JAFFA, THE ORANGE’S CLOCKWORK, leert dat het omstreden grensgebied tussen deze twee staten in de vorige eeuw een van de grootst exporterende gebieden ter wereld van de oranje vrucht, de appelsien, was.
Regisseur Eyal Sivan reconstrueert hoe Jaffa van een Palestijnse plaatsnaam (Yaffo) veranderde in een Israëlisch merk, en hoe de sinaasappelteelt van gezamenlijke arbeid transformeerde tot een door beide partijen geclaimde speelbal in een oplopend conflict.
De schat aan archiefmateriaal waarover hij beschikt is enorm, van de eerste vroege fotografie in de 19de eeuw tot nieuwsberichten in de jaren 70.
De filmmaker gaat ingenieus, chronologisch te werk. Het materiaal wordt niet illustratief gebruikt, maar doelmatig ingezet. In het begin bijna objectief, als historische kapstok. Tussendoor laat hij deskundigen aan het woord die terugkoppelen naar de wereld van de fotografie en de publiciteit. Oude reclameaffiches worden getoond en toegelicht. En waar deze eerst een heel mondiale indruk geven, blijkt alsmaar meer hoezeer, om economische redenen, de blik op het Oosten wordt verwesterd. Daarnaast laat hij fruitboeren aan het woord die getuigen over tijden toen christenen, moslims en Joden zonder problemen met elkaar konden samenwerken.
Voer voor historici is de politieke betekenis van de oprichting van de staat Israël in 1948. Regisseur Sivan voelt niet de behoefte om op de rechtmatigheid daarvan dieper in te gaan. Het enige wat we hierover echt te zien krijgen is hoe een boer geëmotioneerd raakt. Het maakt deze man intriest hoe de zaken gelopen zijn, niet dat het gebeurd is, maar de wijze waarop. Hij krijgt er geen woord meer uit…
De documentaire gaat verder in op hoe West zich tegen Oost begint af te zetten en hoe de beeldvorming om economische, commerciële redenen opeens een politiek wapen wordt. Eyal Sivan laat nu eerst de deskundige aan het woord alvorens beelden te tonen. Ironisch genoeg zouden we het allemaal moeten weten, beseffen, want we kennen de afloop. Maar door net te focussen op de appelsienteelt dwingt hij ons anders te gaan kijken, met de ondergang van het fruitmerk als metafoor voor de escalatie van het conflict. Een te simpele conclusie?
De documentaire stopt bij het verdwijnen van de Jaffa-appelsien als belangrijk exportproduct begin jaren 80. Dat als gevolg van alle negatieve bijklanken die de Israëlisch-Palestijnse kwestie sindsdien oproept.
De gelaagdheid van de film zit hem in de manier waarop historisch, commercieel en journalistiek materiaal wordt geduid om ons te doen begrijpen wat er eigenlijk ter plaatse aan de hand was. Het maakt JAFFA tot een opmerkelijk document.
documentaire / reg. Eyal Sivan / fot. David Zarif, Vincent Fooy, Rémi Lainé, Shafir Sarusi / mon. Audrey Maurion / geluid Jean-Jacques Quinet, Oren Raviv, Asher Saraga / pro. Osnat Trabelsi, Frank Eskenazi, Arik Bernstein / België-Frankrijk-Israël / 2010 / 90’ / dis. Bevrijdingsfilms
