Internationale vrouwendag gaat zelden onopgemerkt voorbij, maar nooit eerder was feminisme zo’n besproken onderwerp in mainstream media. Van alle sectoren was het uitgerekend Hollywood die zichzelf bombardeerde tot de vooruitstrevende leidingssector. Twitteraars konden het volgen via de #Metoo-sensatie tot de #Timesup-saga. Het toonbeeld van het Westen, het mekka van het kapitalisme, dat de rest van de wereld weer eens wat wijzer zou maken. Best ironisch en verwarrend aangezien ook in Hollywood vrouwelijke actrices nog steeds een pak minder verdienen dan hun mannelijke tegenspelers.

Volgens het Amerikaanse zakentijdschrift Forbes is de loonkloof in Hollywood nog steeds even royaal als de Toporovski’s kunstcollectie. De best betaalde vrouw, Emma Stone, staat pas op nummer vijftien van de lijst dankzij haar rol in de kaskraker La La Land. Dit gaat over cijfers van 2016 – 2017, maar ook in 2018 deden verhalen over onderbetaalde actrices de ronde. Hollywood doet dus vooral wat het goed kan: een goede show opvoeren.

De carrièrevrouw als feministisch rolmodel?

In België springen we niet veel verder. De werkzaamheidsgraad van vrouwen steeg de laatste twintig jaar met twaalf procent naar 49%. Die van mannen daarentegen bleef min of meer stabiel op 73%. We worstelen nog steeds met een loonkloof van twintig procent, en aan de top is slechts één op vier een vrouw. Kortom, vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd en zwakker op de arbeidsmarkt.

Ooit al gehoord van het woord carrièreman?

Cijfers zeggen veel maar niet alles. Er wordt opgeroepen voor een meer evenredige vertegenwoordiging van vrouwen in de bedrijfswereld en de politiek, bijvoorbeeld aan de hand van genderquota’s. Dit wordt door vrouwen gezien als een feministische oplossing. Want gelijkheid is eerlijkheid: evenveel vrouwen als mannen. Klopt dat wel? Daarnaast worden vrouwen die carrière maken gezien als ‘self empowered’. Er blijft echter een nogal gure nasmaak hangen nadat het woord ‘carrièrevrouw’ van de tong rolt. Want hebt u ooit al gehoord van het woord carrièreman? Vrouwen die goed verdienen en daardoor zichzelf kunnen onderhouden zonder daarvoor een man nodig te hebben, worden als zelfstandige vrouwen gezien. Vrouwen die het glazen plafond helpen doorbreken. De feministische rolmodellen die we nodig hebben. Toch?

Hier mist enige nuance: self empowerment is niet onmiddellijk een synoniem voor feminisme. Sterker nog, self empowerment is vaak een heroïsch woord voor wat eigenlijk individualisme is. Een vrouw die de carrièreladder opklimt en zichzelf zo een mooi postje weet te veroveren binnen een mannengedomineerde economie, is niet alleen sterk, maar ze bevestigt ook het maatschappelijk (patriarchaal) systeem waartegen feminisme net vecht. Een vrouw die het tot de top wil schoppen, moet zich aanpassen aan de mannenwereld die deze top al jaren kleurt. Vandaar het woord carrièrevrouw en niet carrièreman. Vandaar dat een vrouw kiest voor haar carrière (en impliciet niet voor haar gezin), en een man niet. Die kan gemakkelijk beiden hebben. Toen de voormalige CEO van Google, Marissa Mayer, in 2012 zwanger bleek te zijn, kreeg ze vooral kritiek over haar verloftijd, ook al nam ze die nauwelijks op.

 Een vrouw die het tot de top wil schoppen, moet zich aanpassen aan de mannenwereld die deze top al jaren kleurt.

Vrouwen aan de top worden moeiteloos geïdentificeerd met mannelijke eigenschappen. Het zijn harde, ambitieuze tantes. Sociaal psycholoog Romy van der Lee (Vrije Universiteit Amsterdam) legt uit: “Is een man besluitvaardig en assertief? Dan is dat een echte vent. Bij vrouwen worden diezelfde eigenschappen negatief uitgelegd. Besluitvaardigheid is opeens bazigheid.” Niet voor niets kiezen vrouwelijke politici gewoonlijk voor zakelijke, strenge mantelpakjes in plaats van roze jurken. Vorige week nog was er zo’n relletje in Nederland toen de directeur van de Academie voor Veiligheid en Bestuur van Avans, Ron Tenge, commentaar gaf op de kledingkeuze van zakenvrouw Judith Vermeulen op een foto bij een artikel over vrouwen in de techniek. Vermeulen droeg een vrouwelijke jurk.

Een vrouw die zich opwerkt tot CEO moet zich bijna noodgedwongen aanpassen aan de masculiene omgeving waarin ze werkt. Vrouwen wringen zich vaak in het dominante profiel van de onverbiddelijke carrièrevrouw om er te geraken, of ze worden zo tegen hun wil in afgebeeld. Dit is pijnlijk voor veel vrouwen zoals Michelle Obama die er wel degelijk een feministische agenda op nahouden. Ze worden gereduceerd. Media praten over hun kapsel, kledij en kinderen. Om het toch maar niet te hoeven hebben over de realiteit: een vrouw in een leidinggevende positie die het even goed doet als haar mannelijke collega’s.

Vrouwen maken dan misschien wel meer en meer deel uit van de elite, maar de cultuur van de elite verandert niet mee. Dit is trouwens geen nieuw inzicht, in 2016 al toonden onderzoekers aan dat sommige vrouwen in topfuncties de mannelijke bedrijfscultuur overnemen en vervolgens minder bereid zijn andere vrouwen te helpen.^[1] Met meer vrouwen aan de top wordt misschien, op zeer lange termijn, het huidige systeem wat meer feminien, maar voorlopig is er geen sterk signaal dat daarop wijst.

Met andere woorden: Is de wereld inderdaad meer gelijk geworden, of zijn vrouwen flexibel in een masculiene maatschappij?

^[1] https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/487076/4/Do+sexist+organiszational+cultures+…+.pdf