Opinie -

Is het nu ‘Black Friday’ of ‘Buy Nothing Day’?

Black Friday is de vrijdag na Thanksgiving. Dan worden de Amerikanen aangespoord om naar de winkels te hollen op zoek naar fikse kortingen. Sommigen dromen ervan om na Halloween ook die Amerikaanse traditie in België te introduceren. Enkele bewegingen organiseren vandaag de 'Buy Nothing Day'.

donderdag 26 november 2015 16:26
Spread the love

De bekende Britse auteur George Monbiot publiceerde een veel gelezen aanklacht op het onmogelijke idee dat we tegelijk meer moeten consumeren om de economie draaiende te houden én de uitputting van grondstoffen moeten stoppen om de planeet te redden. Wetenschappers publiceren namelijk het ene na het andere bewijs dat er helemaal geen ‘ontkoppeling’ van economische groei en grondstofgebruik is.

Dat wordt nochtans voortdurend beweerd door overheden en bedrijven, wat hen in staat stelt om nog meer consumptie aan te moedigen. Maar wat moeten we eigenlijk met al die spullen? Tim Jackson vatte dit in het baanbrekende boek “Welvaart zonder groei” zo samen: “Mensen worden overtuigd om geld dat ze niet hebben te gebruiken om dingen te kopen die ze niet nodig hebben om zo indruk te maken die niet lang duurt op mensen waar we niet om geven.”

Er zijn steeds meer jaarlijkse hoogmissen van de consumptiekerk, maar Black Friday blijft de grootste climax van het consumentisme. Op die dag vertrappelen mensen elkaar om electronica, speelgoed en andere dingen aan gekke kortingen te kunnen kopen, met als tussenstand 7 doden en 98 gewonden. Het fenomeen onstond in de VS, naar aanleiding van Thanksgiving, maar het vermeende shoppingwalhalla van Maasmechelen vindt dat we na Halloween ook die gewoonte uit de VS moeten importeren.

In de rubriek ‘lifestyle/mode’ vond Knack het gepast om een artikel te publiceren onder de titel: Black Friday in Vlaanderen. “Hopelijk zien we in Vlaanderen over enkele jaren dezelfde taferelen als in de VS”. Ik weet niet of de geïnterviewde man verwees naar het tafereel waarbij mannen elkaar beschieten in een ruzie om een stuk goedkoop speelgoed of het tafereel waarbij een vrouw haar collega bestormers pepperspray in de ogen spuit om een X-box te scoren. Maar het was wél duidelijk dat Black Friday taferelen welkom zijn, omdat ze de verkoop doen stijgen.

Wie tot het einde leest vindt ook een vermelding van de kritiek hierop. Die uit zich in de Internationale Buy Nothing Day, die vandaag in 60 landen plaats zal vinden. Gelukkig had het magazine Knack nadien ook wat plaats om wat aandacht aan de Koop Niets Dag te geven. Ook de meer progressieve handelszaken weigeren nog mee te doen aan de gekte. Zo is er een keten die al zijn werknemers van 143 winkels op Black Friday zal betalen maar verlof geeft, liefst door te brengen in de natuur.

De European Environmental Bureau (EEB), de koepel van milieuorganisaties in Europa, organiseert in ons land samen met de organisaties Climaxi, ‘t Uilekot en Supermarktloze Dagen een ludieke actie op de Vrijdagmarkt in Leuven, gelinkt aan andere acties in elk Europees land. Letterlijk mensonterend goedkoop en herverpakt sinaasappelsap uit de supermarkt zal er moeten concurreren met lokaal appelsap gemaakt van restjes en met eerlijk geproduceerd sinaasappelsap van Oxfam.

Grote winkelketens misleiden immers koopjesjagers met prijzen waar anderen een prijs voor betalen: slechte arbeidsomstandigheden langs de toeleveringsketens van supermarkten en milieu-impact. De sinaasappelsap-keten is een goed voorbeeld. 80 procent van het sinaasappelsap-concentraat verkocht als sap in Europa komt uit Brazilië, waar bescherming van arbeiders tegen zon, ongelukken en gevaarlijke pesticiden quasi onbestaande is. In 2014 werd daar 34.000 ton pesticiden gebruikt op 9,6 miljoen ton Braziliaanse sinaasappelen, inclusief vier kankerverwekkende pesticiden die in de EU verboden zijn. Het Supply Cha!nge project publiceerde daar het rapport Squeez Out over, over de uitpersing van de arbeiders.

Fruitsap is slechts één voorbeeld van een veel breder probleem. De opkomst van eigen supermarktmerken speelt een belangrijke rol in de negatieve spiraal die leidt tot de uitbuiting van de werknemers en de groeiende externe kosten langs de ketens. Eigen merken zijn nu al goed voor 40% van alle verkoop van voedsel in Europa. Dat maakt dat supermarkten meer verantwoordelijkheid hebben en die ook moeten nemen.

Toen Sarah van Liefferinge van de Piratenpartij deze zomer hard uithaalde naar de supermarkten werd dat artikel zeer druk gedeeld. De tijd voor verandering in ons koopgedrag lijkt rijp. Kijk maar naar de opkomst van freecycle groepen op facebook, CSA boerderijen, geefpleinen, deelauto’s en andere recent opgekomen niches waar mensen niet meer kopen maar gebruiken. Supermarkten spelen het spel hard, maar burgers kunnen even hard terugslaan, gewoon door zichzelf niet te laten degraderen van bewuste burgers naar blinde consumenten.

take down
the paywall
steun ons nu!