frankrijk terug op gang te brengen. Critici zeggen echter dat de kans groot is dat ze met de tentoonstelling enkel hen bereiken die al overtuigd zijn.

Naast het interactieve luik zijn er ook statistieken, over discriminatie op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld. “Racisme is moeilijk te meten, maar er zijn wel veel cijfers uit onderzoek die discriminatie aantonen”, zegt historicus en co-curator Carole Reynard-Paligot. “We willen dat mensen deze statistieken bekijken en zichzelf vragen beginnen stellen.”

De tentoonstelling Nous et les Autres: Des Préjugés aux Racisme (Musée de l’Homme)  is nog te bezichtigen tot 8 januari 2018.