Natuurlijk krijgt Griekenland die noodlening van 130 miljard euro niet zo maar, en wordt de ‘haircut’ ook niet zo maar doorgevoerd (haircut = de kwijtschelding van een deel van de schulden, nvdr). Er zijn immers een aantal voorwaarden aan verbonden. Een aantal daarvan waren ook al gesteld toen Griekenland in 2010 een eerste noodlening van 110 miljard euro kreeg. Maar omdat de Griekse regering heel wat van de toenmalige afspraken niet was nagekomen, zijn de voorwaarden dit keer een stuk strenger.

Oorspronkelijke voorwaarden

Griekenland moet dit keer echt werk maken van structurele veranderingen en van institutionele hervormingen. Dat dit werkelijk nodig is, daar is iedereen het over eens. De hele openbare sector is een kluwen van postjes en afdelingen die in het leven zijn geroepen om baantjes te creëren voor mensen die hun stem aan de winnende politieke partij van het ogenblik schonken. Om die postjes een bestaansreden te geven, is een heleboel bureaucratie ontstaan die de Griekse burger niet ten dienste staan, maar hem het leven alleen maar moeilijker maken. Voor alles en nog wat heb je in Griekenland een papier en een vergunning nodig en om deze gruwelijke bvureaucratie te omzeilen, betalen de mensen meestal wat smeergeld.

Vele overheidsdiensten zijn nauwelijks geïnformatiseerd. De belastingsdiensten werken op computers die zijn afgeschreven na de Olympische Spelen van 2004. Voordien werd alles met de hand op papier gezet. Deze diensten zijn ook niet geîntegreerd en als burger moet je voor alles zelf naar de loketten van elke afzonderlijke dienst gaan en urenlang aanschuiven.

Bepaalde beroepsgroepen sluiten de toegang tot hun ambt hermetisch af. Die ‘gesloten beroepen’ houden een aantal prijzen voor diensten en goederen kunstmatig hoog. Ze moeten worden afgeschaft. Het gaat dan om functies waarvoor slechts een beperkt aantal vergunningen circuleren op de Griekse markt. Normaal gezien hoort iemand die zijn activiteiten stopzet deze vergunning terug te geven aan de staat, die ze dan aan iemand anders verkoopt. Dat wordt al 35 jaar niet meer gedaan.  De vergunningen werden doorverkocht met telkens toenemende winsten, tot ze exorbitant hoog waren. Deze ‘gesloten beroepen’ bepalen de prijzen in hun beroepssector, waardoor sommige goederen en diensten in Griekenland kunstmatig veel te duur zijn.

EU Task Force

Bovenstaande voorwaarden klinken heel logisch en het is nauwelijks te begrijpen waarom ze nog niet zijn uitgevoerd. Om de Grieken te helpen, heeft de EU in Athene een Task Force geïnstalleerd. Die moet helpen bij het concurrentiëler maken van de Griekse economie. Deze Task Force staat onder leiding van een gepensioneerd Duits ambtenaar Horst Reichenbach. De meningen in Griekenland over deze man zijn verdeeld: sommigen verwelkomen hem, omdat de Griekse politici toch niet in staat zijn om de noodzakelijke veranderingen door te voeren, anderen zien in hem een Gauleiter.

Het is niet duidelijk wat de EU Task Force tot nu toe al verwezenlijkt heeft, maar met de nieuwe leenovereenkomst wordt ze wel versterkt. Vermoed wordt dat ze veel meer bevoegdheden gaat krijgen om Griekenland stabieler te maken.

Soevereiniteit opgeven

Met een EU Task Force kunnen heel wat Grieken nog wel leven. Een aantal andere voorwaarden voor de lening zijn iets moeilijker te slikken. Dat er nog meer in de lonen en pensioenen zal worden gesneden, staat nu al vast. Er zal ook geen loonsverhoging komen (aanpassingen aan index en zo meer) tot het aantal werklozen onder de 10% zakt. Dat zou in het beste scenario ergens in 2020 zijn. Wat je binnen een kleine 10 jaar nog kunt kopen met een goeie 500 euro, is moeilijk te voorspellen, maar het is nu al duidelijk dat de toestand onhoudbaar zal worden. De modale Griek voelt zich alleszins niet gered.

Het geld van de tweede noodlening zal niet meteen naar Griekenland vloeien. Het wordt bewaard op een zogenaamde ‘escrow account’ (een rekening die in het buitenland door een derde partij wordt beheerd en het geld stort op de rekening van de lener naargelang de voorwaarden van de elning worden vervuld, nvdr) en de schijven zullen pas worden uitbetaald wanneer Griekenland voldoet aan de eisen van de trojka (Europese Centrale Bank, Europese Commissie en IMF).

Die trojka bestaat al een tijdje maar krijgt nu een permanent karakter en zal constant worden betrokken in regeringsbeslissingen. Elk nieuw regeringsbesluit zal via de trojka moeten passeren voor het in wet kan worden gegoten. Het geld dat Griekenland in eigen land ophaalt (via belastingen en zo meer, moet ook op deze escrow account worden gestort.

Ook zal Griekenland worden gedwongen om prioriteit te maken van het afbetalen van zijn leningen (en de interesten). In de praktijk doet het land dat al: Griekenland is nooit een wanbetaler geweest. Maar in de nieuwe leenovereenkomst staat dat het land nu zijn grondwet moet aanpassen en er een artikel moet in opnemen waarin staat dat de prioriteit gaat naar het afbetalen van schulden. Een onafhankelijke staat wordt gedwongen om zijn grondwet aan te passen? Dat hebben we niet eerder gezien

De ‘haircut’

En dan het andere luik van de overeenkomst. De overheidsschuld zal met 53,3% worden kwijtgescholden. Dit is de zogenaamde PSI (Private Sector Involvement). Concreet betekent het dat de banken voornamelijk gaan moeten inleveren. De meeste banken die Grieks staatsobligaties hebben, hebben dit risico al lang ingecalculeerd.

Er komen nu nieuwe obligaties die de oude moeten vervangen. Tegen 2020 zou de overheidsschuld niet meer dan 120% van het BNP meer mogen bedragen. Nu staat het op ongeveer 160 procent, wat niet werkbaar is. Misschien goed om even in het achtrhoofd te houden: in 2009 toen de crisis losbarstte bedroeg de overheidsschuld 120 procent. Die 40% er bovenop is dus eigenlijk gecreëerd onder invloed van de marktmechanismen en niet door de Grieken, die zich bijna in de vernieling hebben gesaneerd.

Interessant detail: de nieuwe obligaties zullen ressorteren onder de Britse wet. Dat betekent dat, indien Griekenland de obligaties niet kan terugbetalen, de obligatiehouders naar een rechtbank buiten Griekenland kunnen stappen en delen van het land die toebehoren aan de staat, in beslag kunnen laten nemen. Zo wordt het scenario van een Griekenland dat zijn eilanden moet verkopen, of de Akropolis in onderpand moet geven, misschien niet eens zo onwaarschijnlijk.

Economische ontwikkeling?

Een duurzame oplossing voor Griekenland betekent dat er ook aandacht moet worden besteed aan economische ontwikkeling. We horen uit Brussel in dat verband echter enkel dat de lonen naar beneden moeten om Griekenland concurrentiëler te maken. Het is een logica die velen ontgaat, want Griekenland mag dan wel goedkoper worden voor de buitenlanders, maar als de koopkracht van de Grieken nog verder daalt, is de economie niet langer leefbaar.

Ook zien we in deze leenovereenkomst niets over het bestrijden van de belastingontduiking. Sinds de BTW hier de hoogte is in gegaan, is het zwart circuit nog uitgebreid. In een dergelijk klimaat wordt het onmogelijk om de mentaliteit van de Griek te veranderen.

Het mag duidelijk zijn: Griekenland is niet gered. We spreken elkaar opnieuw binnen een paar maanden .