“Ik
vraag mij dat af, maar maak er mij ook zorgen over”, zegt gedeputeerde Ludwig
Vandenhove.

Hieronder
vindt u een bijdrage van zijn hand
rond dit thema.

Wie
gaat de taken van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s)
overnemen? [1]

Ik vraag mij dat af. Meer, vanuit mijn sociale ingesteldheid
maak ik mij hier enorme zorgen over.
Het
is één van de vele verantwoordelijkheden, die de Vlaamse regering afschuift
naar de lokale besturen. En ondertussen moeten die maar meer en meer besparen.
Neen,
dit is geen “grote autonomie”, zoals Vlaams minister-president Geert Bourgeois
nog maar eens beweert in De Morgen van zaterdag 28 en zondag 29 maart 2015. [2]
Politieke keuzes maken op lokaal niveau
is goed, maar dan moeten daar voldoende middelen voor zijn. Anders gaat het om valse keuzes.
Een
ander meer recent voorbeeld is ‘de vrijheid’ van gemeenten om al dan niet nog
een eigen bibliotheek te houden.
Mooie
vrijheid als je geen geld meer hebt.

Openbare Centra voor Maatschappelijk
Welzijn (OCMW’s), die geïntegreerd worden binnen de gemeentebesturen hebben
niets met integratie of een geïntegreerd sociaal beleid te maken, wel met
besparingen.
Wie
garandeert dat dezelfde budgetten, die de OCMW’s nu hebben, zullen voorzien
worden in de toekomstige gemeentebegrotingen?

Het risico is vooreerst enorm groot dat
een echt sociaal beleid verloren zal gaan binnen een globaal gemeentebeleid en
geen prioriteit meer zal zijn. Daartegenover staat dat de armoede en de sociale noden elke dag groter
worden. 
Alle
cijfers bevestigen deze laatste vaststelling en allerlei concrete maatregelen
werken dat sterk in de hand. Zo zijn er de vermaatschappelijking van de psychiatrische
zorg,  de jongeren onder de 21 jaar zonder
diploma die niet langer een wachtuitkering krijgen en de beperking van de
jongeren die hun inschakelingsuitkering verliezen (wachtuitkering is nu tot 3
jaar beperkt). (5)

Bovendien is het OCMW, zeker wat het
bestaansminimum betreft, een pijler van ons stelsel van sociale zekerheid.
Dat
maakt dat het leefloon nog altijd een federale wetgeving is en in heel België
even hoog is.
De
plannen, die nu voorliggen, kunnen leiden tot een situatie dat de hoogte van de
uiteindelijke uitkering kan verschillen van gemeenschap tot gemeenschap en
zelfs van gemeente tot gemeente.
Armoede
en onrechtvaardigheid dienen bestreden te worden in functie van het individuele
dossier, niet in functie van of iemand geboren wordt of woont in een arme of
rijke gemeente.
Hiermee
wordt ernstig geraakt aan een fundamenteel sociaal recht.

Ten derde gaat er net geen lokaal
geïntegreerd sociaal beleid gevoerd worden met de afschaffing van de OCMW ’s en
nochtans is dat nodig.
De
samenleving wordt steeds complexer en evolueert constant.
Het
OCMW is al lang geen Commissie van Openbare Onderstand (COO) meer waar het
alleen draait om het financiële aspect.
Iedereen,
die wat concrete politieke ervaring heeft, weet hoe moeilijk het is om beleidsoverschrijdend
iets te realiseren. 
Gaat
het lokaal sociaal beleid zo dezelfde weg op als het armoedeprobleem, het
duurzaam beleid of de integrale veiligheid? 
Het
is nu eenmaal eigen aan politiek dat elke partij en/of politicus haar/zijn
bevoegdheid verdedigt.
Als
we doordenken, moeten we beseffen dat dit zelf niets met politiek te maken
heeft, maar gewoon een menselijke reactie is.
In
de ambtenarij of in de privé-sector is het niet anders.
Iedereen
probeert het laken naar zich toe te trekken.
In zo een situatie dreigt het lokaal sociaal
beleid terecht te komen: versnipperd in plaats van geïntegreerd.
Het
OCMW-decreet van 2008 creëerde precies al een kader voor gemeenten en OCMW’s om
efficiënter te werken.
Zijn
de Sociale Huizen op heel wat plaatsen daar precies geen veruiterlijking van?

Als het dan vervolgens toch gaat over
meer gemeentelijke autonomie, waarom is er dan nu nog enkel sprake van één
model: de volledige integratie.
Waarom
mogen gemeenten niet zelf kiezen, zoals oorspronkelijk voorgesteld?
Het
OCMW is nu bekend bij de bevolking: gaat de voorgestelde operatie juist niet
leiden tot drempelverhoging in plaats van tot de drempelverlaging, die
vooropgesteld wordt?

Ten
vijfde is er het gegeven van  de privacy.
In
mijn lange politieke gemeentelijke ervaring heb ik geleerd dat de OCMW’s
relatief apolitiek werken. Oorspronkelijk kon ik dat ook niet geloven.
De
dossierbehandeling gebeurt individueel, neutraal en met respect voor de
persoonlijke levenssfeer van
de cliënten.
Wat
gaat hier nog van overblijven als de gemeentebesturen dat zelf gaan doen, ook
al zou er door de gemeenteraad een Bijzonder Comité geïnstalleerd worden?
De
cultuurverschillen tussen de gemeente en het OCMW zijn groot en die gaan  niet verdwijnen met een integratie, die
decretaal opgelegd wordt.
Mensen
blijven, gelukkig maar, mensen.

Ten
zesde wordt de inhoudelijke discussie
meer en meer verward met de bestuurlijke.
Meer
efficiëntie, administratieve vereenvoudiging, etc.
Inmiddels
weten wat veel van die dure woorden betekenen: mooie begrippen, die in feite
samen te vatten zijn tot inkrimpen en besparen.

Met deze bestuurlijke elementen hangt
eveneens het element van het democratisch gehalte samen.
Natuurlijk
ben ik bekommerd over het gegeven dat de burger, ook op gemeentelijk niveau, te
weinig zou betrokken zijn bij het beleid.
Ik
ben graag bereid mee te zoeken naar aanvullende, nieuwe mogelijkheden bovenop
de traditionele verkiezingen, maar een OCMW-raad afschaffen, betekent voor mij
een stap in de omgekeerde richting.
Weer een aantal personen, afhankelijk
van  de omvang van de gemeente, minder om
hun oor te luisteren te leggen bij de lokale gemeenschap over het sociale en
ander beleid. En wat is het alternatief?  Gemeenteraadsleden, dus minder mensen
betrokken, die lid zullen worden van het Bijzonder Comité? Of meer mandaten voor
minder mensen.
Ik
vrees dat sommige politieke partijen en politici pas gaan beseffen wat ze nu
beslist hebben bij de samenstelling van de lijsten voor de volgende
gemeenteraadsverkiezingen.
Ja,
voor sommige kandidaten was een OCMW-mandaat een bedankje voor bewezen diensten
voor de partij. 
Wat
is daar mis mee?
Personen,
die lokaal aan politiek doen en zo de lokale democratie mee vorm geven, zouden
daar niet voor betaald of beloond mogen worden. En dat in een maatschappij waar
tegenwoordig alles betaald wordt.
Zijn wij als politiek zo laf geworden of
hebben we zo schrik van onze eigen schaduw gekregen dat we dat debat niet meer
in alle openheid durven voeren?

Ten
zevende is er het fenomeen van  de privatisering.
De
fundamentele vraag is wat een OCMW, bij uitbreiding een openbaar bestuur, nog
moet/kan doen, of een OCMW zelf nog activiteiten mag/kan opzetten of dat het
zich moet beperken tot de regie en het al of niet uitbesteden  van verzelfstandigde dienstverlening.
Het gebrek aan financiële middelen zal ervoor
zorgen dat heel wat lokale besturen en OCMW ’s bepaalde diensten en/of
instellingen gaan afschuiven. Dit gebeurt trouwens nu al
op heel wat plaatsen (bijvoorbeeld gezins- en bejaarden hulp en/of
thuiszorgdiensten; Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen (PWA ’s);
bejaardentehuizen).
Zijn
het louter financiële overwegingen of zitten hier ideologische overwegingen
achter?
Voor
mij is het duidelijk het tweede!

Ik
steun de vraag van het Vlaams Netwerk tegen Armoede om de Armoedetoets te doen
voor de in inkanteling van de OCMW’s en de hervorming van het Gemeentefonds (6).

Voor mij is het duidelijkheid: het
verdwijnen van de OCMW’s als autonome instelling betekent sociale
achteruitgang!       

[1] Is
er geen alternatief voor het OCMW? Lokaal, 01-03-2015, pp 22 – 24.
[2] ‘Geen
zin om met mijn kop tegen de muur te lopen’. De Morgen, 28-03-2015, p. 12.
[3] Nog
één adres voor schoolverlater: het OCMW. De Standaard, 08-01-2015, p. 16. ‘We
investeren niet minder in sociaal beleid’. De Tijd, 08-01-2015, p. 7. 
[4] Netwerk
tegen armoede vraagt armoedetoest voor inkanteling OCMW’s en hervorming
gemeentefonds. www.netwerktegenarmoede.be,
05-2015.

 Ludwig Vandenhove is gedeputeerde voor de sp.a in Limburg.