Via de psychiatrie midden
in de Islam belanden om vervolgens bij een cowboyfilm terecht te komen: blijf
even lezen…

Ziek versus gezond

In de psychiatrische visie op psychische stoornissen is er
vaak sprake van een opdeling in gezond en ziek. Eén van de manieren waarop dit
tot uiting komt, is het beschouwen van de persoon als gezond of normaal en zijn
psychische aandoening als zijnde ziek of niet normaal. Een onderscheid met andere
woorden tussen ziekte en zieke, een loskoppeling zelfs van die twee, een
variant van het onderscheid tussen “goed” en “slecht”.

Emancipatorisch?

Steeds vaker lees je dan ook over “personen met schizofrenie”
in plaats van “schizofrenen”, en in diezelfde lijn ook over “personen met
psychose”, “personen met depressie”, enzoverder. De beweegredenen ogen op het
eerste zicht emancipatorisch: men wil de persoon niet stigmatiseren, noch
vereenzelvigen met de aandoening waar hij of zij mee te kampen heeft.

Wanneer we echter verder kijken, zien we een hoop andere
motivaties, waar ik het een andere keer wel over zal hebben. Maar één reden
ligt alvast in de bijna uitsluitend negatieve kijk die het wetenschappelijk
model op psychische symptomen hanteert: die zijn “slecht”. Ze moeten weggegomd
worden, opgelost. Geen weldenkend mens die zich luidop durft af te vragen of
een angststoornis of depressie misschien ook positief kan zijn. Daarom zullen
wetenschappers, teneinde een persoon niet te stigmatiseren met het door henzelf
als te bestrijden beschouwd symptoom, altijd beweren dat die persoon een ziekte
hééft en niet ís.

Huisje, boompje, kindje

Toch is onze “neurotische” levenswijze van huisje, boompje,
kindje ook slechts een vorm van psychopathologie. Ze is namelijk één van de
manieren om om te gaan met de condition
humaine, met het gruwelijk bewustzijn van sterfelijkheid; een manier die
evenwel door de meeste mensen wordt beleden en dus gangbaar is en tot norm
verworden.

Het bovenstaand geschetste, wijdverspreide denkmodel
hanteert een rigide splitsing tussen persoon en aandoening. Nochtans is die
splitsing bij psychische aandoeningen (itt bijvoorbeeld een verkoudheid) verre
van evident: je kunt de schizofrenie niet wegnemen en denken dat je dan nog
dezelfde persoon overhoudt.

Godvrezende moslims

Binnen dezelfde, moderne denktrant zien we dat moslims en
extremisten uit elkaar worden getrokken. Alweer om ogenschijnlijk
emancipatorische redenen: we mogen brave, godvrezende moslims toch niet in
verband brengen met terreur zaaiende extremisten.

Toch is het extremisme niet zomaar los te koppelen van de
islam, en de islam niet van extremisme. Moslims geloven in een Almachtig
Opperwezen. Ik spreek hier als atheïst wanneer ik beweer dat om een dergelijk
geloof te belijden, bepaalde “waarheden” geweld worden aangedaan. Het “gruwelijke
bewustzijn van de eigen sterfelijkheid” bijvoorbeeld, waar ik net naar verwees.
Ik gebruik hier met opzet de uitdrukking “geweld aandoen”. Sommigen zijn bereid
in dat geweld veel verder te gaan dan anderen, gedachte en woord te verlaten en
tot de daad over te gaan, fysieke agressie te gebruiken. Maar ze bevinden zich
op hetzelfde continuüm als de vrome moslims die geen uiterlijk geweld
gebruiken. Met andere woorden: elke moslim draagt, zoals elke andere aanhanger
van een ander geloof, het geweld in zich.

Daderhulp

Anderzijds kunnen we misschien ook stellen dat elke
extremist het waard is om beluisterd te worden, ondanks de walgelijke manier
waarop hij zijn boodschap brengt. Zoals een “ziekte” niet louter verkeerd is en
opgelost moet worden, zo is het extremisme niet alleen maar “slecht”. Het is
een vorm van daderschap die, klinisch bezien, gehoord moet worden. We willen moslims
loskoppelen van extremisme om hen niet te stigmatiseren, maar dat stigma komt
grotendeels van onszelf, omdat we extremisme zo negatief beoordelen. Net zoals
wanneer we schizofrenen “personen met schizofrenie” noemen om hen niet te
stigmatiseren. Maar als we schizofrenie niet langer als een te overwinnen,
verkeerde ziekte zien, is de loskoppeling dan nog nodig?

Op dit ogenblik hanteren we aldus een strikte scheidingslijn
tussen islam en islamterrorisme, net zoals tussen de zieke en de ziekte.
Daardoor zien we telkens wat we wíllen zien: “het overgrote deel van de moslims
is niet gewelddadig” en “de islam is vredelievend” enerzijds. En “extremisten
hebben geen enkele waarheid aan hun kant”, “ze zijn slecht en niet waard om
gehoord te worden.” Anderzijds.

Onze omgang met de Islam lijkt met andere woorden op een western
met duidelijke good guys en bad guys. En dus zijn we als Europeanen,
alweer, Amerikaanser dan we denken…