Donderdagmorgen maakte commandant Chérif Ousmane van de Forces républicaines de Côte d’Ivoire (FRCI), het nieuwe regeringsleger van Ivoorkust, officieel op televisie bekend dat de wijk Yopougon, waar ongeveer één miljoen mensen wonen en traditioneel een bolwerk was van Gbagbo-aanhangers, eindelijk volledig onder controle van het leger staat. Dat heeft wel even geduurd.

De voorbije weken is daar nog zeer hevig gevochten tussen aanhangers van de verdreven ex-president Gbagbo, patriottische jeugdmilities en troepen die de nieuwe president Alassane Ouattara steunen. Daarbij zijn talloze burgerslachtoffers gevallen en is grote schade aangericht aan huizen en winkels.

“Grote aantallen lijken op straat”

Guillaume Soro, eerste minister en minister van Defensie in de regering-Ouattara, bezocht Yopougon en verklaarde achteraf “geschokt te zijn door de grote aantallen lijken die overal op straat lagen en de geïmproviseerde begraafplaatsen”. Hij schoof de schuld helemaal in de schoenen van de jeugdmilities die uit wraak voor de nederlaag en de vernedering van hun ‘held’ Gbagbo hun woede koelden op de burgerbevolking.

Meteen na de arrestatie van Gbagbo op 11 april heeft de nieuwe regering alle gewapende groepen opgedragen om te ontwapenen. Sommigen hebben daar gehoor aan gegeven, maar de harde kernen van de pro-Gbagbo-milities – geschat op een duizendtal leden – wilden de strijd nog niet opgeven.

Hevige weerstand

Vooral in Yopougon was de strijd hevig. Liberiaanse huurlingen en leden van het vroegere regeringsleger, Forces de défense et de sécurité (FDS), die nog over kalasjnikovs, raketlanceerders en massa’s munitie beschikken, bleven zich gewapenderhand verzetten tegen het nieuwe bewind, dat ze omschrijven als “een neokoloniale poging om buitenlanders de controle over de Ivoriaanse rijkdommen te laten overnemen”.

Op twee dagen tijd (dinsdag en woensdag) zijn er al minstens 60 lijken van burgers geteld, bijna allemaal gedood met een kogel in het hoofd. Dit volgens verklaringen van het Ivoriaanse Rode Kruis dat als eerste in de wijken aanwezig was.

Maar ook de regeringstroepen gingen zich te buiten aan wreedheden en verkrachtingen. De tijd van afrekeningen is duidelijk nog niet voorbij in Ivoorkust. Volgens voorlopige gegevens zijn minstens 3.000 mensen omgekomen in het politieke geweld sinds december 2010. Meer dan één miljoen is op de vlucht of ontheemd. Woensdagavond zijn drie forensische experts van de VN aangekomen in Abidjan om een onderzoek in te stellen naar de massagraven.  

Klacht tegen Ouattara ingediend

Begin van de week raakte ook bekend dat in Frankrijk twee advocaten, Roland Dumas en Jacques Vergès, een klacht hebben ingediend tegen onbekenden wegens misdaden tegen de menselijkheid namens hun cliënt – die in de regio Parijs woont – wiens vader gedood werd bij de hevige gevechten van 30 maart in de westelijke stad Duékoué.

Bij die gevechten zijn minstens 1.000 burgers op brutale wijze afgeslacht door traditionele jagers die de troepen van Ouattara steunden in hun gewapende opmars tegen Gbagbo. Vergès maakte duidelijk dat hij Ouattara persoonlijk verantwoordelijk houdt voor wat er zich in en rond die stad einde maart heeft afgespeeld.

Grondwettelijk Hof maakt bocht van 180°

Donderdagavond maakte de voorzitter van het Grondwettelijk Hof, Paul Yao N’Dré, bekend dat zijn Hof Alassane Ouattara officieel uitroept tot president van de republiek Ivoorkust. Yao N’Dré, een trouwe Ggagbo-aanhanger, maakte daarmee een bocht van 180°.

Hij was het immers die op 3 december 2010 Ivoorkust in een nooit geziene politieke crisis stortte door tegen de uitslag van de onafhankelijke verkiezingscommissie in te gaan en Gbagbo uit te roepen tot winnaar van de verkiezingen “met 51 procent van de stemmen”, terwijl hij die verloren had met 45 procent, zoals ook werd bevestigd door internationale waarnemers, de VN en de Afrikaanse Unie. Door zijn fraude kwam een geweldspiraal op gang.

Vrijdagnamiddag legt Ouattara in het presidentieel paleis in Abidjan de eed af. De echte investituurplechtigheid volgt op 21 mei in de administratieve hoofdstad Yamoussoukro. 

Proces tegen Gbagbo en zijn vrouw

Ondertussen wordt het proces tegen ex-president Gbagbo voorbereid door de nieuw aangestelde procureur van de republiek, Simplice Kouadio Koffi. Gbagbo zal zich moeten verantwoorden voor het geweld dat het gevolg was van zijn weigering om de uitslag van de presidentsverkiezingen van 28 november 2010 te erkennen. Concreet luidt de aanklacht: “aanzetten tot haat, xenofobie en geweld”.

Vrijdag wordt hij de eerste keer verhoord in Korhogo. Volgens AFP zijn de Franse advocaten die hem zouden bijstaan bij hun aankomst vrijdagmorgen op de luchthaven van Abidjan de toegang tot het land geweigerd. De advocaten hadden kritiek geuit op “het juridische vacuüm en de ‘vage aanklachten’ tegen hun cliënt”.

Het is nog volstrekt onduidelijk of het proces voor een Ivoriaanse rechtbank zal worden gevoerd of eventueel uitgeweken wordt naar het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag.

Internationaal Strafhof opent onderzoek

Dinsdag liet Luis Moreno-Ocampo, de hoofdaanklager van het ICC, weten dat zijn diensten alvast een onderzoeksdossier over Ivoorkust hebben geopend. Dit onderzoek zou zich in de eerste plaats richten op alle moordpartijen die sinds december 2010 zijn gepleegd door alle gewapende groepen in de burgeroorlog.

Vooral de troepen die Ouattara steunden, liggen onder vuur van mensenrechtenorganisaties. Zij gingen zich met name in het westen van Ivoorkust te buiten aan wreedheden tegen de burgerbevolking. Ouattara heeft al vage beloftes gedaan – in het kader van de nationale verzoening – om ook die misdaden tegen de menselijkheid te onderzoeken.

Eerder deze week maakte het ministerie van Justitie bekend dat er juridische onderzoeken lopen tegen 200 personen van het oude regime, onder hen de top van Gbagbo’s partij en alle mensen waartegen internationale sancties waren afgekondigd door de VN, de EU, ECOWAS en de AU.

Nadat hij na zijn arrestatie enkele dagen werd vastgehouden in het Hôtel du Golf, het voorlopige hoofdkwartier van zijn aartsrivaal Ouattara, werden hij en zijn vrouw Simone overgebracht naar het noorden van het land, officieel “voor hun eigen veiligheid”. Ook Simone Gbagbo wordt aangeklaagd voor het “aanzetten tot haat en geweld”, zij zal zaterdag voor de onderzoeksrechter verschijnen in Odienné (noordwesten), waar zij sinds 22 april onder huisarrest staat.

Desmond Tutu en ‘Elders’ pleiten voor verzoening

Maandagmorgen ontving Laurent Gbagbo voor de eerste keer buitenlandse bezoekers in het huis in Korhogo (noorden) waar hij onder huisarrest wordt gehouden. Het hoog bezoek bestond uit Desmond Tutu (Nobelprijswinnaar en ex-aartsbisschop Johannesburg), Mary Robinson (ex-presidente Ierland en VN-hoge commissaris voor de mensenrechten) en Kofi Annan (ex-secretaris-generaal VN), die in het kader van het ‘Elders-programme‘ een poging ondernemen om de verzoening in het zeer verdeelde Ivoorkust te bevorderen.

Tutu verklaarde na zijn ontmoeting met Gbagbo dat de oud-president in goede gezondheid verkeerde en dat hij zich bereid had getoond om mee te werken aan de noodzakelijke verzoening van zijn land. Hij riep ook al zijn aanhangers op om de strijd te staken en het nieuwe regime te erkennen als de legitieme autoriteit van Ivoorkust, zei Tutu.

Op 1 mei maakte president Ouattara bekend dat oud-premier Charles Konan Banny, die onder Gbagbo van 2005 tot 2007 een ‘overgangsregering’ leidde, wordt aangesteld tot voorzitter van de toekomstige commissie Vérité et Réconciliation. Die commissie moet naar Zuid-Afrikaans voorbeeld onderzoek doen naar de misdaden van alle partijen tijdens de voorbije burgeroorlog. Desmond Tutu, die een belangrijke rol speelde in de Zuid-Afrikaanse Truth Commission die moest afrekenen met de misdaden van de apartheid, zal de Ivoriaanse commissie adviseren.

Leider van ‘commando invisible’ doodgeschoten

Maar ook binnen zijn eigen kamp zit Ouattara met figuren die zich niet zomaar bij zijn presidentschap neerleggen. Meer bepaald tegen eerste minister Guillaume Soro, de leider van de ex-rebellen van de Forces Nouvelles (FN) die jarenlang het noorden van Ivoorkust controleerden, bestaat nogal wat weerstand.

Een van de meest mysterieuze figuren en leider van het ‘commando invisible’, Ibrahim Coulibaly, is op woensdagavond 27 april bij een hevig vuurgevecht in de noordelijke wijk Abobo doodgeschoten. Coulibaly, die zich graag ‘general IB‘ liet noemen, had zich in de eindstrijd om Abidjan aan de kant van Ouattara geschaard. Met zijn ‘onzichtbaar commando’ van geharde en goed bewapende strijders had hij de controle weten over te nemen over de dichtbevolkte volkswijk Abobo.

Na de arrestatie van Gbagbo weigerde ‘IB’ evenwel zijn troepen te ontwapenen omdat hij geen vertrouwen had in premier Soro. Herhaaldelijk aandringen van het nieuwe bewind leverde niets op, maar op 27 april zou hij dan toch de wapens willen neerleggen hebben als hij een gesprek kreeg met Ouattara.

Verzoening nog veraf

In nog niet geheel opgehelderde omstandigheden kwam hij in een vuurgevecht met regeringssoldaten (dus tot voor kort zijn ‘wapenbroeders’ in de strijd tegen Gbagbo) om het leven. Ibrahim Coulibaly (47) was een zeer omstreden figuur in Ivoorkust die al bij talrijke couppogingen en zaken van wapensmokkel betrokken was.

Vast staat dat Ouattara daardoor een mogelijk lastige rivaal minder heeft, maar of de verzoening en de eenheid van het zo verdeelde land er een stap mee dichterbij komt, is twijfelachtig.