De Zweedse onderzoeksrechter Marianne Ny laat na zeven jaar haar eis tot uitlevering van Julian Assange vallen. Op een persconferentie in de Zweedse hoofdstad Stockholm verklaarde zij dat “het onderzoek geen besluit (heeft) genomen over schuld of onschuld, maar dat ze het (uitleverings)verzoek laat vallen omdat… alle vooruitzichten op vervolging in de huidige omstandigheden uitgeput zijn… (en) het is niet langer proportioneel om de aanhouding van Julian Assange te blijven eisen in zijn afwezigheid”.

Ontwijkende argumentatie

In deze duidelijk doordachte bewoordingen ontwijkt Ny volledig de kwestie van de proportionaliteit van haar uitleveringsverzoek zeven jaar geleden. Zo ontwijkt zij tevens de netelige kwestie die deze hele zaak vanaf dag één beheerst: er was geen grond tot aanhouding, laat staan vervolging van Assange. Haar verzoek diende immers een andere zaak: ten allen prijze Assange terug op Zweeds grondgebied krijgen, waar hij vervolgens achter gesloten deuren kon worden gehouden en uitgeleverd aan de VS. In Groot-Brittannië zelf zijn de regels voor uitlevering niet zo eenvoudig.

Een en ander is waarschijnlijk in gang gezet door de nipte verkiezing van Lenin Moreno tot president van Ecuador. Die had laten weten dat hij het politiek asiel van Assange zou in stand houden, in tegenstelling tot zijn conservatieve tegenkandidaat (die had aangekondigd Assange onmiddellijk te zullen uitleveren aan de Britse autoriteiten). Door de overwinning van Moreno keek Zweden aan tegen nog minstens vijf jaar procedure, waarbij de definitieve verjaring dreigt (zie Ecuador verkiest eerste president ter wereld in een rolstoel).

VN-steun voor klokkenluider Assange

Zweden en Groot-Brittannië werden daarnaast ook zwaar in verlegenheid gebracht door een vonnis van de VN, waarin zij werden veroordeeld voor ‘abritraire detentie’, een internationaal erkend misdrijf (zie VN oordeelt: “Vrijheidsberoving Julian Assange is illegaal”)

Het is belangrijk hier nogmaals te wijzen op de motivatie van Ecuador om Assange politiek asiel te verlenen, omdat ook daarover veel mist wordt gespoten in de reguliere media. De Ecuadoriaanse autoriteiten hebben altijd bevestigd dat zij willen dat het Zweeds onderzoek verder kon gaan. Zij zouden Assange op het eerste vliegtuig richting Stockholm zetten zodra Zweden zich er toe verbond Assange niet te zullen uitleveren aan de VS.

Een dergelijke eis is niet uitzonderlijk, eerder routine in uitleveringsverzoeken. Staten eisen voortdurend dat burgers die worden uitgeleverd niet voor andere zaken zullen worden vervolgd dan wat geformuleerd staat in het uitleveringsverzoek. Staten eisen voortdurend de garantie dat uitgeleverde burgers niet door het eisende land op hun beurt worden uitgeleverd aan andere landen.

Bovendien is het verhoren van verdachten in het buitenland eveneens een routinezaak die in talloze veel zwaarwichtigere zaken voortdurend wordt toegepast. Na bilaterale onderhandelingen kan een land een ‘rogatoire commissie’ (een ‘ondervragende commissie) zenden om een burger in het buitenland te verhoren. Ook Ecuador heeft zich van bij het begin akkoord verklaard om Assange te laten verhoren door het Zweedse gerecht in de ambassade in Londen. Zweden heeft dat uiteindelijk gedaan in 2016.

Zweedse koppigheid

Onderzoeksrechter Marianne Ny heeft jarenlang geweigerd Assange te gaan ondervragen in Londen en weigerde eveneens enige garantie te geven dat Assange in Zweden niet zou worden vervolgd voor ‘andere zaken’ of zou worden uitgeleverd aan door haar niet nader genoemde ‘derde landen’ (zie Waarom Zweden 6 jaar wachtte om Assange in Londen te verhoren).

Ter informatie, in tegenstelling tot de voortdurend herhaalde meme in de media, wordt Assange niet vervolgd voor verkrachting, hij wordt zelfs niet eens ‘vervolgd’. Het verzoek tot uitlevering is enkel een eis tot ondervraging om uit te maken (to assess) of er al dan niet een gerechtelijke vervolging zal gestart worden voor seksueel wangedrag (meer bepaald seksueel contact met meerdere personen zonder het gebruik van voorbehoedsmiddelen). Voor meer details zie de artikels in het dossier Julian Assange.

Op het eerste zicht lijkt daarmee de zaak voor Assange beklonken. Dat is echter zeer voorbarig. De Britse overheid is namelijk niet zomaar bereid om Assange te laten gaan, zeker niet onder de huidige conservatieve regering van Theresa May. Vanuit een strak juridische interpretatie heeft Assange immers een aantal Britse wetten overtreden. Hij heeft zich onder meer onttrokken aan een bevel van het Britse gerecht om zich aan te melden voor uitlevering aan Zweden. Bovendien, Groot-Brittannië erkent het asiel van Assange door Ecuador niet.

Op korte termijn, zolang het Britse gerecht geen officiële intrekking van het Zweeds uitleveringsverzoek heeft ontvangen, blijft de situatie voor Assange alvast dezelfde. Als hij de ambassade verlaat wordt hij onmiddellijk aangehouden én uitgeleverd. Bovendien heeft onderzoeksrechter Marianne Ny duidelijk gemaakt dat de zaak onmiddellijk kan heropend worden “mocht Assange zich alsnog op Zweeds grondgebied bevinden”.

VS geven de strijd niet zomaar op

In de VS hebben CIA-directeur Mike Pompeo en minister van justitie Jeff Sessions al eerder verklaard dat zij Assange zullen blijven vervolgen voor ‘spionage’. Een echte vervolging van Assange in de VS zelf is allesbehalve evident. Meerdere juristen hebben er al op gewezen dat het onmogelijk zal zijn Assange en WikiLeaks alleen te vervolgen, zonder de Amerikaanse media te betrekken die de WikiLeaks-documenten hebben gepubliceerd.

Uiteindelijk heeft Wikileaks met de publicatie van de documenten die gelekt werden door de pas vrijgelaten Chelsey Manning, niets anders gedaan dan wat andere media deden met die lekken. Als Wikileaks voor de rechter komt, moeten ook kranten als New York Times op de beklaagdenbank.

Waar het hen waarschijnlijk om te doen is met een eventuele vraag tot uitlevering aan de VS is Assange nog jarenlang te saboteren met ellenlange procedureslagen. Uitlevering door Groot-Brittannië is niet zo eenvoudig als door Zweden. Hoorzittingen moeten in het openbaar gebeuren, terwijl de beschuldigde vrij kan spreken (wat in Zweden niet mag, de betrokkene wordt incommunicado aangehouden en zijn advocaten mogen geen openbare verklaringen afleggen over uitleveringszaken). Bovendien moet de advocaat voor de VS in Groot-Brittannië in het openbaar zijn aanvraag tot uitlevering toelichten (wat in Zweden achter gesloten deuren mag). Dergelijke zaken kunnen dus nog jaren aanslepen.

Ook al is met de Zweedse beslissing de grond van de zaak volledig onderuitgehaald, het ziet er niet naar uit dat de Amerikaanse en de Britse overheid hem zomaar zullen laten vertrekken. Assange kijkt meer dan waarschijnlijk aan tegen nog een aantal jaren verblijf op Ecuadoriaans grondgebied in Londen.

Zie ook: Sweden Withdraws Arrest Warrant for Julian Assange, but he Still Faces Serious Legal Jeopardy