John Pilger, een al te zeldzaam baken van ethisch verantwoorde journalistiek, hier tijdens een betoging tegen de oorlog in Afghanistan op Trafalgar Square op 8 oktober 2011 (foto: Wheelzwheeler).
Interview, Nieuws, Irak, John Pilger, Embedded journalism, The War You Don't See, The Real News, ZNet, La Jornada, Information Clearing House -

John Pilger: Iraaks bloed kleeft aan de handen van alle massamedia

Een interview met John Pilger. Niet de waarheid, maar de journalistiek is het eerste slachtoffer van de oorlog. Oorlog is immers een goed geproduceerde realityshow geworden met gebonden journalistiek ('embedded journalism') als steracteur. Ja, er gaan onschuldige mensen dood, maar waarom zouden we dat in de weg laten komen van wat de bazen willen zien verschijnen?

maandag 19 december 2011 17:30
Spread the love

John Pilger is een censuurinstelling in omgekeerde richting. Hij jaagt op geheim filmmateriaal en gebruikt dat als vernietigend bewijs om tegen te spreken wat de officiële oorlogsstokers je willen doen geloven.

Zijn documentaire ‘The War You Don’t See’ (‘de oorlog die je niet ziet’) van 2010 had recent zijn Indiase première in New Delhi. Hierin komen filmbeelden van een Amerikaanse helikopter die op ongewapende inwoners van Bagdad en op gewonde kinderen vuurt en die werden genegeerd als collaterale schade. Dit doet vragen rijzen over de betrokkenheid van de media in de oorlog. Journalisten vielen ironisch genoeg op door hun afwezigheid.

Voor iemand die over zowat elke grote oorlog van onze tijden verslag heeft gedaan, blijft de 72-jarige John Pilger onder zijn beheerst uiterlijk teleurgesteld. Hij vertelt aan Karuna John dat journalisten alleen loyaal moeten zijn tegenover de waarheid en niets anders.

Hoe is journalistiek veranderd sinds jij als jonge reporter bent begonnen?

John Pilger: “De middelen – de technologie van de journalistiek – is onherkenbaar veranderd. Als buitenlands correspondent had ik een draagbare typemachine, een kortegolfradio en een dik notitieboek. Het verhaal naar Londen krijgen, betekende dikwijls bij postbedienden smeken om alles door te zenden per telex na hun diensturen.”

“Dankzij de geduchte mevrouw Bannerjee, die aan het telefoonschakelbord zat van het Grand Hotel van Calcutta tijdens de oorlog in Bangladesh, kon ik een lijn naar Londen krijgen en mijn verhaal voorlezen aan een ‘copy-taker’. Vandaag is communicatie onmiddellijk. Mevrouw Bannerjee is overbodig geworden.”

Betekent dit dat journalistiek vandaag beter is?

“Ja, wanneer het nieuws vers is en de correspondent is er getuige van, wanneer de beelden onmiddellijk kunnen worden verzonden. Maar over het algemeen is het antwoord ‘neen’. Journalisten staan nu voortdurend onder druk om 24/7, zelfs wanneer – dus meestal – ze geen idee hebben wat er aan het gebeuren is. Die kostbare uren voor reflectie en degelijk persoonlijk onderzoek zijn verdwenen. De technologie heeft de competitie bijna absurd gemaakt, met journalisten die dikwijls elkaar interviewen om de concurrentie toch maar voor te zijn.”

The War You Don’t See’ komt hard aan. Is hij gericht tot je collega’s van de media? Is er een bepaalde reportage die voor jou de druppel te veel was en tot deze film leidde?

“Deze film richt zich zowel tot de journalisten als tot het algemene publiek. Bedenk dat het publiek de media al lang voor is in het begrijpen dat het nieuws niet is zoals het er uit ziet.  De defensieve houding van journalisten om openlijk hun manier van werken te bediscussiëren en de manier waarop nieuws wordt geselecteerd, heeft hen die achterstand bezorgd.”

“Voor mij was de gruwelijke menselijke slachting door de moedwillige invasie van Irak de druppel te veel – als dat wel nodig was. De invasie kostte aan meer dan een miljoen mensen het leven, mannen, vrouwen, kinderen – dat is het cijfer van het epidemiologisch onderzoek door de Johns Hopkins University (Baltimore), de enige studie die met vergelijkend materiaal werkte. Dat cijfer is hoger dan de schatting van de Fordham University over het aantal mensen dat omkwam in de genocide van Rwanda.”

“De studie van Johns Hopkins werd aangevallen en genegeerd door de westerse media, zodat de meeste mensen in het Westen geen idee hebben van de enorme omvang van het leed dat door hun regeringen is veroorzaakt. Volgens Dan Rather, het nieuwsanker die ik interview in mijn film, zou de invasie misschien nooit zijn doorgegaan als de journalisten hun werk hadden gedaan en de leugens over de massavernietigingswapens in Irak hadden ontmaskerd, in plaats van ze uit te vergroten en over te nemen. Het bloed van al deze mensen kleeft dus aan de handen van de media.”

Waarom is zelfkritiek zo een taboe voor journalisten? Hebben journalisten hun basisethiek ingeruild om aan de markt te voldoen veeleer dan aan hun geweten?

“Inderdaad, de zogezegde markt heeft de journalistiek voor het grootste deel verslonden. Hoofdredacteurs zijn businessmanagers geworden, doordrongen van het jargon en de mythologie van het ‘neoliberalisme’. Dat is ook zo voor overheidsmedia zoals de BBC. Kijk naar BBC World en je zal zien dat het grotendeels over business gaat.”

In de film spreek je over de drumbeat van de oorlog. Is de journalistiek ook een slachtoffer van de oorlog?

“Niet de waarheid, maar de journalistiek is het eerste slachtoffer van de oorlog. Dan Rather verwees naar hen die de invasie van Irak goedpraatten als ‘stenografen’, niet als ‘journalisten’ (nvdr: stenograaf = een persoon die letterlijk de uitspraken van een ander persoon overschrijft, bijvoorbeeld het personeel van een parlement dat de zittingen woord voor woord noteert).”

Bestaat die ‘gebonden’ journalistiek (‘embedded journalism’) alleen in oorlogsverslaggeving? Hoe kan het publiek ingaan tegen deze ‘public relations’-stijl van verslaggeving?

“Gebonden journalistiek bestaat overal in de media. Een studiogastheer/gastvrouw gaat in zijn of haar selectie van nieuws, van onderwerpen, zelfs van taalgebruik de meest algemene vorm van gebonden journalistiek tonen.”

Welke mediagroep is volgens jou de zwaarste overtreder? En welke zijn er trouw gebleven aan de ethische waarden van de journalistiek?

“Het is een zeer harde strijd voor de titel van ‘ergste overtreder’. Dat gaat van Fox News tot de BBC. Heel wat journalisten zijn trouw gebleven aan hun idee van de stiel als een dienst voor het volk, niet voor het gezag of de machthebbers.”

“In Mexico wordt La Jornada, de tweede meest populaire krant bijna volledig met abonnementen gefinancierd. Dat herinnert ons aan de grote kranten van het Westen die onderzoek deden en campagne voerden voor hun lezers.”

The Real News produceert een betere nieuwsdienst met een minuscuul budget dan de meeste rijke tv-netwerken. Websites zoals Information Clearing House en ZNet bieden uitstekende dagelijkse journalistiek aan.” (zie internetlinks voor deze media onderaan dit artikel)

Is er nog hoop voor jonge journalisten vandaag? Hoe kunnen ze weerstaan aan de verleiding van de gemakkelijke toegang tot de machtigen der aarde?

“Je vermijdt de ‘verleiding’, zoals jij die noemt, door trouw te blijven aan jezelf en te onthouden dat echte journalistiek zelden komt van de top, maar van hard werk onderaan. Met andere woorden, je ziet jezelf altijd als onafhankelijk van de overheid en de gevestigde belangen. Dat is zwaar, maar toch hebben velen die onafhankelijkheid bereikt. Het heeft te maken met wilskracht en een beetje passie voor de stiel.”

Karuna John

Karuna John is medeuitgever van Tehelka, een onafhankelijk Indiaas weekblad. 15 december 2011 © Tehelka

(Vertaling uit het Engels: Lode Vanoost)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!