Vanavond gaat in Brugge het kindertheaterfestival ‘Jonge Snaken’ van start. Op het programma staat onder meer een herneming van ‘Listen to the silence – een reis met John Cage’ door Zonzo Compagnie, een voorstelling waarin het leven en werk van de Amerikaanse componist John Cage (1912-1992) aanschouwelijk voorgesteld wordt.
Kinderen opzadelen met muziek van John Cage: het lijkt me een ergere straf dan ze met de handen op het hoofd in een hoek van de kamer te laten knielen, zoals heel gebruikelijk was in mijn kindertijd. Hedendaagse theatermakers hebben er een handje van om hun eigen dada’s aan het publiek op te dringen, liefst zo vroeg mogelijk. Shakespeare, Aischylos, Müller, Proust voor kinderen: moet allemaal kunnen. Hoe vroeger de kids opgeleid worden tot snob, hoe beter. En nu moet ook John Cage eraan geloven.
John Cage, volgens kenners de grootste componist van de twintigste eeuw, volgens de meeste muziekliefhebbers een charlatan die lawaai verheven heeft tot muziek. Feit is: zijn platen zijn geen (best)sellers en zijn concerten lokken nauwelijks volk. De meeste volwassenen houden er niet van. Dan maar even proberen met kinderen, zal Zonzo Compagnie gedacht hebben.
“Ach, de meeste volwassenen houden gewoon niet van hedendaags klassiek”, zei regisseur Wouter Van Looy me de week voor de première. “Er is nu eenmaal minder interesse voor minder in het gehoor liggende muziek, maar zo ontoegankelijk is Cage nu ook weer niet. Kinderen zijn er echt dol op. We hebben eerder al soortgelijke projecten gedaan waar een massa kinderen op af gekomen is en die reageerden toch steeds behoorlijk enthousiast. ‘Listen to the silence’ is een participerende voorstelling en dat is natuurlijk nog iets anders dan als er alleen passief geluisterd wordt.”
In ‘Listen to the silence – een reis met John Cage’ wordt Cages leven geschetst aan de hand van enkele fraai geïllustreerde quotes waarin zijn theorieën over muziek heel toegankelijk voorgesteld worden. Samengevat komen die hier op neer dat Cage ervan uitging dat elk geluid een ingrediënt kan zijn om muziek te maken. De voorstelling had ook ‘The Art of Noises’ kunnen heten, naar het gelijknamige manifesto van Luigi Russolo die in het begin van de twintigste eeuw ook al een nieuwe manier van muzikale instrumentatie introduceerde. Maar Russolo heeft uiteraard minder naambekendheid en er werd wel degelijk uitgegaan van enkele concrete muziekwerken van John Cage. “Je mag niet vergeten dat Cage ook veel partituren geschreven heeft die de uitvoerders een zekere vrijheid toelaten. Kinderen staan hier heel open voor, zeker als ze begeleid worden”, aldus Van Looy.
De voorstelling dan. Bij het binnenkomen stonden vooraan op de scène enkele metronomen te tikken. Een didactische blunder van formaat, dacht ik toen, want beeld en geluid refereren meer aan György Ligeti dan aan Cage, wat bij de kinderen voor verwarring zou kunnen zorgen en desastreuze gevolgen kan hebben bij het uitoefenen van hun rol van snob.
“Is een auto een muziekinstrument?” vroeg acteur Tjyying Liu aan een van de weinige aanwezige kinderen. Het jongetje knikte heel zelfverzekerd ja. Wellicht had hij thuis al zijn lesje gekregen, want goede ouders bereiden hun kroost natuurlijk voor op voorstellingen als deze.
Cages beroemde composities voor speelgoedpiano, transistorradio’s, collagetapes: ze kwamen allemaal aan bod. Het publiek was opgedeeld in twee groepen. De ene groep zat aan de ene kant van de zaal, de andere aan de andere kant. In het midden stond een groot meerdelig scherm waarop visuals geprojecteerd werden (veel paddenstoelen), waarin een deur zat, en de delen van het scherm schoven af en toe naar boven of naar beneden. Beide groepen zagen eigenlijk een andere voorstelling.
Participatie: op zeker ogenblik mochten de kinderen balletjes werpen in de vleugelbak van de piano terwijl Jeroen Malaise het klavier bespeelde. We kregen ook een variante op Cages ‘Water Walk’, waarmee de meester destijds succes oogstte in variétéprogramma’s op tv (iets wat men wel eens vergeet), al werd er veel minder gelachen dan toen.
Of de kinderen er iets aan hadden, weet ik niet, maar ze hebben alvast een excuus als ze thuis lawaai maken met tafels, stoelen en ander meubilair, want dan kunnen ze beweren dat ze aan het componeren zijn en de verantwoordelijkheid afschuiven op Zonzo Compagnie.
‘Listen to the silence – een reis met John Cage’ door Zonzo Compagnie i.s.m. Kunstencentrum De Werf en Kunstencentrum Rataplan speelt op zondagnamiddag 28 oktober om 13.30 u. in De Groenplaats, Groenestraat 19b Brugge. Het festival ‘Jonge Snaken’ loopt nog tot zondag 4 november.
Misselyk
