De optimist
Sowieso zal in de huidige periode de hoeveelheid emissies sterk afnemen. De luchtvaart ligt vrijwel volledig plat, het autoverkeer neemt sterk af en de cruiseschepen liggen aan wal. Kantoorruimtes, handelszaken en klaslokalen worden niet meer verwarmd. Veel fabrieken en infrastructuurwerken liggen stil. Energie-consumptie in China daalde tijdens hun lockdown met een vierde. In Duitsland wordt de daling van CO2-emissies voorlopig geschat op 50-100 miljoen ton, wat tegen alle prognoses in betekent dat het land zijn klimaatdoelstellingen waarschijnlijk haalt. Economische groei en uitstoot zijn gecorreleerd: een economische recessie zorgt voor een afname in vervuiling.
Ook op middellange termijn zijn er gevolgen van de coronacrisis die een neerwaarts effect op emissies zullen hebben. Het is duidelijk dat de rente de komende jaren laag blijft, wat het investeren in bijvoorbeeld nieuwe zonneparken aantrekkelijker maakt dan bestaande bruinkoolcentrales draaiende te houden. Ineengestorte olieprijzen betekenen dan weer dat van de ene dag op de andere het Noorse staatsoliebedrijf Equinor van de troon werd gestoten door de Deense windmolenfabrikant Ørsted als grootste bedrijf in Scandinavië. Investeren in vervuilende schalie-olie blijkt tevens niet meer rendabel tegen de nieuwe marktprijzen.
De pessimist
Helaas weten we van vroegere crisissen dat tijdelijke emissie-reducties snel weer ongedaan gemaakt worden. Korte-termijn denken komt vaak in de plaats van duurzaamheid, wanneer de economie gered moet worden. China grijpt nu al terug naar steenkool om productie een boost te geven, stelt een geplande koolstoftaks uit en overweegt de toegestane uitlaatemissies voor het eerst ooit te verhogen. Net zoals de banken na de financiële crisis zullen de vliegtuigmaatschappijen gered worden. Geplande kerosine-taksen en uitstootnormen zullen moeten wachten. Duitsland overweegt koolstoftaksen uit te stellen en Polen riep zelfs op het hele EU-emissiehandelsysteem te schrappen.
Net nu het momentum voor ambitieuze klimaatwetgeving sterker dan ooit leek, is het plots de vraag of deze prioriteit zal krijgen. Beleidsmakers kondigden nu al aan dat de COP26 in Glasgow, waar in november een vijfjaarlijkse herevaluatie van de Parijs-doelstellingen moet plaatsvinden, waarschijnlijk uitgesteld wordt. Ook de European Green Deal, vorig jaar met veel tromgeroffel aangekondigd, zal ongetwijfeld vertraging oplopen. Het risico bestaat dat nationale overheden in deze context milieuproblematiek als een minder urgente globale problematiek benaderen. Controlerende organen en rechtbanken zullen een potentiële crisis als verzachtende omstandigheid beschouwen om vervuilers te ontzien.
De opportunist
Overheden wereldwijd gaan in de nasleep van deze crisis vele miljarden in de economie pompen. Infrastructuurprojecten voor hernieuwbare energie, elektrische voertuigen of waterstoftechnologie leveren de beoogde combinatie van snelle cash-injectie, lokale jobcreatie en energie-onafhankelijkheid. Staatssteun voor luchtvaartmaatschappijen kan gekoppeld worden aan strengere emissievoorwaarden. Subsidies voor fossiele brandstoffen kunnen eindelijk uitgefaseerd worden nu de olieprijzen zo laag zijn. Ook beleggers die hun aandelen tijdelijk voor cash of goud inruilden, zullen op zoek gaan naar nieuwe investeringen, buiten de sectoren om die zo volatiel bleken. Opnieuw lijkt de groene economie een veilige keuze, want de omwenteling komt er hoe dan ook.
Maatschappelijke veranderingen in hoe we werken, handel drijven en reizen als gevolg van corona-maatregelen, kunnen een structurele impact op onze uitstoot hebben. Veel organisaties ontdekken nu hoe om te gaan met thuiswerken, online vergaderingen of bijscholing vanop afstand. Waar vroeger voor het minste een vlucht geboekt werd, zien bedrijven nu dat het rendabeler is een klant online te bedienen of een deal digitaal te sluiten. Werknemers die de bus mijden, ontdekken plots de fiets. De keerzijde van globalisatie werd pijnlijk blootgelegd. Het besef dat we voor veel essentiële goederen afhankelijk zijn van fragiele productielijnen aan de andere kant van de planeet, kan tot meer lokale productie leiden. Dit zijn kansen om energieverbruik te doen afnemen in de transportsector, net die sector die het moeilijkst te decarboniseren blijkt.
Tenslotte kan deze crisis een globale mentaliteitswijziging teweeg brengen in hoe we naar collectieve problemen kijken. Nooit werd er aandachtiger geluisterd naar specialisten en wetenschappers. Nooit maakten politici sneller bochten. Nooit was er een globaal belang duidelijker, en nooit pasten individuen massaler gedrag aan om dat belang te dienen. Tot voor kort was covid-19 vergelijkbaar met een griepje, en was klimaatproblematiek vooral lastig voor de kinderen. Wie dacht dat de geschiedenis traag verloopt, leeft waarschijnlijk al in de toekomst.
Cornelius Claeys is analist duurzaam transport en alternatieve energie.
