Zo (foto boven) ziet de wereld er uit volgens de Vlaamse televisiejournaals. Onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en de K.U.Leuven analyseerden alle nieuwsuitzendingen van 19u op Eén en VTM tussen 2003 en juni 2010. Zij ontdekten dat de aandacht voor puur buitenlands nieuws (dus niet ‘Belgische studenten maken amok op Canarisch eiland’) structureel daalde. “Het buitenland verdwijnt geleidelijk van de radar van de Vlaamse redacties”, aldus de onderzoekers.
Dat op zich verklaart natuurlijk nog niet dat vervormde beeld. Dat komt doordat de journaals in hun buitenlandblokje dan ook nog eens focussen op de buurlanden van België en op de VS. Uitzondering is Irak, maar dat land had wel een oorlog nodig om zo hoog te eindigen.
Behalve Congo komt geen enkel Afrikaans land voor in de top-20 van landen die het meeste aandacht kregen. Zuid-Amerika is helemaal afwezig. “Om nieuws aantrekkelijker te maken, is het belangrijk dat de televisiekijker zich kan identificeren met wat er in het nieuws aan bod komt. Een Belg zal zich makkelijker kunnen identificeren met een Fransman of een Duitser dan met een Roemeen of Ecuadoriaan”, zo stellen de onderzoekers nuchter vast.
Meer dan een kwart van de buitenlandberichten gaan dan ook nog eens over oorlog en vrede. Ook rampen en criminaliteit kapen een groot deel van de aandacht weg. Het beeld is dus nog een stuk vervormder dan de afbeelding hierboven doet vermoeden.
Crimineel
Ook de rest van het onderzoek is niet zo flatterend voor VTM en Eén. Het absolute topthema in de journaals is criminaliteit. Moorden, overvallen, ontvoeringen en pedofilie gaan met 18 procent van de aandacht lopen. “Uit onderzoek blijkt nochtans dat hoe meer de media berichten over criminaliteit, hoe meer het publiek de idee heeft dat er veel misdaad voorkomt in de samenleving”, zeggen de onderzoekers.
Lichtpuntjes zijn er volgens de onderzoekers ook. De aandacht voor cultuur stijgt: van minder dan 5 procent in 2003 tot 10 procent in 2009. Alleen is er in 2010 een voorlopig onverklaarbare duik. ‘Cultuur’ zien de journaals wel heel breed. Dat blijkt ook uit de meest besproken cultuurmakers. Bij VRT zijn dat Tom Lanoye, Erik Van Looy, Hugo Claus, Clouseau en Kate Ryan. Bij VTM Koen Wauters, Clouseau, Natalia, Madonna en Helmut Lotti.
Wim Willems, hoofdredacteur Nieuws van de openbare omroep, reageert vreemd genoeg heel tevreden op de resultaten van het onderzoek. “In het verleden werd wel eens makkelijk beweerd dat Het journaal en Het nieuws kopieën van elkaar waren geworden. Ik ben blij vast te stellen dat wetenschappelijk onderzoek vandaag nog maar eens het tegendeel bewijst en onze bewuste redactionele keuzes voor buitenland en politiek zichtbaar maakt”, aldus Willems.
Het klopt dat het journaal van Eén iets meer bericht over politiek en buitenland dan de collega’s van VTM en dat er in de buitenlandberichtgeving minder gezocht wordt naar een Belgische invalshoek, maar feit blijft wel dat er ook op Eén steeds minder aandacht is voor gebeurtenissen buiten onze landsgrenzen.
Vlaams parlementslid Sabine Poleyn (CD&V) legde in het Vlaams parlement een resolutie neer over de teloorgang van de buitenlandse berichtgeving. Daarin staan maatregelen over kennisopbouw bij journalisten en werkbeurzen buitenland bij het Fonds Pascal Decroos.
Poleyn wil ook aandacht voor buitenland opnemen als criterium in de onderhandelingen voor de VRT-beheersovereenkomst en het protocol met de geschreven pers. Het is wellicht die laatste maatregel die de defensieve reactie van de VRT verklaart.
