Interview, Nieuws, Politiek, Cultuur, België, De Verenigde Verenigingen, Participatie, Beleidscultuur, Sas Van Rouveroij -

“It’s the culture, stupid!” Sporen naar een andere beleidscultuur met Sas Van Rouveroij

‘De Verenigde Verenigingen’ interviewde beleidsbedenkers, -makers en -uitvoerders over hun ervaring en visie op de huidige Vlaamse beleidscultuur. Het resultaat werd de publicatie 'It’s the culture, stupid! Sporen naar een andere beleidscultuur'. Hieronder het laatste interview met Sas Van Rouveroij, Vlaams volksvertegenwoordiger en fractieleider Open VLD in het Vlaams parlement.

dinsdag 21 februari 2012 10:47
Spread the love

Voor besluitvorming die langer meegaat dan één coalitie, moet volgens Vlaams parlementslid en fractievoorzitter Sas Van Rouveroij (Open VLD) een bestuursmeerderheid draagvlak opbouwen bij oppositie, middenveld en burgers. Doet ze dat niet, dan maakt politiek zichzelf irrelevant. “Een echt participatieve democratie is het enige antwoord.”

“Democratie zoals wij die nu kennen, dateert uit de negentiende eeuw. De partijstructuren gaven haar vorm. Dat concept, op basis van puur wiskundige meerderheden, is achterhaald. Partijen zijn niet meer het intermediair tussen de verkozenen en het volk.”

“In de participatieve democratie blijft de wiskunde van de helft plus één wel bestaan, want het eindpunt van participatie blijft een gewogen beslissing. Nieuw is dat de weg naar die beslissing nu even belangrijk is als de beslissing. Het primaat van de politiek kan pas gelden aan het einde van een kwalitatief inspraakproces.”

“De democratie heeft dus nood aan actualisering, aan nieuwe processen. Het implementeren daarvan lijdt nog aan kinderziekten, hoewel de meeste politici oprecht van goede wil zijn.”

“Ik zie vier assen om die kinderziekten te overwinnen. Eén: ambtenaren verder professionaliseren. Dat is nodig voor een efficiëntere en effectievere overheid, want onze samenleving wordt steeds juridischer en technischer. Maar daardoor ontstaat er ook een spanningsveld met het primaat van de politiek. Er moet een nieuw evenwicht tot stand komen tussen een minder gepolitiseerde, professionele ambtenarij met een beleidsuitvoerende rol, en de beleidsbepalende taak van de politiek.”

“Twee: ook politici moeten professionaliseren, zodat ze beter kunnen omgaan met samen-, tegen- en inspraak.”

“Drie: de zelfredzaamheid van de burger meer ruimte geven.”

“Vier: huidige maatschappelijke problemen (juridisering, wezenlijke transitieprocessen, mondialisering…) die de context van de politiek veranderen. Politiek straalt nu onmacht uit, wat de vicieuze cirkel van negativiteit versterkt. Onze beleidscultuur en structuren zijn gedateerd.”

Welke normen hanteren beleidsmakers nu?

“A priori stapt een politicus in de politiek om problemen op te lossen, vanuit een persoonlijke visie: om te bewijzen dat zijn oplossing werkt. Dat leidt al snel tot het besluitvormingsproces waarop nu zoveel kritiek is: eerst beslissen, daarna uitleggen. Gedrevenheid, een maatschappijvisie of engagement sporen niet altijd met debat.”

“Dan wordt de veerkracht van een politicus, om af te kunnen zien van het eigen gelijk, stevig op de proef gesteld. Vooral voor politici met een uitgesproken ideologische visie ligt het moeilijk  om een open besluitvormingsproces te aanvaarden.”

Niet alle politici willen dus open en transparant werken… een belangrijk uitgangspunt!

“Uit schrik! Maar het moet, anders kun je geen kwalitatieve participatie tot stand brengen. De hamvraag gaat over macht: ben ik bereid mijn politieke beslissingsmacht ten dienste te stellen van een participatief proces? Ben ik bereid om te aanvaarden dat het eindresultaat van participatie anders kan zijn dan wat ik voor ogen heb?”

“Veerkracht, intellectuele eerlijkheid en het vermogen om je engagement vol te houden wanneer andere oplossingen het pleit winnen, zijn dan belangrijke kwaliteiten voor een politicus.”

Wat kan je doen om dat te stimuleren?

“Proberen jonge mensen te overtuigen om zich politiek te engageren. Maar ook de partijpolitiek niet stigmatiseren! In beide spelen ook het middenveld én de media een belangrijke rol. Want wil je kwaliteit aantrekken, dan moet je de waarde van de politiek voor de maatschappij juist benadrukken.”

“Er is een groeiend spanningsveld tussen wat echt gebeurt en wat door de media geschreven en gezegd wordt. Zo creëer je los zand waarop burgers een overtuiging bouwen. Maar het middenveld en de media zijn wel essentiële schakels in de democratie en moeten openheid creëren, informatie verschaffen en het debat voeden.”

“De huidige particratie maakt de politiek onaantrekkelijk voor jonge mensen. Een nieuwe definitie voor ‘politieke partij’ dringt zich op. Partijen moeten zichzelf heruitvinden als bewegingen waarin ideologie (de premisse van de eigen waarheid) meer in evenwicht wordt gebracht met filosofie (de premisse van de zoekende mens).  Een breder ideologisch kader moet ruimte bieden, waardoor meningen minder snel afwijkend – lees: dissident – zijn.”

“Enkel zo kan participatieve democratie ingeburgerd raken. Maar hoe een partij er dan precies moet gaan uitzien, weet nog niemand. De partij die het antwoord overtuigend kan geven, heeft electoraal goud op zak. Een initiatief als G1000 vind ik boeiend: een zoektocht naar kwaliteitsvolle besluitvorming, naar participatieve democratie. Ik ben benieuwd.”

“Als het lukt, krijg je volgens mij ook in het parlementair halfrond een andere manier van besluitvorming. Nu sluit een – vaak voorspelbaar – besluit van de meerderheid meestal andere richtingen uit die wél door oppositie en (grote) delen van de civiele samenleving worden gedragen.”

“Ik denk dat je in het parlement, gemeente- of provincieraden voor bepaalde dossiers wisselmeerderheden tot stand moet laten komen. Machtspolitici die dat maar een kakofonie vinden, slaan volgens mij de bal mis. Lossere verbanden en afspraken binnen de meerderheid zijn dan wel nodig. Het zou de politiek zoveel boeiender maken,  en daardoor nieuw talent aantrekken.”

Tot waar gaat de politieke macht, en waar begint de ambtelijke?

“Zeer terechte vraag. Interkabinettenwerkgroepen – IKW’s – zijn nu een noodzakelijk kwaad, anders implodeert het systeem. Ze bewaken en consolideren het politieke evenwicht dat bestaat binnen een meerderheid. Een coalitie is een voortdurend zinkend schip. Omdat de IKW’s vooral de samenhang binnen de regering permanent bewaken en de gaatjes dichten, zou vrijere besluitvorming en een andere partij- en coalitiediscipline ze overbodig kunnen maken.”

“In het huidige model probeert de oppositie ook altijd de meerderheid midscheeps te treffen. Dat zou anders kunnen. Groen, LDD en ikzelf gaven voor het zomerreces een persconferentie rond ‘constructieve oppositie versus destructieve meerderheid’.”

“De meerderheid belijdt enkel lippendienst aan participatieve democratie: ze slaagt er niet eens in om constructief om te gaan met de oppositie. Naast meerderheid versus oppositie heb je ook parlement versus regering. Ik vind het huidige duale stelsel goed. Het betekent dat de uitvoerende macht uit de wetgevende treedt, waardoor parlementsleden onafhankelijker kunnen beslissen. Ministers moeten gevorderd kunnen worden, zeer gezond voor een parlementaire democratie. Zij zijn niet het volk, de parlementariërs wel. Wat mij betreft mag dit stelsel – zoals in Nederland – ook op lokaal vlak ingevoerd worden.”

“Het Vlaams parlement groeit in zijn controlerende rol. Gelukkig, want het mag niet de lakei van de Vlaamse regeringsmeerderheid zijn. De politieke weerbaarheid van de burger is exponentieel toegenomen. Dat leidt tot een grotere zelfstandigheid van het parlementslid. Middenveld en volksvertegenwoordiger versterken elkaar daarin.”

Is het gebruik van groenboeken of conceptnota’s een stap in de goede richting?

“Het groenboek is een uitstekend concept waar iedereen achter staat. Maar de facto werkt het niet omdat het gevangen zit in het keurslijf van het regeerakkoord.  De essentie van een groenboek zou le choc des idées moeten zijn. Alle scenario’s moeten er in zitten, en alle argumenten voor en tegen potentiële oplossingen.”

“Nu start het vanuit het dictaat van een bestuursakkoord. Ondanks een groenboek werd in het dossier Interne Staatshervorming alles al beslist op kabinetsniveau, vanuit een onvermijdelijke politieke logica. Tja, dan baat het niet dat we groen- en witboeken organiseren, hoe goed ze ook bedoeld zijn. Bij belangrijke structuurprocessen moet je altijd over de meerderheid heen naar draagvlak streven. Dat kan niet als je ze opsluit in het gelijk van een tijdelijke bestuursmeerderheid.”

Hoe schat u de kansen in voor verandering in de beleidscultuur?

“België loogt uit richting Vlaanderen en lokale besturen, en verdampt richting Europa. De eerste bevoegdheden die Vlaanderen verwierf vanuit België hield het angstvallig vast. Daardoor heeft Vlaanderen lokale besturen nooit subsidiariteit toegestaan, wat het wel zelf eist van België.”

“Er is echter een kentering: Vlaanderen is nu bereid om het lokale niveau meer bevoegdheden te geven. Daarmee wordt het eindelijk volwassen en kunnen we hopen dat participatieve democratie echt vorm kan krijgen, want het beleidsniveau bij uitstek voor participatie van burgers en middenveld is het lokale.”

“Met twintig jaar ervaring als schepen kan ik erover getuigen: gemeentebesturen staan dicht bij de burger. In schril contrast tot de afstandelijkheid van alle hogere besturen – zonder uitzondering. Voeg daar een nieuwe generatie politici aan toe en je mag me een optimist noemen.”

Conclusie?

“Burgers staan macht af aan de politici die zij verkiezen. Positieve macht, nodig om veranderingen tot stand te kunnen brengen, die wordt gestructureerd in wetten en decreten. Die maken of hervormen is dus fundamenteel. Dat doen zonder draagvlak of rechtstreekse impactmogelijkheden voor de burger te creëren, is niet langer van deze tijd.”

Sas Van Rouveroij is Vlaams volksvertegenwoordiger voor Open VLD. Hij is fractieleider van zijn partij in het Vlaams parlement.

Vanwege groot succes is onze voorraad uitgeput, maar u kan wel de interviews via onze tweewekelijkse nieuwsbrief en op de website lezen. Een digitale versie zal binnenkort beschikbaar zijn.

take down
the paywall
steun ons nu!