Haar introduceren doe ik graag met een citaat uit het Zelfverwoestingsboek dat ze vorige zomer publiceerde en dat momenteel lustig vertaald wordt naar het Duits, Spaans, Frans en Italiaans:
“En toch is dat waar verzet begint. Bij ons eigen lichaam. We zijn ons hart dat klopt, ons bloed dat stroomt, onze mond die spreekt. En dat lichaam is in potentie een wapen, omdat het kan volgen of nee kan zeggen. Nee kan zeggen tegen een cultuur waarin niets ooit goed genoeg is, en die ons allemaal reduceert tot een apparaat of machine. Nee, ik zal mijn natuurlijke lichaam niet haten. Nee, ik zal de kwetsbaarheid ervan niet minachten.”
Komen die woorden binnen? Bij mij in ieder geval wel, zeker nu, middenin een crisistijd die iedereen dwingt om letterlijk begrensd te zijn. Je kan nu niet gaan en staan waar je wil, je lichaam is meer dan ooit in potentie een wapen, een mogelijke drager van een onzichtbare dreiging.
“We krijgen nu een glimp van hoe het ook zou kunnen: een stad kan wat rustiger, de lucht kan schoner, we hebben elkaar nodig, we hebben die aanrakingen nodig.”
Samen meer stinken, drinken, bloeden, branden en dansen – zoals de ondertitel van je Zelfverwoestingsboek stelt – zit er tegenwoordig niet in. Tenzij binnen je eigen vier muren. Hoe anders zijn je dagen nu in deze coronatijden?
Het goede is dat die dingen allemaal heel goed thuis kunnen. Vooral het stinken gebeurt nu natuurlijk veel. Ik vind het heel mooi, al die mensen die niet naar de kapper kunnen, die niet hun nagels kunnen laten doen. Sporten is voor veel mensen écht een heel groot probleem, dus dat doen ze nu allemaal buiten. Steeds meer mensen die zich niet meer mooi aankleden, maar joggingbroeken aandoen, en zo. Dus dat stinken gaat volgens mij hartstikke goed. (lacht) Drinken, dat kan ook allemaal. Het past op zich wel, want het hele doel van mijn boek is eigenlijk om in te gaan tegen die heersende ideologie dat je de beste versie van jezelf moet worden, zodat je beter kan concurreren en beter mee kan draaien in de ratrace. Nu worden we ook een beetje gedwongen om daar wat minder in mee te spelen, dus ik denk eigenlijk dat het heel heilzaam is. En ik hoop dat mensen zich daar ook een beetje goed bij voelen, dat ze denken: ‘Als ik niet mijn nagels heb, dan is dat eigenlijk ook wel prima.’ Mijn ideale doel is dat mensen van zichzelf denken dat ze goed zijn zoals ze zijn, dat ze niet iedereen als concurrent moeten zien, dat ze niet per se moeten meedraaien. Dus misschien dat dit zaadje nu wel meer geplant wordt.
Ik had de nadruk op het woord ‘samen’ gelegd, omdat het tussen je vier muren inderdaad allemaal wel kan, technisch gezien, maar veel mensen doen drinken en dansen toch wel liever met vrienden, toch?
Ja, dat is waar. Die afstand is inderdaad wel heel moeilijk. Nu schrijven mensen daar heel veel over, huidhonger is ook een woord dat veel terugkomt (lees meer over onze honger naar vel voelen) We willen elkaar aanraken, voelen en knuffelen.
“Je ziet dus in de cultuur als geheel dat er steeds problematischer wordt omgegaan met ons natuurlijk lichaam en die aanrakingen. Dat wordt nu alleen maar uitvergroot en extreem.”
Ik denk eigenlijk dat die huidhonger er voor deze crisis ook al was omdat mensen elkaar toch wat meer op afstand houden. Ik had er een column over geschreven dat je in het geheel van de cultuur ziet dat het lichaam daar al veel langer in aan het verdwijnen is. Gemeenschappelijk douchen doen kinderen in hun onderbroek, topless zonnen zit er niet meer in, een naakt lichaam op Facebook mag al helemaal niet en als je op Instagram een lieve, blote foto van je kind op het strand deelt, dan krijg je een soort verwijt van kinderporno. Dat lichaam was al veel langer verdacht, en al helemaal ons natuurlijke lichaam dat dus steeds geoptimaliseerd moet worden en strak getrokken. Dit speelt al veel langer in de cultuur en ook aanrakingen waren, zeker sinds #metoo, natuurlijk al wat verdachter.
Een tijdje geleden had ik een heel boos stuk van een vrouw gelezen die wilde dat mensen ophielden met haar baby zomaar aan te raken. Dat mocht niet, die baby moest om consent gevraagd worden, wat best vergaand is, omdat aanrakingen zo belangrijk zijn voor mensen. Ook de toevallige aanrakingen, zoals de vrienden of de vreemden die de wang van een baby eventjes strelen. Dat is toch niet fout? Je ziet dus in de cultuur als geheel dat er steeds problematischer wordt omgegaan met ons natuurlijke lichaam en die aanrakingen, en dat wordt nu alleen maar uitvergroot en extreem. Dan zie je dus dat we daar best last van hebben, want we willen elkaar wél aanraken, we willen wél voelen. Nu dat wat meer zichtbaar is, hoop ik dat we dat ook in de bredere cultuur weer wat meer gaan waarderen: het natuurlijke lichaam zoals we dat hebben, niet de opgepompte, strak getrokken versie, en het feit dat aanraken ons menselijk maakt. Laat dat een positief gevolg zijn van deze crisis.
Mooi. Als ik het zo hoor, valt de lockdown voor jou dus wel mee?
Voor mij persoonlijk valt die heel erg mee. Ik heb mensen om mee te knuffelen, al houdt mijn zoontje niet zo van knuffelen. Dat is jammer, maar dat doe ik met ‘geweld’, nu het nog kan, hij is pas vier. Als je schrijft, dan verandert er niet zo veel, want dan zat je toch al vaak in je eentje. Het café mis ik wel heel erg en het samen drinken. Ik spreek wel met vrienden af, netjes op anderhalve meter afstand, zittend aan het water met een fles wijn en sigaretten. Dat is heel fijn, maar het is raar, die afstand. Heel vervreemdend.
“Dat het coronavirus zich zo snel kon verspreiden en dat het er überhaupt is, gaat natuurlijk ook over onze levensstijl.”
In de podcast* die we een tijdje terug samen maakten, haalde je een citaat aan van de Indiase filosoof Krishnamurti: “Het is geen teken van gezondheid om je aan te passen aan een zieke samenleving.” Hoe kijk je naar deze rake woorden middenin de coronacrisis?
Als een totaal gelijk. Corona heeft zo zichtbaar gemaakt hoe ziek die samenleving eigenlijk is. De bezuinigingen op de IC-bedden, op beademingsapparatuur, bedrijven die verkocht werden en daardoor hun onderzoek naar bijvoorbeeld virussen staakten. Het mooiste is dat het hele lijstje van vitale beroepen exact hetzelfde lijstje is van beroepen waar zo genadeloos op bezuinigd is onder neoliberaal beleid. Dat zijn de ziekenverzorgers, de schoonmakers, de leraren, de vakkenvullers, … Als deze crisis iets duidelijk maakt, dan is het dat deze mensen het hart vormen van de samenleving waar wij allemaal op bouwen. Haal dat weg, zoals geprobeerd is, en je haalt dus het hart van de samenleving weg. Het gelijk van Krishnamurti is dubbel en dwars bewezen, vind ik.
Het neoliberale ideaal krijgt er stevig van langs. Deze week las ik op De Wereld Morgen een vertaald artikel van de Amerikaanse opiniemaker Noam Chomsky over hoe de schaarste in beschermingsmateriaal en beademingstoestellen de neoliberale wreedheid blootlegt. In een notendop: “Er zit geen winst in de preventie van een toekomstige catastrofe.” Volg je zijn gedachtengang?
“De essentie is dat er altijd een voorschot op de toekomst wordt genomen.”
Ja, totaal. Dit is eigenlijk – ik wil niet zeggen dé essentie, maar ik zeg het toch – de essentie van het kapitalisme, en daar valt neoliberalisme gewoon onder als een soort verergerde vorm ervan. De essentie is dat er altijd een voorschot op de toekomst wordt genomen. Je ziet dat heel goed in de voedselindustrie, bijvoorbeeld. Waar boeren vroeger heel veel verschillende dingen zelf verbouwden, zijn we veel meer naar een monocultuur gegaan. Je verbouwt bijvoorbeeld alleen maar soja in Zuid-Amerika. Je kan het niet zelf gebruiken, je bent niet zelfvoorzienend, maar je verkoopt het op de markt en dat geld besteed je dan aan wat je nodig hebt. Ik heb zelf een hele tijd gewerkt voor een ngo die over de voedselindustrie ging en daar was één van de verhalen (die ik niet zelf heb gecheckt) dat er voor 1900 zelden een hongersnood was in Afrika, omdat ze daar ook wel wisten dat er soms hele droge periodes waren. Om daar rekening mee te houden, sla je voedsel op, bewaar je voedsel voor later, als je het nodig hebt. Dan kwam het kolonialisme en kwam er een systeem overheen dat zegt: ‘Nee, nee, nee, verkoop alles wat je hebt, zodat je geld hebt om eender wanneer te kopen wat je nodig hebt.’ Zo simpel werkt het natuurlijk niet, maar dat is dus ook wat Noam Chomsky zegt.
Essentiële dingen worden gewoon verkocht omdat er nu geld verdiend moet worden, met het idee dat je later wel alles kan kopen wat je wil. Maar, dan ben je het dus kwijt en daar zie je nu heel duidelijk de effecten van, zoals inderdaad met beademingstoestellen en verkochte bedrijven. Echt de essentie van neoliberalisme: niet aan later denken. De hele aarde wordt uitgeput. De toekomst, daar dealen we dan daarna wel mee, als er nu maar geld wordt verdiend. Daar zie je nu de consequenties van. Dat is een les.
Corona lijkt ons te tonen dat de gezondheid van de burgers wel degelijk – toch minstens voor even – boven die van de beurzen geplaatst kan worden. Volksgezondheid als prioriteit: daar heb je blijkbaar een serieuze dreiging voor nodig. Hoe ervaar je de aanpak in Nederland? En op wereldschaal?
“Dingen als ‘we moeten wel bezuinigen want …’ zijn geen must, het zijn allemaal politieke keuzes.”
Ik vind dat een van de allerhoopgevendste dingen aan deze crisis, en ik word er echt jubelend blij van, de gedachte dat het kan, dat de tanker waar we allemaal op zaten, gestopt wordt ten behoeve van iets belangrijkers: de volksgezondheid. Waarmee ik natuurlijk niet wil zeggen dat het niet erg is dat de economie stopt. Hier valt het nog redelijk mee, maar in landen als India is het verschrikkelijk en gaan er waarschijnlijk mensen dood van de honger. Dat gezegd hebbende, is het wel fijn om te zien dat er alternatieven denkbaar zijn. Wat je nu ook heel erg ziet, is hoe ontzettend groot en machtig de staat is, de nationale overheden. Politici hebben altijd de neiging gehad om hun eigen invloed te down playen, door te zeggen dat het niet anders kan. There is no alternative. We zijn gebonden aan internationale verdragen of ‘het volk wil dit’. Nu zie je dat, als ze willen, alles veranderd kan worden. Er is waanzinnig veel geld. Dat heeft me echt verbaasd, dat ze bij wijze van spreken de lonen van heel Nederland op zich kunnen nemen en dat nog twee keer kunnen doen. Daaraan zie je de macht die politiek heeft en dat het uiteindelijk neerkomt op keuzes maken. Dingen als ‘we moeten wel bezuinigen want …’ zijn geen must, het zijn allemaal politieke keuzes. Keuzes om je eigen macht – wat politiek ook doet – te ondermijnen door internationale verdragen waarin je multinationals heel veel macht geeft, of door een belastingparadijs te worden, waarin je multinationals geld aan de gemeenschap laat onttrekken. Maar dat kan dus anders, dat bewijzen deze tijden.
Ik hoop dat er politici zijn die deze macht erkennen, daar rekenschap van geven en de bijbehorende keuzes gaan maken. Kiezen, niet alleen nu, maar voortaan, voor de gezondheid van onze burgers. Niet alleen de gezondheid die door een virus kan worden aangevallen, maar ook de mentale gezondheid. Zorgen dat mensen rond kunnen komen. Ik las ergens dat Spanje een basisinkomen gaat invoeren. Halleluja!
Bij jullie in Nederland klinkt het toch ook terug luider, met Rutger Bregmans kijk op het basisinkomen?
Ja, ja! Opeens komen er mogelijkheden en politici die rekenschap geven. Ik hoop dat dat dus echt doorzet, die erkenning van het belang van zorgen voor de burgers. Zorgen dat mensen niet drie banen moeten hebben om dan nog steeds niet rond te komen. Zorgen dat niet één op de zeven werknemers zo gestresseerd is dat er een burn-out volgt. Dat zijn allemaal politieke beslissingen en die beslissingen moeten gemaakt worden én er moet erkend worden dat het beslissingen zijn. Hiervoor werd altijd gedaan van ‘het kan niet anders, we moeten wel bezuinigen op de zorg, op onderwijs, …’, maar dat hoeft natuurlijk helemaal niet. Wederom een hoopgevend ding.
En specifiek de aanpak in Nederland sinds corona er is, hoe kijk je daar naar?
“Wat werkt of wat niet werkt, volgens mij weet niemand dat eigenlijk nog.”
Ik ben zelf best gelukkig met de intelligente lockdown, maar dat is gewoon heel egoïstisch. Wat werkt of wat niet werkt, volgens mij weet niemand dat eigenlijk nog. Waarom zijn er in Zweden zo weinig besmettingen, terwijl daar het leven gewoon doorgaat? Waarom in IJsland maar vier (geloof ik) doden, waarvan één toerist? Hoe het hier aangepakt wordt, daar ga ik niet over oordelen. Ik zou nooit kunnen zeggen wat ze helemaal verkeerd of helemaal goed doen, want ze roeien met de riemen die ze hebben en ook daar worden beslissingen in gemaakt. Ook daar zie je weer dat het keuzes zijn die je moet maken. Hier in Nederland wordt dat verantwoord, en daar ben ik blij mee. Tot nu toe ben ik steeds positief over de gevolgen van deze crisis, maar je ziet wel stilaan een verschuiving.
Toen de lockdown pas begon, was er een sfeer van ‘hoe mooi, we gaan het allemaal samen doen, samenhorigheid.’ En dan zijn er drie weken voorbij en beginnen mensen zich te frustreren dat het lang genoeg geduurd heeft en zich af te vragen waarom we eigenlijk alles opofferen voor tachtigjarige mensen die toch wel dood gaan. Opeens lees ik ook steeds dat het een soort straf is voor je levensstijl, zoals wanneer je te veel gerookt hebt. Dan komen al die oude ideeën toch weer naar boven, alsof de nutteloze mensen ons alleen maar tegenhouden. We moeten gewoon lekker weer aan de slag en de economie laten draaien. Niet dat iedereen dat zegt, maar overal komen die stemmen nu weer op en dat is echt de oude stijl. Het kapitalisme, het neoliberalisme, waarin alles wat niet zijn waarde meteen duidelijk maakt maar weg moet. Dat vind ik heel erg.
Mijn schoonmoeder is nog helemaal niet zo oud, maar ze heeft longkanker, dus zij mag absoluut niet dit virus krijgen. Mijn zoontje mist haar verschrikkelijk, ze kunnen elkaar niet zien. Dan denk ik: Hoe durven mensen te doen alsof deze vrouw die zo belangrijk is voor mijn zoontje, voor mijn vriend, voor haar man, en zo, alsof we daar niet mee moeten bezig zijn? Want die gaat toch wel dood. Alsof, weet ik veel, een of andere snelle ondernemer met een dom plan om luxebiertjes te gaan produceren of zo, meer waarde voor de samenleving zou hebben.
“Deze periode is het allermoeilijkste voor de prille twintigers, als je net begint. Leven, hier ben ik, en plots, boem, staat alles opeens stil.”
Het is een moeilijke discussie, maar de opiniestukken stromen wel rijkelijk. Het is een fijne tijd om te lezen, vind ik. Er wordt heel veel geschreven, in alle richtingen inderdaad. Er zijn wel wat analyses waarin de vraag gesteld wordt of we heel de economie wel moeten platleggen en daar de jonge mensen de komende jaren, jaren, jaren voor laten werken om hoofdzakelijk ouderen te redden? En dan gaan ze verder: ouderen die hierna waarschijnlijk ook nog een hele zware kost gaan zijn voor diezelfde gezondheidszorg, want verschillende chronische aandoeningen komen samen, enzovoort. Het is wel interessant om ze allemaal eens te bekijken en om erover na te denken.
Dat denk ik zeker ook. Deze periode is het allermoeilijkste voor de prille twintigers, als je net begint. Leven, hier ben ik, en plots, boem, staat alles opeens stil. En dan zeggen ze dat dit nog heel lang gaat duren, maar ik denk dat we niet te vroeg al de ouderen en de zwakkeren moet offeren op de brandstapel. Doe die maar weg en dan kunnen we weer gewoon door. Dat is juist wat niet moet gebeuren, we moeten niet gewoon door. Die samenleving was ziek, zoals Krishnamurti zei, en dat was ook een probleem. Dat het coronavirus zich zo snel kon verspreiden en dat het er überhaupt is, gaat natuurlijk ook over onze levensstijl, onze omgang met dieren. En dan wordt nu gedaan van ‘Ah, ja, die gekke Chinezen die eten alles op hun gekke wet markets.’ Maar de manier waarop wij met varkens en kippen omgaan, dat is ook een bron van een toekomstig virus. Het kan zich zo snel verspreiden door al die toeristen, door al dat globale verkeer. We moeten niet te snel alles maar opofferen zodat we terug naar ‘normaal’ kunnen. Het zou goed zijn om niet mensen te willen offeren en dan te bedenken hoe we het goede kunnen behouden. Natuurlijk wil ik jongeren hun toekomst niet ontnemen, maar zover zijn we ook nog niet.
In onze podcast zei je dat de samenleving meer zin zou geven mochten we zorgpersoneel, maar net zo goed onderwijzers en vuilnismannen, meer waarderen én eerlijker vergoeden. Die waardering lijkt nu bijna even besmettelijk als het virus zelf. Gaan we dit volgens jou verduurzamen, gaan we die waardering meenemen? Of vervallen we na de lockdown aan sneltempo in het oude ‘normaal’?
“Klappen voor de zorg, maar wel gewoon nog op de neoliberale partij bij uitstek stemmen, dat strookt niet helemaal.”
Ik kan alleen maar hopen dat we het meenemen, maar ik ben er een beetje twijfelachtig over. Hier heb je ook applaus voor de zorg, maar dan zie je in de peilingen dat de VVD alleen maar groeit, de neoliberale partij bij uitstek. Bij uitstek de partij die bezuinigd heeft op de zorg, die ziekenhuizen heeft laten omvallen, en zo. Dat is een clash. Klappen voor de zorg, maar wel gewoon nog VVD stemmen, dat strookt niet helemaal. Ik heb ook twijfels of hierna alles gaat veranderen omdat het kapitalisme en neoliberalisme niet alleen een economisch systeem is, het is ook een cultureel systeem. Dat zit echt diep in mensen hun denken verankerd, het komt overal tot uiting. Je ziet dat heel erg in de zelfhulpindustrie, daar ging mijn boek ook over. Het zit in films, in boeken, we zijn door die ideeën echt doordesemd. Je moet de beste versie van jezelf worden, zodat je goed kan concurreren, het leven is een soort spel dat je moet winnen, je moet stralen op dat podium en de rest verslaan. Dat is ook neoliberalisme, dat is ook kapitalisme. Het is niet genoeg om mensen in de zorg nu een of andere bonus te geven. Ik vraag me echt af of hun salarissen omhoog zullen gaan. Maar dat is dus niet genoeg, daar krijg je geen andere samenleving van. Er moet op veel meer fronten een gedachteverandering ontstaan.
Dat is mijn volgende vraag, eigenlijk: Is deze miserie volgens jou een momentum voor een menselijker mensbeeld? En in het verlengde daarvan ook een ander soort beleid?
“De vervreemding is uitvergroot. Ik hoop zo dat het beklijft en dat het hierna niet business as usual wordt, omdat wij er meer over gaan nadenken.”
Ja, ik hoop het echt zo erg. Het heeft wel zo veel dingen duidelijk gemaakt. Al die foto’s die de ronde doen. Voor het eerst in tien jaar is de Himalaya zichtbaar, vissen in het water van Venetië. Geen dolfijnen, dat bleek een hoax. Foto’s van steden die je opeens kan zien, omdat de lucht er schoon is. Ook hier in Amsterdam heeft iedereen die ik spreek het over hoe fijn en rustig het nu is. In Amsterdam wonen een miljoen mensen en er komen dertig miljoen toeristen per jaar. Dat is insane gewoon, zo veel mensen, en die vliegen allemaal supergoedkoop hierheen, veel te goedkoop. We krijgen nu een glimp van hoe het ook zou kunnen: een stad kan wat rustiger, de lucht kan schoner, we hebben elkaar nodig, we hebben die aanrakingen nodig.
Dat hele systeem heeft ervoor gezorgd dat we van alles vervreemd zijn geraakt. Vervreemd van elkaar, want we zijn allemaal elkaars concurrent geworden. De ander is een bedreiging. We zijn vervreemd van onszelf, van ons eigen lichaam dat we nooit goed genoeg vinden. We zijn vervreemd van de natuur, want wie kent nog de natuur? Ze wordt overal stuk gemaakt. Die vervreemding is uitvergroot. Ik hoop zo dat het beklijft en dat het hierna niet business as usual wordt, omdat wij er meer over gaan nadenken. Dat er politici opstaan zoals bijvoorbeeld Bernie Sanders, die het helaas natuurlijk weer niet heeft gehaald. Beleidsmakers die hun voet neerzetten en zeggen: ‘Het is mogelijk om in een andere wereld te leven. Het kan. En dit en dit en dit moeten we daarvoor gaan doen.’ Dan denk ik dat ze heel veel stemmen zouden kunnen winnen. Dan geloof ik er wel in. Het is in ieder geval niet makkelijk.
Als jij bij wijze van spreken met een toverstok zou mogen gaan zwaaien in het Nederlandse beleid, wat zou je doen? Als je na corona jouw mensbeeld zou mogen injecteren, wat zou er veranderen?
Oh, leuk! Dan denk ik aan hele grote politieke dingen. Nederland als belastingparadijs afschaffen, de macht van de multinationals onmiddellijk breken, eigendom herdefiniëren. Uiteindelijk gaat het allemaal om eigendom. Van wie is mijn lichaam? Van wie is mijn werk? Van wie is deze aarde? Nu is dat allemaal van anderen. Die aarde is vooral van Unilever die soja plant in de longen van de wereld. Onze lichamen zijn voeding om de productiemachine draaiende te houden. Aandeelhouders hebben de macht over de bedrijven, en zo. We zouden zelf weer meer eigendom moeten hebben. Ik zou de hele wereldcultuur veranderen, al die beelden die we continu op ons afgevuurd krijgen, waarin het nooit goed genoeg is, waarin wij nooit goed genoeg zijn. Ik zou de hele televisie veranderen, al die gelikte beelden en al die perfecte verhalen. De hele zelfhulpindustrie ontmantelen.
De manager afschaffen?
Ja, ook meteen, al die managerslagen. Ik had laatst een gesprek met mijn huisarts, een hele lieve man. Volgens mij heb ik corona gehad, want ik had wel wat symptomen en een beetje een drukkend gevoel op mijn borst, dus dan heb ik toch maar gebeld. We hebben een half uur aan de telefoon gehangen, omdat hij zo’n ouderwetse huisarts is bij wie je ook altijd twee uur moet wachten voordat je aan de beurt bent, omdat hij zo uitloopt. Maar ik vind dat heel fijn. Een van de eerste dingen waarover hij begon, waarover bijvoorbeeld ook elke lerares die je spreekt het zal hebben, was hoeveel rapporten er moeten worden ingevuld. Al dat geschrijf, zodat het allemaal gecontroleerd en vergeleken kan worden. Zo gaat alle menselijkheid eruit. Een lang verhaal, maar dat is dus die managerslaag. Weg ermee!
Veel te doen (lacht), maar het kan wel.
Is er nog iets dat je zelf wil meegeven aan eender wie dit leest?
Nee, ik ben ook niet zo iemand van de adviezen.
Geen advies, gewoon iets dat je is opgevallen de afgelopen vier, vijf weken. Iets dat je bijzonder vond?
We hebben alles besproken, het was heel fijn. Ik denk wel dat het een moment kan zijn voor mensen om na te denken over wat er eigenlijk niet klopte. Nadenken over hoe het wel zou kunnen. Alleen al dat gedachte-experiment geeft openingen en geeft een vrijheid in je hoofd. Zo veel wordt als vanzelfsprekend aangenomen, als normaal gezien, ‘zo gaat dat nu eenmaal’. De wereld is geglobaliseerd en daar valt niets aan te doen. Of al die bezuinigingen, niets aan te doen. Maar het kan wel anders, dus denk na over hoe je ideale wereld er zou uitzien. Ga het gedachte-experiment aan. Ik denk dat het leuk en goed is om te doen voor ons allemaal.
De Vimeo van deze Coronababbel kan je hier bekijken. (De lentezon die door de nochtans grotendeels verduisterde velux viel, deed mij net niet zelf licht geven, maar daar kan je hopelijk mee leven.)
*Wie de podcast ‘In de grijze zone met Marian Donner’ graag eens beluistert, kan terecht op Spotify. Wees lief, het was mijn allereerste podcastprobeersel ooit en in de geest van het Zelfverwoestingsboek én de schrijfster ervan, heb ik bewust niets glad getrokken.
Zin in meer coronababbels?
- Eentje met verdrietdokter Dirk De Wachter
- De transcriptie van de Canvas #coronatalks met Paul Verhaeghe
Tot schrijfs
PS. Alle averechtse schrijfsels op De Wereld Morgen zijn vrijwillig. Dat is mijn bewuste keuze omdat hier niets verborgen wordt achter een paywall, iets wat wel realiteit zou zijn als ik deze content zou verkopen aan mainstream media. Puur geestelijke en menselijke verrijking, met andere woorden. Of onbetaald zijn me stoort? Eigenlijk niet, aangezien ik – geluk bij een ongeluk – mijn invaliditeitsuitkering als basisinkomen beschouw. Genoeg om mijn steentje bij te dragen aan ons gezin, maar ook niet meer dan dat. En toch ben ik dankbaar dat (over)leven en werken op deze manier wat losgekoppeld kunnen worden.
