De toestand in Abidjan blijft dinsdagmorgen erg onduidelijk. Na een zeer gewelddadige nacht waarbij volgens ooggetuigen constant ontploffingen en gevechten met zware oorlogswapens te horen waren in de buurt van het presidentieel paleis, lijkt het er op dat de Gbagbo-aanhangers de strijd hebben verloren, maar zich nog tot de laatste man zullen verzetten.

Volgens een regeringswoordvoerder van Gbagbo is het presidentieel paleis en het belangrijkste legerkamp Agban nog altijd in handen van de Gbagbo-getrouwen. De internationale luchthaven is gesloten voor alle commerciële vluchten en Franse militairen hebben er de controle overgenomen.

ONUCI en Franse soldaten samen in actie

ONUCI, de VN-blauwhelmen in Ivoorkust en de Franse soldaten van de Opération Licorne hebben maandag en dinsdag vanuit helikopters aanvallen uitgevoerd op doelwitten van de Gbagbo-strijders in Abidjan, onder meer op de legerkampen Agban en Akouédo en het presidentieel paleis.

De laatste dagen heeft Licorne nog versterking gekregen van extra Franse troepen die uit Gabon zijn overgevlogen. Zij beschikken nu over 1.650 soldaten ter plaatse. Volgens VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon waren de aanvallen bedoeld “om de zware wapens te neutraliseren die door het kamp van de verslagen president Gbagbo worden ingezet tegen de burgerbevolking”.

Volgens een woordvoerder van het Elysée in Parijs beantwoordt de gezamenlijke actie van de VN-troepen en de Franse soldaten volkomen aan de bepalingen van resolutie 1975 van de VN-Veiligheidsraad. Die besliste vorige week woensdag unaniem om het mandaat van de VN-blauwhelmen uit te breiden met het oog op de verslechterende situatie in het land.

De resolutie kwam er op uitdrukkelijke vraag van ECOWAS, het economisch samenwerkingsverband van de West-Afrikaanse staten. De resolutie bepaalt dat “alle mogelijke middelen mogen worden ingezet om de burgerbevolking te beschermen tegen het gebruik van zware oorlogswapens”. 

Bezwaren van Zuid-Afrika

Nigeria en Zuid-Afrika, momenteel beide lid van de VN-Veiligheidsraad, hebben de resolutie mee goedgekeurd, maar dinsdag liet de Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Maite Nkoana-Mashabane, via een communiqué weten dat ze “niet noodzakelijk achter het bombarderen van doelwitten in Abidjan staat”.

“Alleen wat we in de resolutie hebben goedgekeurd, is aanvaardbaar”, verklaarde ze. “Zuid-Afrika is enorm bezorgd over de huidige oorlogstoestand in Ivoorkust en dringt aan op een snelle en vreedzame oplossing waarbij ECOWAS, de Afrikaanse Unie en de VN een hoofdrol moeten spelen”. Een duidelijke afkeuring van het militaire optreden van de oud-kolonisator Frankrijk van de voorbije dagen. 

De Franse president Nicolas Sarkozy roept alle strijdende partijen op tot het onmiddellijk stoppen van alle gewelddaden tegen burgers. Hij wil dat de daders van oorlogsmisdaden voor de rechter verschijnen. De staatstelevisiezender RTI, tot voor kort stevig in handen van Gbagbo-aanhangers, riep maandagavond, net voor die uit de ether werd gehaald, “alle patriotten op tot de eindstrijd van de Apocalyps”.

Wapens uitgedeeld aan burgers voor de eindstrijd

De laatste dagen werden nog oorlogswapens uit legerdepots uitgedeeld aan burgers met de bedoeling zich gewapenderhand te verzetten tegen de aanvallen van de oprukkende Ouattara-strijders. Maar of nog veel burgers bereid zijn hun leven te wagen voor het Gbagbo-regime is uiterst twijfelachtig. Een oproep om een menselijk schild te vormen rond het presidentieel paleis en op de bruggen die het noorden en het zuiden van de miljoenenstad verbinden, is alvast op een sisser uitgelopen.

Enkele uren voor de gezamenlijke aanval door Franse en VN-helikopters waren nog vier buitenlanders, onder wie twee Fransen, door een gewapend commando ontvoerd uit het Novotel in de wijk Plateau in het centrum van Abidjan. Algemeen wordt aangenomen dat het commando tot het Ggagbo-kamp behoort.

Sinds maandagmorgen zijn Franse troepen begonnen met het samenbrengen van buitenlanders op ‘beveiligde plaatsen’, vooral in het basiskamp van de Opération Licorne in de zuidelijke wijk Port-Bouët. Volgens Franse diplomaten verblijven er nog 12.200 Fransen in Ivoorkust, waarvan ruim 11.000 in Abidjan. De meeste Europese landen hebben hun landgenoten aangeraden om binnen te blijven.

Verschanst in bunker

Het kamp van de internationaal erkende en gesteunde president Ouattara zei dinsdagochtend het presidentiële paleis te hebben veroverd. Gbagbo zou zich met zijn familie en enkele getrouwen verschanst hebben in een bunker onder een residentie in de wijk Cocody, dicht bij de ambtswoning van de Franse ambassadeur.

De minister van Buitenlandse Zaken van Gbagbo, Alcide Djédjé, die ook op de sanctielijst van de VN-resolutie voorkomt, verklaarde dinsdagmiddag aan het persbureau AFP dat hij naar de Franse ambassade is gevlucht omdat de residentie van Gbagbo nu ook onder vuur lag van de Ouattara-strijders.

Miljoenen burgers zitten nu al enkele dagen in hun huizen vast door de hevige gevechten in de stad. Het openbare leven is totaal tot stilstand gekomen, winkels en markten zijn dicht uit vrees voor plunderingen. De humanitaire situatie wordt stilaan onhoudbaar, er is gebrek aan drinkbaar water en medische voorzieningen worden schaars omdat ook ziekenhuizen hun deuren sluiten, zo meldden diverse bronnen dinsdag.

“Tientallen burgerdoden”

Volgens getuigen zouden er in sommige volkswijken lijken op straat liggen die niemand durft weg te halen omdat sluipschutters iedereen die zich op straat waagt onder vuur nemen. Volgens de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN in Genève zijn er sinds het weekend “tientallen burgerdoden” gevallen bij de gevechten in Abidjan. Door de veiligheidssituatie hebben talrijke VN-medewerkers zich tijdelijk moeten terugtrekken in de noordelijke stad Bouaké.

Dinsdagmiddag liet een woordvoerder van de Gbagbo-getrouwe strijders weten dat zijn manschappen de strijd zouden staken. Ze zouden een wapenstilstand hebben gevraagd aan de VN-troepen.

Bloedbad in Duékoué: oorlogsmisdaad?

Ondertussen lopen meer berichten binnen over de hevige gevechten die zich vorige week dinsdag hebben afgespeeld rond de westelijke stad Duékoué. Honderden burgers, vooral vrouwen en kinderen, zouden er zijn afgeslacht door gewapende groepen van traditionele jagers, de Dozo’s, die zich aan de kant van de verkozen president Ouattara hebben geschaard in de burgeroorlog. De meeste slachtoffers zijn gedood met een kogel in het hoofd, sommigen met machetes.

Volgens voorlopige cijfers van de ONUCI, de VN-missie in Ivoorkust, zouden er minstens 300 burgers zijn gedood. Zaterdag maakte het Internationaal Comité van het Rode Kruis (CICR) bekend dat er meer dan 800 doden vielen, en de katholieke hulporganisatie Caritas sprak zelfs van meer dan duizend doden. Als deze berichten worden bevestigd, kan dat beschouwd worden als een oorlogsmisdaad die de daders zwaar kan worden aangerekend.

Ook de kritiek op de VN-missie neemt toe. Die heeft als belangrijkste opdracht de bescherming van de burgerbevolking, maar slaagt daar blijkbaar niet in, hoewel ze over 9.000 blauwhelmen op het terrein beschikt. Vorige week is een witte VN-helikopter nog onder vuur genomen tijdens een verkenningsvlucht boven Duékoué.

Algemeen wordt aangenomen dat het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag de schuldigen van de Ivoriaanse burgeroorlog zal vonnissen. Maar eer het tot processen tegen hoofdschuldigen komt, kunnen er nog jaren over heen gaan.