Bijna drie maanden na de presidentsverkiezingen blijft de politieke impasse in Ivoorkust voortduren. Volgens cijfers van mensenrechtenorganisaties en de VN zijn er bij het politieke geweld tussen de twee kampen sinds eind november al meer dan 300 mensen omgekomen.

Spanningen lopen op

Zeker de laatste dagen is de spanning in en rond de economische hoofdstad Abidjan weer fors opgelopen. Bij schermutselingen tussen aanhangers van de verkozen president Alassane Ouattara, die internationaal als wettig verkozen president wordt erkend, en het regeringsgetrouwe leger van zijn aartsrivaal Laurent Gbagbo, zijn minstens zes mensen omgekomen, zo meldden diverse bronnen in de loop van dinsdag.

Eind vorige week had Guillaume Soro, de eerste minister in de regering van Ouattara, tijdens een druk bijgewoonde persconferentie in Dakar, zijn aanhangers in Ivoorkust opgeroepen om “een revolutie te ontketenen zoals in Egypte en Tunesië en daarbij Gbagbo te verjagen van de macht die hij onwettig claimt”.

“Ivoriaanse volk moet zélf revolutie maken”

Hij zei ook nog dat het Ivoriaanse volk zélf zijn revolutie moet maken en niets meer moet verwachten van ECOWAS of de Afrikaanse Unie of de VN. “Hebben buitenlandse troepen Ben Ali of Moebarak van de macht verdreven”, vroeg hij retorisch. Een duidelijke kritiek op de lange reeks bemiddelingspogingen van zowel het Econonomisch Samenwerkingsverband van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS), dat aanvankelijk een militaire interventie voorstond onder leiding van Nigeria, als de Afrikaanse Unie die wil blijven onderhandelen, maar onderling steeds meer verdeeld is.

Als reactie op de openlijke oproepen tot revolte van het Ouattara-kamp had Gbagbo vrijdag een verstrenging van de avondklok aangekondigd. Het hele weekend was het bijzonder onrustig in de volkswijken van Abidjan waarbij het geregeld tot schermutselingen kwam tussen aanhangers van Ouattara en regeringssoldaten of leden van de patriottische jeugdmilities die Gbagbo blijven steunen.

Doden in Koumassi en Treichville

Volgens getuigen schoten maandag soldaten van het Ivoriaanse regeringsleger met machinegeweren vanuit een rijdend voertuig drie mensen dood die in de wijk Koumassi protesteerden tegen Gbagbo. Ook in de wijk Treichville werden drie mensen gedood en vielen er 14 gewonden door schoten, verklaarde een medewerker van het gemeentebestuur aan AFP. De incidenten waren de ergste sinds januari.

Volgens het Ouattara-kamp vielen er zelfs 12 doden, maar dat cijfer kon niet worden bevestigd door onafhankelijke bronnen. Maandag kwam het openbare leven in Abidjan zo goed als tot stilstand. Winkels sloten de deuren uit vrees voor rellen en plundering.

De enkele nog functionerende banken bleven ook dicht. Omdat de Centrale Bank van de West-Afrikaanse staten alle toegoeden van het Gbagbo-kamp heeft bevroren, komen steeds meer banken zonder geld te zitten. Buitenlandse filialen besloten daarom recent vestigingen in Ivoorkust helemaal te sluiten.

Ook de cacao-export heeft zwaar te lijden onder de politieke crisis, sinds enkele weken is die zelfs helemaal stilgevallen. Dinsdag bereikte de cacaoprijs in New York zijn hoogste peil in 32 jaar als gevolg van de Ivoriaanse crisis. Ivoorkust is de belangrijkste producent van cacao ter wereld.

Door de aanslepende politieke crisis en de – terechte – vrees dat een militaire operatie zou uitdraaien op een bloedbad en de burgeroorlog opnieuw zou aansteken, is het blok van voorstanders van een militaire operatie stilaan aan het afbrokkelen.

Kritiek op militaire interventie neemt toe

Een militaire interventie die trouwens alleen zou kunnen worden uitgevoerd met de logistieke en financiële steun van het Amerikaanse leger in Afrika. Meer en meer Afrikaanse intellectuelen hebben zich de voorbije weken in het debat gemengd en gewezen op de grote gevaren van de door ECOWAS gekozen militaire oplossing.

Aminata Traoré, de bekende andersglobalistische stem uit Mali, waarschuwde dat “ECOWAS zich hoe langer hoe meer begint te gedragen als de gewapende arm van het imperialisme”. Tijdens het voorbije Wereld Sociaal Forum in Dakar werd daarover debatteerd.

Ook Achille Mbembe, historicus uit Kameroen die momenteel als hoogleraar verbonden is aan de universiteit van Witwatersrand in Zuid-Afrika, zei in Jeune Afrique dat “een militaire interventie zou neerkomen op een vorm van nieuwe kolonisering van Ivoorkust”. “Het zogenoemde recht op inmenging is een pervertering van het internationaal recht. Het is de hedendaagse versie van het recht op bezetting die ten tijde van de kolonisatie van ons continent werd gebruikt om de ‘inferieure rassen te beschaven'”.

Alleen Nigeria, Kenia, Burkina Faso en Senegal blijven het oorspronkelijke voorstel van ECOWAS min of meer steunen. Steeds meer landen vinden dat er een onderhandelde oplossing moet komen, zelfs eventueel een machtsdeling. Vooral vanuit diplomatieke kringen in Angola en Zuid-Afrika, traditioneel bondgenoten van Gbagbo, is de druk opgevoerd om tot een vergelijk te komen.

Bemiddelingspanel van vijf presidenten

Een nieuw bemiddelingspanel bestaande uit vijf Afrikaanse staatshoofden kreeg de opdracht om namens de Afrikaanse Unie opnieuw te gaan bemiddelen in het Ivoriaanse wespennest. Naast de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma, bestaat het panel uit de presidenten Idriss Déby Itno (Tsjaad), Jikaya Kikwete (Tanzania), Mohamed Ould Abdel Aziz (Mauritanië) en Blaise Compaoré (Burkina Faso).

Zondag kwam het panel een eerste keer samen in de Mauritaanse hoofdstad Nouakchott om de delicate missie naar Abidjan goed voor te bereiden. Voor 28 februari zou er een oplossing moeten zijn.

Compaoré niet welkom in Abidjan

Maandagnamiddag kwam de AU-delegatie dan aan in Abidjan in een heel gespannen sfeer. Alleen Blaise Compaoré ontbrak. Officieel omdat de veiligheidssituatie ter plaatse dat niet toeliet. Maar de echte reden is dat het Gbagbo-kamp van Compaoré niet wil weten omdat hij veel te dicht bij Ouattara zou staan en dus niet goed geplaatst is om te bemiddelen tussen de twee aartsrivalen.

In het supernationalistische discours over de Ivoirité wordt Ouattara, een moslim uit het noorden van Ivoorkust, graag afgeschilderd als ‘geen echte Ivoriaan’, omdat zijn familie oorspronkelijk uit Burkina Faso afkomstig is, net als tienduizenden migraten die ooit uit de Sahellanden naar Ivoorkust zijn gekomen om er werk te vinden.

Maandagavond had een woordvoerder van Ouattara laten weten dat hij de delegatieleden niet zou willen ontvangen als ook Compaoré, de enige die ook lid is van een ECOWAS-lidstaat, geen deel zou uitmaken van de AU-delegatie, zoals was voorzien.

Nogmaals aandringen bij Gbagbo …

Dinsdagmorgen heel vroeg had de delegatie een gespek van vier uur met Gbagbo in het presidentieel paleis. Zij drong er nogmaals bij hem op aan om de uitslag van de verkiezingen te respecteren en de macht over te dragen aan Ouattara, waarbij voor Gbabgo een aanvaardbare uitweg zou worden gevonden en leden van zijn regering zouden kunnen toetreden tot een ‘regering van nationale eenheid’.

Gbagbo bleef eisen dat er een hertelling van de verkiezingsresultaten zou komen – “zoals in Florida in de VS”, een eis die onaanvaardbaar is voor de AU-delegatie en zeker voor het Ouattara-kamp.

Dinsdagmiddag had de delegatie een gesprek met Choi Young-Jin, de speciale VN-vertegenwoordiger voor Ivoorkust. De VN zal vanaf juni de manschappen van de ONUCI, de VN-vredesmissie, opvoeren om een hervatting van de burgeroorlog te voorkomen.

“Tijdelijke machtsdeling tot nieuwe verkiezingen”

Kort na de middag kon AFP van Ibrahim Ibrahim, de Zuid-Afrikaanse viceminister van Buitenlandse Zaken, in Kaapstad vernemen dat de delegatie uiteindelijk met Gbagbo zou zijn overeengekomen om “tijdelijk de macht te delen in afwachting van nieuwe verkiezingen”.

Of de delegatie toch nog een ontmoeting zou hebben met Ouattara, was dinsdagavond onduidelijk. Maar de kans is klein dat een oplossing voor de politieke impasse dichterbij is gekomen. Ouattara heeft immers al herhaaldelijk te kennen gegeven in geen geval van een machtsdeling te willen weten, ook niet tijdelijk. “Gbagbo moet eindelijk zijn nederlaag erkennen en opstappen”, zei hij zaterdag nog.