All of the Above (foto New Reform)
Er zijn zo van die gebeurtenissen die je nooit vergeet. Toen ik John M Armleder (1948) in de jaren zeventig een bezoek bracht in Geneve wandelde ik na onze ontmoeting nog even naar het gelijknamige meer om vervolgens door te reizen naar Italië. Toen ik uit Geneve vertrok realiseerde ik mij dat ik op de kademuur mijn fototoestel had laten liggen. Ik haastte mij terug om de camera op te halen maar helaas de foto’s die ik van ons beide had genomen in de lokalen van Ecart en diegene ik nog zou nemen in het vervolg van de reis kon ik op mijn buik schrijven. Dat vergeet je nooit, temeer omdat ik financieel niet bij machte was om er onmiddellijk een nieuwe te kopen.
Het doel was om tijdens mijn reis enkele non-profit initiatieven te bezoeken in een poging om samen met mijn eigen organisatie New Reform tot een Europese overkoepelende samenwerking te komen voor het organiseren van tentoonstellingen, performances en andere kunstprojecten buitenom de commerciële sector. Vooraleer ik bij John arriveerde hadden wij er al een correspondentie van enkele jaren opzitten en daaruit bleek dat New Reform en Ecart er vaak een soortgelijk programma op nahielden. Idem voor een aantal andere non-profit centra in Oost en West Europa. Mijn pogingen stranden echter in goede voornemens. Iedereen wou zijn eigenheid bewaren. Dat had te maken, zo realiseerde ik mij later, met het feit dat de meeste van deze centra geëxploiteerd werden door kunstenaarscollectieven. New Reform vormde daar een uitzondering op.
Mijn interesse in Armleder en Ecart zette zich verder in enkele presentaties tijdens tentoonstellingen. Werken van hem zijn aanwezig in de expo van de Britse kunstenaar Robin Crozier (1936) die in december 1975 doorgaat in New Reform en in 1978 neem ik werk van hem op in het ‘Performance Art Festival’ dat ik cureer in de Beursschouwburg te Brussel. Hij stuurt mij per telefax 6 proposities voor performances. De door Ecart uitgegeven postkaarten worden getoond in de ‘New Reform Postcard Show’ die door Vlaanderen zal toeren.
John M Armleder was (en is) een bezige bij; kunstenaar, uitgever en curator tezelfdertijd. Ze beschikten bij Ecart over de nodige financiële middelen om hun stempel te drukken in het artistieke milieu. Het zijn ook tijden tijdens welke creatieve ideeën de bovenhand halen op de commerciële met fluxus en mail-art als exponenten van een tijdsgeest waarin alles tot kunst werd verheven. We vragen ons niet af hoe wij onze uitstappen naar Parijs, Londen, Amsterdam, Geneve of Florence financieel zouden overleven. Het moest en zou allemaal gebeuren. De kaarten liggen vandaag, gelukkig maar, helemaal anders met een netwerk aan communicatiemogelijkheden.
John is ondertussen doorgegroeid als kunstenaar naar de top galeries van deze wereld maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. In KANAL, het in oprichting zijnde Brusselse filiaal van het Centre Pompidou in Parijs, krijgt hij tot 25 april 2021 (!) het vijf verdiepingen tellende gebouw, de legendarische vroegere showroom en garage Citroën, ter beschikking om te doen wat hij graag doet, puzzelen met de kunstwereld. Dit alles onder de spreekwoordelijke en toepasselijke titel: ‘It Never Ends’, een slagzin die van toepassing is voor de generatie waaruit hij is opgestaan. Bekende, onbekende, vergeten kunstenaars en nieuwe talenten, 112 in totaal, ze maken deel uit van de puzzel die hij in KANAL heeft gelegd. Ecart op groot formaat. Het is tevens de eerste grote presentatie van zijn oeuvre in België.
KANAL ziet er uit als een speeltuin voor de kunst. Het voormalige industriële pand is wat het is en dat wordt zelfs nog meer benadrukt door Armleder door op de benedenverdieping een metalen stelling neer te zetten (Stairways to Heaven) langs waar men naar de eerste verdieping klimt. De stelling wordt opgefleurd met een assortiment opgezette dieren, neonlampen, muziek en planten (nep en echte) die in de met aarde gevulde autobanden hun voedingsbodem vinden. Een verwijzing naar de maatschappelijke geschiedenis van het pand enerzijds en het gebrek aan flower power in de kunstwereld van tegenwoordig die word gedomineerd door clean en ‘white cubes’? Een afrekening met de sérieux waaronder kunst tegenwoordig gedijt? Sérieux is het laatste dat de installatie met knuffelberen van Charlemagne Palestine (1947) en het portret van John M Armleder door Ben Vautier (1935), die ons aanspreken op de begane grond, doen vermoeden. Toch moeten deze kunstenaars juist om die redenen aux sérieux worden genomen. Ze stralen een eigenschap uit die de speelse kantjes van het kunstenaarschap benadrukken.
Very Big Player, 2020. 100 tl-buizen (foto New Reform)
Armleder begon in de jaren zeventig zelf met kunstwerken die vaak als “decoratief accessoire” worden aangewend in huiskamers te banaliseren. Zijn Furniture Sculpture’s zijn voorwerpen die hij deels beschildert en voor een achtergrond plaatst van een zelfontworpen constructivistisch werk dat verwijst naar modernismen ^voortvloeiend uit Bauhaus of De Stijl.
Op de tweede verdieping hangen nep kerstbomen onderste boven aan het plafond als uiting van zijn fascinatie voor de periode van het jaar waarop ze als decoratief element verschijnen in de winkelstraten. In een andere zaal hangen wat Armleder noemt: ‘Universal Disco Balls’. Als ze belicht worden, zelfs met daglicht, benaderen hun effecten de kinetische werken van Otto Piene (1923-2014), medeoprichter van de Zero groep, maar ze brengen, in de optiek van Armleder, een gevoel van ruimtelijke extase teweeg. Quicksand 3 is een zaal vol opbergrekken uit de vroegere Citroën garage met daarop uitgestald door arbeiders en bedienden achtergelaten voorwerpen.
Er zijn nog tal van andere werken te zien maar de ironie van alle door Armleder ontworpen installaties spruit voor uit het uit hun context halen van bestaande voorwerpen. In die zin heeft hij de reflex van Duchamp’s breekpunt met de tradities goed aangevoeld en er een eigen interpretatie aan gegeven. Dat gebeurt ook in ‘All of the Above,2011-2020’ een installatie van 40 bekende kunstwerken uit de collectie van Centre Pompidou. Het is alsof de kunstwerken u aankijken maar ze vormen samen een nieuw kunstwerk, een stilleven, een landschap of iets dat uit de verbeelding van de kijkers voortspruit. Hoewel 40 afzonderlijke stukken vormen ze een geheel, een meesterstuk op het schaakbord van de hedendaagse kunst.
De participatieve filosofie van Ecart in gedachte nodigt de kunstenaar gedurende zijn residentie in KANAL ook andere kunstenaars uit om deel te nemen aan zijn totaalproject. In één van de daartoe opgerichte boxen is tot 15 november werk te zien van 39 kunstenaars die elk een werk tonen dat niet groter is dan een poszegel. Als je de zaal betreed krijg je een lijst met de werken toegestopt waarvan sommige bijna onzichtbaar aan de plafonds en muren hangen. Een spirituele zoektocht naar kunst die u zelfs tot bij één nietig puzzelstukje brengt. Spelen met kunst! Het concept wordt hier al voor de derde keer toegepast nadat het in 2004 een start nam in het Swiss Institute in New York.
Op de eerste verdieping is een drukkerij ingericht die oorspronkelijk als ‘sociaal project’ haar wortels heeft in een stempellokaal van Sint-Joost onder de naam Plut Tôt Te Laat (PTTL). Kunstenaar Axel Claes startte met het initiatief als stencildrukker en heeft nu samen met Daniel Wagener, kunstenaar designer, een machine ter beschikking die meerdere fotostencils tegelijk kan afdrukken. Ze hebben voor de duur van It Never Ends onder de naam ‘Les Conseillers’ een plaats gekregen in KANAL. Voor hen een opsteker om in de publieke belangstelling te treden. In principe kan elke creatieve geest met hen gaan samenwerken. Als start hebben ze een hele reeks zelfontworpen postkaarten gedrukt met een retro design maar die een dusdanige grafische kwaliteit bezitten dat verzamelaars van mail art er tuk op zijn. Het behoord tot de tradities van de avant-garde bewegingen dat kunstenaars en alternatieve uitgevers zelf het heft in handen nemen om zonder inmenging van buitenaf kunstwerken of manifesten op de wereld te zetten. Een vorm van zelfstandigheid die jonge kunstenaars toelaat om in de beginfase aan de druk van de speculatieve kunstmarkt te ontsnappen. Met Ecart was het niet anders.
Naast PTTL zijn nog enkele enkele andere Brusselse projecten aangesproken om in het project te stappen. Zo is er Rectangle, een onafhankelijk kunstencentrum opgericht door Aline Melaet, Pierre-Pol Lecouturier en Xavier Pauwels, dat sinds 2012 nieuwe manieren onderzoekt om kunst te tonen in de openbare ruimte, zeg maar de ruimte buiten de traditionele kunstgalerie en musea. Het collectief vroeg aan Armleder om een online project mogelijk te maken dat door de kunstenaar tot “Iso cèle” werd gedoopt. Tot 31/10 te zien op: https://rectangle.be.
LOYALTY DOESN’T END WITH DEATH
Een van de opmerkelijkste evenementen tijdens ‘It Never Ends’ is de aandacht die wordt geschonken aan de in maart van dit jaar in New York overleden maar van oorsprong Britse kunstenaar Genesis P-Orridge. Genesis is bij leven als hij/zij een baanbreker geweest, een maatschappelijke cultfiguur die mee aan de oorsprong ligt van de industriële muziek en samen met zijn geliefde Lady Jaye een spraakmakende gender transformatie heeft ondergaan. De twee vrouwen besloten hun beide identiteiten samen te smelten tot een ‘pandrogyne’ entiteit door middel van plastische chirurgie. GENESIS BREYER P-ORRIDGE (1950-2020) : HET LEVEN ZELF IS KUNST : https://welkunst.blogspot.com/
Gedurende een vijftigtal jaar correspondeerden Genesis en Armleder met elkaar. De mini-expo (26/11 tot 27/12) is samengesteld uit deze archieven en documenteert de geschiedenis van deze gezagsondermijnende en controversiële Engelse artieste die zowel haar lichaam als haar identiteit en gender gebruikte voor een radicale afwijzing van de sociale normen. De expo varieert van pornografische collages tot een gloednieuwe reeks zeefdrukken in samenwerking met de Amerikaanse kunstenaar Eric Heist. Iets om naar uit te kijken.
It Never Ends loopt niet in de pas van wat de Brusselse musea en galeries tegenwoordig te bieden hebben. Het is een multi gebeuren met onverwachte wendingen als toemaatje. Het doorkruist de statische perfectie die door velen wordt nagestreefd als ultieme presentatievorm. Een vleugje experimentele chaos kan nooit kwaad. www.kanal.brussels
