Timothy Eric Ström: Je hebt het proces van Julian Assange persoonlijk bijgewoond. Kan je de sfeer in de rechtszaal beschrijven?

John Pilger: Het was schokkend. Zonder twijfel. Ik heb al veel processen bijgewoond, maar zelden heb ik een eerlijk proces zo zien gecorrumpeerd worden. Dit was wraak. Afgezien van het ritualistisch imago dat het Britse rechtssysteem kenmerkt, leek dit soms meer op een stalinistisch schijnproces, met dat verschil dat bij een schijnproces de beklaagde nog in de zaal zelf zit.

Assange zat opgesloten in een dikke glazen kooi. Om met zijn advocaten te spreken, moest hij op zijn knieën naar een gleuf kruipen die in de gaten werd gehouden door zijn bewaker. Met een post-it werd zijn boodschap dan doorgegeven aan zijn advocaten die aan de andere kant van de zaal aan het pleiten waren tegen zijn uitlevering naar een Amerikaanse kerker.

Stel je eens de dagelijkse routine voor van Julian Assange, een Australiër¹ die terecht staat omdat hij als journalist de waarheid heeft gesproken. In een sombere buitenwijk in Zuid-Londen wordt hij om vijf uur ’s ochtends gewekt in de gevangenis van Belmarsh. De eerste keer dat ik Julian bezocht in Belmarsh trof ik een verontrustend magere figuur aan.

Daarvoor moest ik wel eerst door een half uur durende ‘veiligheidscontrole’, een hond die aan je achterwerk snuffelt inbegrepen. Daar zat hij dan, alleen, met zijn gele armband aan. Op een paar maand tijd was hij meer dan tien kilogram afgevallen. Zijn armen hebben geen spieren meer. Het eerste wat hij zei, was: “Ik denk dat ik gek aan het worden ben.”

Ik trachtte hem te verzekeren dat dat niet zo is. Hij heeft een ongelooflijke veerkracht en moed. Maar ook daar zijn grenzen aan. Die ontmoeting is ondertussen meer dan een jaar geleden. Iedere dag van het proces werd hij nog voor zonsopgang volledig uitgekleed voor onderzoek, geketend en klaargemaakt voor zijn verplaatsing naar de Central Criminal Court, de Old Bailey, in wat door zijn partner Stella Morris omschreven werd als een rechtopstaande doodskist.

De bestelwagen heeft één raampje waardoor je nauwelijks naar buiten kon kijken. De bestuurders zijn bewakers van Serco, een van de vele bedrijven met politieke connecties die gebruikt worden door de regering van Boris Johnson.

De rit naar de Old Bailey duurt minstens anderhalf uur. Dat betekent dus dat Assange elke dag minimum drie uur heen en weer geschud werd in stapvoets verkeer. Eenmaal in de Old Bailey werd hij naar zijn kooi geleid achteraan in de rechtszaal. Hij trachtte mensen in de publieke tribune te herkennen en zag het elegante silhouet van zijn vader John Shipton en mij ernaast. We staken onze vuisten in de lucht. Zijn vrouw Stella die advocaat is, mocht in de rechtszaal zelf plaatsnemen. Ze konden elkaars vingers aanraken door de gleuf in de kooi.

Dit proces was het hoogtepunt van wat de filosoof Guy Debord ‘de spektakelmaatschappij’ noemt²: een man die vecht voor zijn leven. Zijn misdaad is in feite een heuse dienst aan de bevolking. Hij bracht leugens van onze regeringen en de misdaden die ze in onze naam uitvoeren aan het licht. De bevolking heeft het recht om die dingen te weten.

De oprichting van WikiLeaks en zijn onfeilbare bescherming van bronnen heeft de journalistiek getransformeerd en teruggebracht naar haar oorspronkelijke idee. Daardoor is Edmund Burkes idee van vrije journalistiek als de vierde macht nu de vijfde macht geworden. De journalistiek moet de actoren aanwijzen die met hun criminele geheimhouding de idee van democratie zelf verrotten. Daarom ook is zijn straf zo extreem.

De voorbije twee jaar heb ik de verschillende rechtszalen bezocht waar Julian terecht stond. De immense partijdigheid die ik daar gezien heb, maakt duidelijk dat zoiets als gerechtigheid in Groot-Brittannië eigenlijk niet bestaat.

Nadat politieagenten Julian op misdadige wijze uit de Ecuadoraanse ambassade hadden gesleurd, veroordeelde een rechter hem tot maar liefst 50 weken in een maximaal beveiligde gevangenis. Hij had enkel de voorwaarden van zijn borgtocht niet nageleefd. Op de foto waar hij uit de ambassade wordt weggedragen, houdt hij een boek van Gore Vidal vast³. Assange heeft een zelfde soort politieke humor als Vidal.

Maandenlang mocht hij geen enkele fysieke inspanning doen en werd hij zogezegd voor zijn eigen gezondheid in eenzame opsluiting geplaatst. Hij vertelde me eens dat hij op en neer liep in zijn cel tot hij zowat een halve marathon had afgelegd. In de cel ernaast schreeuwde zijn buur de hele nacht door. In het begin kreeg hij geen leesbril. Die was achtergebleven na de brutale arrestatie in de ambassade.

Hij kreeg ook geen juridische documenten waarmee hij zijn proces had kunnen voorbereiden, noch mocht hij de bibliotheek in of een eenvoudige laptop gebruiken. Charles Glass, een journalist en vriend van Assange en zelf een overlevende van een gijzelneming in Beiroet, stuurde hem boeken. Ze werden teruggestuurd.

Hij mocht ook zijn Amerikaanse advocaten niet bellen. De gevangenisleiding zorgt ervoor dat hij altijd gedrogeerd is. Ik heb hem gevraagd wat ze hem toedienen, maar hij weet het niet. De gevangenisdirecteur van Belmarsh heeft ondertussen de Order of the British Empire ontvangen, een ridderlijke titel voor uitzonderlijke verdienste.

Een van de medische experten die op het proces getuigde, Dr. Kate Humphrey, een klinische neuropsychologe aan de Imperial College in Londen, omschreef de schade die hij heeft opgelopen. Julians intelligentie is van ‘hoog of waarschijnlijk buitengewoon hoog’ naar ‘aanzienlijk beneden dat niveau’ gedaald. Hij had veel moeite om informatie op te nemen en vertoonde een ‘lager dan gemiddelde intelligentie’.

De VN-Speciaal Rapporteur over Foltering, professor Nils Melzer, noemde zijn situatie ‘psychologische foltering’, het resultaat van gezamenlijke ‘mobbing’ door regeringen en hun medeplichtigen in de media. Het bewijsmateriaal van de medische experten was in sommige gevallen zo choquerend dat ik het hier zelfs niet zal herhalen.

Het volstaat hier te vermelden dat Assange gediagnosticeerd werd met autisme en het syndroom van Asperger⁴. Volgens Michael Kopelman, een van de meest vooraanstaande neuropsychiaters ter wereld, lijdt hij aan ‘zelfmoordgedachten’ en zal hij bij een eventuele uitlevering aan de VS waarschijnlijk zelfmoord proberen te plegen.

James Lewis, de Britse aanklager voor de VS, gebruikte zijn kruisverhoor van professor Kopelman grotendeels om geestesziekten en de gevaren ervan af te doen als ‘aanstellerij’. Nooit in mijn leven heb ik ooit een dergelijk primitieve visie op menselijke broosheid en kwetsbaarheid gezien.

Mocht Assange vrijkomen, denk ik toch dat hij een groot deel van zijn leven terug kan krijgen. Hij heeft een liefdevolle partner, toegewijde vrienden en bondgenoten en de kracht van elke politiek gevangene met echte principes. Daarnaast heeft hij een gestoord gevoel voor humor.

Maar zo ver zijn we helemaal nog niet. De manier waarop de rechter en de aanklager van het Trump-regime samenspanden, was met momenten schaamteloos. Over rechter Vanessa Baraitser – die eruitziet alsof ze recht uit het gotisch tijdperk komt – is maar weinig bekend. De argumenten van de verdediging werden door haar eigenlijk steevast afgewezen.

En de hoofdaanklager, James Lewis, kreeg over het algemeen van haar zijn zin. Dat wil zeggen vier uur om experten te vernederen. Lewis is een voormalig SAS-luitenant (Special Air Service) en momenteel opperrechter van de Falklands. De verdediging moest het daarentegen doen met een half uur. Mocht een jury het laatste oordeel hebben, zou hij gegarandeerd vrijgesproken worden. Daar heb ik geen enkele twijfel over.

Dissident kunstenaar Ai Weiwei heeft ons op een ochtend bezocht in de rechtszaal. Volgens hem zou een rechter in China het vonnis al gegeven hebben. Zijn zwartgallige humor was passend. Mijn compagnon in de rechtbank, Craig Murray, voormalig ambassadeur van Groot-Brittannië houdt altijd een dagboek bij. Hij schreef het volgende:

Craig Murray

“Dit zijn nu wel heel sombere tijden voor wie een leven lang gewerkt heeft in de instellingen van een liberale democratie die tenminste meestal en in brede zin opereren volgens de principes die ze zelf beweren uit te dragen. Al van dag één is het mij duidelijk dat dit slechts een schijnvertoning is. Het verbaast me dan ook helemaal niet dat voor Baraitser enkel de inleidende argumenten tellen. Keer op keer heb ik beschreven dat ze haar beslissingen naar de rechtszaal meebrengt nog voor er gepleit is.

Ik heb een sterk vermoeden dat het laatste oordeel door deze rechtszaak al geveld werd nog voor de eerste argumenten gehoord waren. De VS heeft altijd getracht ervoor te zorgen dat er in het algemeen zo weinig mogelijk informatie beschikbaar is over het proces. Toegang tot de informatie die toch nog beschikbaar is, tracht ze eveneens te beperken.

Vandaar dat er extreme beperkingen waren op de fysieke toegang tot de rechtszaal en videomateriaal. De reguliere media die meeheulen, zorgen ervoor dat slechts weinig mensen beseffen wat er eigenlijk gaande is.

Er zijn dus maar weinig berichten over de zittingen. Ik noem ze op: de persoonlijke blog van Craig Murray, Joe Lauria’s live-verslagen op Consortium News en de World Socialist Website. Dan is er nog de blog van de Amerikaanse journalist Kevin Gosztola Shadowproof die hij grotendeels zelf financiert. Nochtans is Gosztola erin geslaagd meer over het proces te verslaan dan alle grote pers- en tv-kanalen in de VS samen. Daar mag je CNN bijrekenen.

In Assanges thuisland Australië volgt de berichtgeving – als je het zo wil noemen – een gelijkaardig patroon. Latika Bourke, correspondent voor de Sydney Morning Herald in Londen, schreef het volgende:

“De rechtbank vernam dat Assange depressief werd gedurende de zeven jaar in de Ecuadoraanse ambassade. Daar had hij politiek asiel aangevraagd om een uitlevering aan Zweden te voorkomen wegens aantijgingen van verkrachting en seksueel geweld.”

Er is nooit sprake geweest van ‘aantijgingen van verkrachting en seksueel geweld’ in Zweden. Zoals bij Bourke komt het wel vaker voor dat journalisten zaken niet controleren en op die manier leugens verspreiden. Ik ben ervan overtuigd dat Assanges proces het politieke proces van de eeuw is.

Als dat zo blijkt te zijn, zullen journalisten hun job niet meer mogen doen en komen de basisprincipes van een vrije pers en de vrije meningsuiting zwaar in het gedrang. Ondertussen doen de mainstream media aan niets minder dan zelfdestructie door nauwelijks te berichten over dit proces. Dat terwijl ze zich eigenlijk de vraag moeten stellen: “Wie is de volgende?”

Eén dag na dit bericht op 27 oktober 2018 werd het al tegengesproken door de andere Britse en Amerikaanse mainstream media. The Guardian heeft het bericht nog steeds niet ingetrokken. Zie https://www.theguardian.com/us-news/2018/nov/27/manafort-held-secret-talks-with-assange-in-ecuadorian-embassy.

Het is ronduit beschamend. Tien jaar geleden heeft The Guardian het werk van Assange uitgebuit. Ze zijn aan de haal gegaan met de winsten en de prijzen. Daarbovenop hebben ze nog een lucratieve deal met Hollywood gesloten om hem uiteindelijk droogweg de rug toe te keren.

Twee namen werden vaak genoemd door de aanklager. De ene was David Leigh van The Guardian, voormalig redacteur van hun onderzoeksafdeling. De andere was Luke Harding, een Rusland-hater en de persoon die een valse scoop publiceerde waarin beweerd werd dat Paul Manafort, een van president Trumps adviseurs, en een groep Russen Assange zouden bezocht hebben in de Ecuadoraanse ambassade⁵.

Die ontmoeting heeft nooit plaatsgevonden, maar een verontschuldiging van The Guardian is er nooit gekomen. In het boek dat Harding en Leigh over Assange schreven – waarvan Assange overigens zelf nooit op de hoogte werd gebracht – staat een geheim wachtwoord voor WikiLeaks-bestanden. Assange had Leigh dat wachtwoord in vertrouwen gegeven toen hij en The Guardian nog samen werkten. Ik begrijp niet waarom Leigh en Harding niet opgeroepen werden door de verdediging.

Assange wordt geciteerd in het boek van Leigh en Harding. Tijdens een diner in een Londens restaurant zou hij gezegd hebben dat het hem niet kon schelen, als informanten die werden vernoemd in de gelekte bestanden iets zou overkomen. Harding noch Leigh waren aanwezig op dat diner. John Goetz, onderzoeksjournalist bij Der Spiegel, was er wel aanwezig. Hij heeft getuigd dat Assange nooit zoiets gezegd heeft. Je gelooft het niet maar rechter Baraitser liet niet toe dat Goetz dit in de rechtszaal zei.

Niettemin is de verdediging erin geslaagd aan te tonen dat Assange veel moeite deed om mensen te beschermen en namen aan te passen in de documenten die WikiLeaks publiceerde. Daarnaast is er geen enkel geloofwaardig bewijs dat die publicaties individuen geschaad hebben. Daniel Ellsberg, de gevierde klokkenluider, zei dat Assange zelf 15.000 documenten heeft aangepast. De gerenommeerde onderzoeksjournalist Nicky Hager uit Nieuw-Zeeland beschreef hoe Assange ‘buitengewone voorzorgen nam bij het verbergen van de namen van informanten’.

Wat zijn de implicaties van dit verdict voor de journalistiek in brede zin? Denk je dat het een voorbode zou kunnen zijn?

Het ‘Assange-effect’ is nu al overal ter wereld voelbaar. Onderzoeksjournalisten die de VS niet bevalt, dreigen vervolgd te worden op basis van de Espionage Act van 1917. Dit precedent is grimmig. Het maakt niet meer uit waar je bent. Washington heeft zich eigenlijk nooit veel aangetrokken van de nationaliteit en soevereiniteit van andere volkeren, maar nu bestaan die concepten zelfs niet meer.

Groot-Brittannië heeft zijn eigen rechtsbevoegdheid de facto overgedragen aan het corrupte ministerie van Justitie in de VS. Zij die in Australië te ver durven te gaan, mogen zich met de National Security Information Act aan gelijkaardige kafkaëske processen verwachten. De politie is er al binnengevallen bij de openbare omroep, The Broadcasting Corporation, en heeft daar computers in beslag genomen.

De regering heeft ook ongeziene bevoegdheden toegekend aan de inlichtingendiensten waardoor journalist-klokkenluiders het nu helemaal kunnen schudden. Eerste minister Scott Morrison liet weten dat Assange ‘de gevolgen nu maar onder ogen moet zien’. Een dergelijke mededeling is achterbaks, wreed en tegelijkertijd banaal. Dat maakt het alleen nog erger.

‘Het kwade’, schreef Hannah Arendt, ‘komt voort uit het onvermogen om te denken. Het tart het denken zelf. Van zodra het denken het kwade tracht te onderzoeken en de principes erachter tracht te achterhalen, volgt er enkel frustratie. Er valt namelijk niks te vinden. Dat is de banaliteit van het kwade.’⁶

Al tien jaar volg je het verhaal van WikiLeaks van nabij. Hoe heeft het proces je beïnvloed en wat denk je dat er op het spel staat met Assanges proces?

Journalistiek mag geen spreekbuis zijn voor de machtigen die geen verantwoording afleggen. Daar zal ik altijd tegen van leer trekken. Tegelijkertijd steun ik journalistiek die hoop kan geven. De komst van WikiLeaks vond ik natuurlijk spannend. Het respect dat Assange toont voor de bevolking vind ik bewonderenswaardig.

Bovendien is hij bereid om zijn werk met de mainstream media te delen zonder met hen samen te spannen. Daardoor heeft hij vijanden gemaakt, overbetaalde en domme vijanden die bovendien jaloers zijn. Hun geveinsde onafhankelijkheid en onpartijdigheid werkt nu niet meer.

John Pilger interviewde Julian Assange in 2011. Screenshot: johnpilger.com

Het morele aspect van WikiLeaks spreekt mij zeer aan. Assange heeft daar eigenlijk nooit vragen over gekregen, maar zijn onwaarschijnlijke energie komt voort uit een sterk moreel bewustzijn. Regeringen en andere actoren die deel uitmaken van het status quo zouden niet in staat mogen zijn om zich te verstoppen achter geheimhouding. Assange is een democraat. Kijk maar naar zijn eerste interview uit 2010 bij mij thuis. Daarin legt hij het zelf uit.

Wat er nu voor ons allen op het spel staat is dat eigenlijk al jaren. Het gaat hier om de vrijheid om de overheid ter verantwoording te roepen. De vrijheid om zaken aan te klagen. Om hypocrisie te veroordelen en een afwijkende mening te hebben. Wat veranderd is, is de VS: een imperialistische supermacht die nog nooit zo onzeker geweest is over haar eigen uitgezaaide autoriteit als vandaag. Passen we nu niet op, dan zal ze ons als een uitzinnige furie meeslepen in een nieuwe wereldoorlog. Die dreiging komt nauwelijks aan bod in de media.

WikiLeaks heeft ons daarentegen getoond wat er kan gebeuren als een imperialistische macht door hele samenlevingen marcheert en hen ontwricht. Denk maar aan de bloedbaden in Irak, Afghanistan, Libië, Syrië en Jemen om er maar een paar te noemen. Of de ‘War on Terror‘ met 37 miljoen ontheemden en 12 miljoen doden, bijna allemaal achter een façade van misleiding.

Julian Assange is een bedreiging voor deze steeds weerkerende gebeurtenissen. Daarom wordt hij vervolgd, daarom verandert een rechtszaal in een plek van onderdrukking, daarom zou hij ons collectief geweten moeten zijn. Daarom zouden wij allemaal de echte bedreiging moeten zijn.

De rechter zal haar beslissing bekend maken op 4 januari 2021.

Het interview Eyewitness to the agony of Julian Assange verscheen op 2 oktober 2020 in Arena Magazine en in johnpilger.com en werd vertaald door Jules De Moor.

Interview van John Pilger met Julian Assange in 2011 (1’08” – Engels, geen ondertitels):

Notes: