Wie de Italiaanse politiek wat volgt, beseft dat er vandaag iets belangrijks aan het gebeuren is. Een bepaald tijdperk, wat men de tweede republiek noemde, loopt naar zijn einde.

Recapitulatie. Na 1945 is er een eerste republiek geweest. Ze werd gekenmerkt door een hegemonie van de DC (Democrazia cristiana), een cluster van ‘correnti’ van links tot rechts. De tweede grootste partij, de PC (Partito comunista) was gedoemd om eeuwig een oppositiepartij te blijven, zolang de wereld opgedeeld was in een Oostblok en een Atlantisch blok.

Daarnaast waren er een paar kleinere partijen, die af en toe dienstig waren  om de DC aan een meerderheid te helpen in het parlement. Ooit heeft Aldo Moro, centrum-linkse DC, geprobeerd om een “compromesso storico” te smeden waarbij DC en PC samen een regering zouden vormen. Moro werd vermoord. Na de implosie van de Sovjet-Unie veranderde de PC in 1991 van naam. In 1994 implodeerde de DC omwille van een reeks schandalen. Ook de PSI (de socialistische partij) implodeerde na enkele schandalen rond de figuur van Craxi (nota bene een persoonlijke vriend van Berlusconi). De tweede republiek diende zich aan.

De tweede republiek had als bedoeling om het bipolarisme in te voeren: links versus rechts, en de partijen moesten zich maar groeperen rond een van die twee polen. Links groepeerde zich rond wat vandaag de PD (Partito democratico) is. Rechts groepeerde zich rond wat vandaag de PDL (Partito della Libertà van Berlusconi) is.

Op papier zou dit moeten leiden tot een regelmatige afwisseling aan de macht tussen beide en tot duidelijke standpunten waartussen de mensen zouden kunnen kiezen. In feite heeft het geleid tot een beleid waarbij elke partij die de meerderheid haalde probeerde de wetgeving naar haar hand te zetten om  haar eigen bestaan als meerderheid te kunnen bestendigen, en ook leidde het tot het vermijden van beslissingen  die de bevolking pijn zouden kunnen doen.

Men deed beloften,  om ter meest. Het heeft geleid, in 2012,  tot een regering Monti, van technocraten, gedoogd door zowel links als rechts, om de totale afgang te vermijden. In feite betekende dit dat een soort nieuw Centrum gecreëerd werd. Monti heeft toen de fout gemaakt te denken dat er toen al onmiddellijk ruimte was voor een duidelijk Centrum en heeft een Scelta Civica, een centrumlijst getrokken bij de laatste verkiezingen. Het werd geen succes.

Nu is er een regering Letta gekomen. Wie toekijkt, merkt dat de regering gesteund wordt door de PD (zonder SEL), door de PDL (zonder Fratelli d’Italia, en zonder Lega Nord), en door Scelta Civica. Wie is SEL? In feite is dit een lijn die beantwoordt aan de vroegere PC, met een ecologisch ferment erin. Wie zijn Fratelli d’Italia? Het vroegere duidelijke Rechts, maar met een populistische inslag. Lega Nord is een ‘separatistische’ partij uit Noord-Italië. In feite dus wordt de regering Letta gedragen door centrum-links, centrum-rechts en centrum. Wie linkser of rechtser is, draagt de regering niet. In feite gaat het dus om een centrum-regering, of niet soms? Er is M5S… ik berichtte hierover in een vroeger bericht. De toekomst ervan is moeilijk voorspelbaar, maar ofwel neemt die partij vroeg of laat verantwoordelijkheid, ofwel zal ze ooit eens beginnen afkalven.

Wie zit voor de PD in de regering? Niemand van de vroegere ‘oude garde’ PD: geen Bersani, geen Rosy Bindi, geen D’Alema… maar allemaal mensen uit een nieuwe generatie, die met de vroegere PC niets te zien hebben. Wie zijn ze? Letta komt duidelijk uit links-katholieke hoek. Hij citeert graag Aldo Moro, de centrum linkse voorman van de vroegere DC die de “compromesso storico” wou realiseren. Bij de steunbetuiging van de PD aan zijn regering sprak Roberto Speranza als woordvoerder van de partij, en wie citeerde hij?

Don Milano… een emblematische figuur uit de katholieke linkse beweging in Italië. Het is de enigste keer geweest tijdens het debat dat Letta zijn duim goedkeurend in de hoogte stak. Recent zei Casini, van de UDC (lijst Monti), dat de UDC wellicht haar politieke alliantie moest herzien… en dat een voorwaarde hiervoor was dat de PD afstand zou nemen van SEL. Een eerste toenadering tot de centrum-linkse vleugel in de PD?

Verder beseft iedereen dat ook de PDL uiteen zal vallen eenmaal dat Berlusconi van het toneel zal verdwijnen… en dat kan echt geen eeuwigheid meer duren. Kortom: de indruk ontstaat dat het Italiaanse partijpolitieke landschap aan het veranderen is…

Het zal niet verrassend zijn als binnen een tweetal jaren zal blijken dat men met de regering Letta in de fase van de derde republiek binnengetreden is, waarbij van het bipolarisme afgestapt is en men er opnieuw in een systeem gekomen is, met een breed centrum (daarom niet de vroegere DC) en een duidelijke profilering daarnaast zowel aan de linker- als aan de rechterflank. Waarschijnlijk beantwoordt dit ook beter aan de Italiaanse sociologische realiteit dan het bipolaire systeem dat veeleer van het Angelsaksische type is.

Wellicht is dit de diepe ondertoon van wat vandaag met de regering Letta aan het gebeuren is.