Rechter Vanessa Baraitser had in eerste aanleg geoordeeld dat de uitlevering van Julian Assange en zijn mogelijke opsluiting in een maximum-security gevangenis (supermax) en/of onder een regime van Speciale Administrative Maatregelen (SAMs) het risico inhield dat hij zelfmoord zo plegen, gezien zijn fragiele mentale toestand.

Over de kern van de zaak, het recht om geheime documenten te publiceren over de minachting voor het menselijk leven, corruptie, leugens en ontelbare Amerikaanse oorlogsmisdaden begaan in ‘de ‘oorlog tegen de terreur’, ging de rechter wel akkoord met het Amerikaanse uitleveringsverzoek.

Het was dus alleen maar een kwestie van uitstel. Ongewild, was het vonnis een ongeziene bekentenis over de gruwel van het Amerikaanse systeem van isolement van gevangenen. Dat de Amerikaanse autoriteiten met garanties zouden aandraven stond vast.

De VS gaven aan het Britse Hooggerechtshof de verzekering dat Assange humaan zal behandeld worden en dat hij niet onder de voornoemde extreme SAM-maatregelen zal vallen (“tenzij, zo voegden ze er cynisch aan toe, hij in de toekomst een daad zou plegen die die maatregelen noodzakelijk maken”). De uitlevering kan dus zijn gang gaan.

Collage: Thierry Ehrmann/CC BY-SA 2:0

De twee leden van het Hooggerechtshof Lord Burnett of Maldon en Lord Justice Holroyde vernietigden het vonnis van Baraitser als volgt: “Groot-Brittannië en de VS hebben een lange geschiedenis van samenwerking in uitleveringszaken… Deze rechtbank moet oordelen of de VS-garanties moeten afgewezen worden op grond van het feit dat ze niet te betrouwen zouden zijn of dat ze om een andere reden niet zomaar kunnen worden aanvaard…”

“Er is geen reden waarom deze rechtbank de garanties niet op hun woord zou geloven. Het risico (op zelfmoord) wordt naar onze mening uitgesloten door deze garanties. Als de rechter (van de lagere rechtbank) diezelfde garanties had gekregen dan zou zij de relevante vraag over zijn uitlevering anders hebben beantwoord.”

Zo simpel is dat. Men vraagt zich af waar al de mooie verklaringen en principes over het verbod op uitlevering naar landen als de VS, waar de doodstraf wordt toegepast (1529 executies tussen 1976 en 2020) of waar een risico op foltering bestaat (Guantánamo) toe dienen, als het volstaat te zeggen dat men de gevangene niet zal doden of folteren?

De advocaten van Assange tekenden tegen dit vonnis beroep aan bij het Hooggerechtshof. Het valt af te wachten of dit hun vraag tot beroep zal aanvaarden. Tenslotte blijft er nog altijd het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.

Ondertussen blijft Assange echter in de hoogbeveiligde gevangenis van Belmarsh en, naarmate de maanden verstrijken, behoort een uitlevering meer en meer tot de mogelijkheden.

It’s all about the War on Terror

Na de beslissing van het Hooggerechtshof schreef de Canadese juriste en auteur Azeezah Kanji een excellent opiniestuk waarin ze brandhout maakt van de Amerikaanse garanties én van het gevangenissysteem in de VS. Ze schreef over de kern van het proces tegen Assange, namelijk de ‘oorlog tegen de terreur’, en over de moslimgevangenen die in dat kader werden uitgeleverd aan de VS.

Berichtgeving over de omstandigheden in de supermax gevangenis ADX Florence in de staat Colorado is strafrechterlijk vervolgbaar in de VS. Foto: US Bureau of Prisons/Public Domain

Precies dus over het onderwerp dat meestal afwezig blijft in de publicaties tegen de uitlevering van Assange, die zich concentreren op de verdediging van de vrijheid van mening en de journalistieke vrijheid. Niet over de ‘oorlog tegen de terreur’ en nog minder over de moslimgevangenen, alsof de associatie hiermee de zaak van Assange alleen maar zou schaden.

Azeezah Kanji vat de ervaringen van de aan de VS uitgeleverde moslimgevangenen als volgt samen: “Eerdere gevallen van uitlevering van noch verifieerbaar noch afdwingbaar zijn – hebben gediend om mishandeling te verbergen achter een humanitair schild, om misbruiken te kunnen ontkennen achter een scherm van mededogen en verantwoordelijkheid”.

Een liberale waarnemer zou kunnen stellen dat de uitlevering en een proces tegen Assange geen zin meer heeft, dat president Biden en co hem gratie zouden kunnen verlenen. Het gaat tenslotte over iets uit het verleden, over oorlogen die intussen voorbij zijn. De spons erover?

Het tegendeel is waar

Vooreerst zijn wraak en vergelding, oog om oog, tand om tand, het leitmotiv in de Amerikaanse rechtspraak op alle vlakken. De historische nederlaag in Afghanistan, na 20 jaar oorlog, is nog lang niet verteerd en zal dat net als de nederlaag in Vietnam wellicht ook nooit worden. Ook Guantánamo is geen verleden tijd: na 20 jaar bestaat de schande van Guantánamo nog altijd.

Iedereen die zoals Assange volgens de VS-autoriteiten “de terroristen” heeft gesteund tijdens deze oorlog zal de prijs betalen. De publicatie door Assange’s WikiLeaks van geheime documenten over de oorlog in Afghanistan en Irak en van de Gitmo Files, die de dehumanisering en de rechteloosheid in Guantánamo een gezicht en een naam gaven, volstaan om Assange te brandmerken als een ”vijandig strijder (enemy combatant)”.

Guantánamo. Bron: Wikipedia / Publiek Domein

Julian Assange wordt zo een politieke gevangene van de oorlog tegen het terrorisme, die reeds woedt sinds de aanslagen in New York op 11 september 2001.

Daarnaast zijn het dezelfde autoriteiten die om de uitlevering van Assange vragen en dezelfde media die Assange de rug toekeren die nu al nieuwe oorlogen voorbereiden. Presidenten Clinton, Obama, Trump of Biden, de VS blijven de supermacht van ongelimiteerde interventies, vernietigende oorlogen met een gigantisch militair-industrieel complex.

De uitschakeling van Assange is vooral een boodschap aan iedereen die er in de toekomst nog maar zou aan denken om geheime militaire documenten te lekken en/of te publiceren.

De VS-senaat kende in december 2021 het recordbedrag van 768 miljard dollar toe aan defensie, méér dan het door Biden voorgestelde bedrag. Met het geld van deze wet willen de VS ondermeer China counteren in de kwestie Taiwan, Oekraïne versterken tegen Rusland door de installatie van NAVO troepen en zijn strategische nucleaire wapens moderniseren.

Zes maand na de Amerikaanse nederlaag in Afghanistan roerde de pers in de VS, zowel The Washington Post, The Economist als The New York Times, opnieuw de oorlogstrom. “In de kwestie van Oekraïne gaat het om de geloofwaardigheid van de VS”, schreef de Washington Post, “het autoritarisme van Rusland moet een halt worden toegeroepen”.

Christian Mihr, Rebecca Vincent en Christophe Deloire van Reporters Sans Frontières aan Belmarsh Prison. Foto: RSF

The Economist zette in december op zijn frontpagina “What would America fight for” en in het groot : “If the United States pulls back, the world will become more dangerous”. (Als de VS zich terugtrekken, komt de wereld in gevaar). Het artikel pleit ronduit voor een voorbereiding op een militair treffen.

“De Amerikaanse reus, zo schrijft het blad, is niet echt in slaap gevallen, maar zijn vastberadenheid wankelt en zijn vijanden stellen hem op de proef… Hoever zal Amerika het laten komen? Amerika is terughoudend geworden in het gebruik van zijn harde macht in een groot deel van de wereld. Taiwan en Oekraïne, die het risico lopen te worden aangevallen, moeten zichzelf oninneembaar maken, bijvoorbeeld door hun capaciteit voor asymmetrische oorlogvoering op te drijven… Democratieën, vooral in Europa, moeten meer aan defensie besteden”.

Aan het adres van Rusland en China, maakt het blad een niet mis te verstane verwijzing naar de oorlog tegen Japan, nu 80 jaar geleden. “Japan beging de vergissing de VS aan te vallen. De VS versloegen Japan en installeerden een liberale, kapitalistische democratie in dat land. De VS creëerden een nieuwe wereldorde waarin Japan vrij was om handel te drijven en te groeien. Het was niet perfect, maar vandaag is Japan vredelievend, rijk en innoverend, beter dan alles wat voorafging”.

Banner: International Federation of Journalists

Tenslotte moet, naast een actieve voorbereiding op een confrontatie met China en Rusland, de “oorlog tegen het terrorisme” onverminderd blijven doorgaan. De recente publicatie van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken, onder de titel Terrorism Still a ‘Pervasive Threat Worldwide’ (Terrorisme nog steeds een alomvattende dreiging wereldwijd), kondigt nieuwe oorlogen tegen het terrorisme aan.

Het document heeft bijzondere aandacht voor Iran dat “terroristische groepen steunt in Bahrein, Irak, Libanon, Syrië, Yemen, met inbegrip van Hezbollah en Hamas” en voor de verschillende islamitische groepen in Afrika, met name “al-Qaida en zijn afdelingen AQAP (Al-Qa‘ida in the Arabian Peninsula), al-Shabab, Jama’at Nasr al-Islam wal Muslimin in de Sahel ”. Het is binnen dit oorlogskader dat de VS Assange definitief het zwijgen willen opleggen.

Onbetrouwbaarheid als principe

Aan de hand van de zaak Nizar Trabelsi die in 2013 door België illegaal werd uitgeleverd aan de VS, schreef ik voorheen enkele artikels die de onbetrouwbaarheid van de Amerikaanse garanties waarover Azeezah Kanji schrijft, alleen maar bevestigen.

Net als in de zaak Assange, kregen de Belgische juridische autoriteiten de garantie dat Trabelsi humaan zou behandeld worden. Hij zou niet terechtgesteld worden, niet naar Guantánamo of een supermax-gevangenis gestuurd worden.

En zo gebeurde aanvankelijk. Hij werd opgesloten in een “lokale gevangenis”. Maar toen gebeurde wat niemand verwachtte: hij werd er in extreem isolement geplaatst en daarenboven onderworpen aan de SAMs, die een gevangene volkomen afsnijden van contact met de buitenwereld.

Waarom? Voor de Amerikaanse autoriteiten volstonden twee dingen: een briefje van de directeur-generaal van het Belgische gevangeniswezen Hans Meurisse die stelde dat Trabelsi ‘vluchtgevaarlijk’ was, en enkele artikels in de Nederlandstalige pers die melding maakten van een oproep om Trabelsi te bevrijden.

Dit is wat VS en mainstream media Julian Assange verwijten. Hij wees op oorlogsmisdaden die we zelf begaan, niet op die van de geprefereerde vijanden. Deze foto toont ongewapende Iraakse burgers net voor ze door een VS-helikopter worden vermoord. Foto: screenshot YouTube WikiLeaks

Sinds acht jaar zit Trabelsi onder dergelijk regime opgesloten, met een gezondheid die er jaar na jaar op achteruit gaat. De SAMs hebben duidelijk de bedoeling de gevangene compleet te breken en hem te dwingen een plea bargain (een ‘afkooppleidooi’) te aanvaarden, wat er op neerkomt dat hij schuld bekent voor een aantal kleinere beschuldigingen om te ontsnappen aan een nog zwaardere veroordeling.

Dat is wat gebeurde in een andere uitleveringszaak voor terrorisme, die van de uitlevering van vijf Britse onderdanen aan de VS in 2012. Twee van hen, Babar Ahmad, een computerspecialist en de poëet Talha Ahsan, die leed aan het aspergersyndroom, werden ervan beschuldigd banden te hebben met een islamitische uitgeverij en website.

Die zou zijn gelinkt zou aan terrorisme (in Bosnië, Tsjetsjenië en Afghanistan) en een van de servers zou zich in Connecticut bevinden. Dat laatste was voldoende voor de VS om hun uitlevering te vragen. Ook toen kreeg de Britse justitie garanties voor hun uitlevering: ze zouden niet worden bestempeld als “enemy combatants” en niet berecht worden door de militaire commissies van Guantánamo.

Bij hun aankomst in de VS werden ze echter in compleet isolement opgesloten in de gevangenis. Ze riskeerden een maximumstraf van 50 jaar. Na twee jaar onder het slopend regime van isolement pleitten beiden schuldig op een aantal aanklachten om een lichtere straf te verkrijgen en te ontsnappen aan de dreiging van een levenslange gevangenisstraf.

Pas na die plea bargain, tijdens het proces dat de strafmaat moest bepalen, erkende een rechter dat geen van beiden betrokken was bij een “operationele planning of een operatie die onder de term ‘terrorisme’ zouden kunnen vallen”.

Hij veroordeelde hen tot het aantal jaren dat ze al in de gevangenis hadden gezeten. Talha Ahsan had reeds zes jaar in voorarrest in de gevangenis van Belmarsh gezeten en twee jaar in de VS. Onder leiding van zijn broer Hamja liep er een jarenlange brede solidariteitsbeweging met Talha.

Toegang geweigerd aan VN-rapporteur

Juan Mendez, voormalig VN-rapporteur, had zich tegen hun uitlevering verzet omdat “de VN-Conventie uitlevering of deportatie van een persoon verbiedt naar een plaats waar hij gefolterd zou kunnen worden”.

VN- Speciaal Rapporteur over Foltering Juan E. Méndez. UN Photo/Jean-Marc Ferré

Als het over niet-verifieerbare garanties ging, wist Mendez waarover hij sprak. Jaar na jaar had hij aan de VS-autoriteiten de toelating gevraagd om gevangenen in Guantánamo te bezoeken. Die werden telkens geweigerd.

Jaar na jaar vroeg hij toelating om zich te mogen vergewissen van de toestand van de gevangenen op het Amerikaanse vasteland, inclusief in de ADX-gevangenis in Florence (Colorado) en het Manhattan Correctional Centre, waar gevangenen beschuldigd van terrorisme worden vastgehouden. Ook die toegang werd geweigerd. Als garanties niet mogen gecontroleerd worden, zelfs niet door een VN-rapporteur, hoeveel zijn ze dan waard?

Mendez werd in de zaak van de vijf Britten bijgetreden door Noam Chomsky, die toen stelde dat “de bescherming van de fundamentele burgerrechten in de VS dramatisch achteruitgaat: niemand mag aan dit land worden overgeleverd op basis van vermoedens van terrorisme… De gevangenissen en het penitentiaire systeem in het algemeen zijn een internationaal schandaal”.

Het gaat hem dus niet alleen om de meest extreme gevangenissen en de meest extreme detentievoorwaarden. Het gaat hem om het gehele penitentiaire systeem waarin elke uitlevering ontoelaatbaar is.

Stel u voor dat China of Rusland de uitlevering van Assange of een andere opposant zouden vragen. Er zou een politieke storm opsteken in alle parlementen van de Westerse wereld en de media zouden ons wegwijs maken in het onmenselijke gevangenissysteem van die landen. Het zou niet gaan over een of andere extreme gevangenis maar over een detentiesysteem.

Gegarandeerd zou daarbij het woord goelag vallen, een referentie naar het gevangenissysteem in de Sovjet-Unie van Jozef Stalin. En ja, er zou gedreigd worden met boycot, sancties en andere dwangmaatregelen.

Het blijft een mysterie (of eigenlijk toch niet) waarom de VS, het land met de grootste gevangenispopulatie ter wereld, blijven ontsnappen aan deze kwalificatie (en aan economische of politieke boycot en sancties).