Nieuws, Wereld, Afrika, Samenleving, Religie, Islam, Egypte, Arabische Revoluties -

Is de Azhar-universiteit aan een renaissance bezig?

Het was een niet zo alledaagse vrijdagpreek in de befaamde al-Azhar moskee. Net na het vrijdaggebed stonden plotseling tientallen jongeren op die slogans scandeerden voor meer onafhankelijkheid en een representatieve rol voor de belangrijkste islamitische instelling ter wereld.

maandag 18 april 2011 23:52
Spread the love

Dit was de inleiding voor het oprichtingscongres van ‘de Unie van Jongeren en Helpers van al-Azhar’. Is een nieuwe speler in het politieke islamtoneel geboren?

Geschiedenis van al-Azhar

Sinds zijn oprichting in de 12de eeuw door de Fatimiedische dynastie is de Azhar-universiteit de grootste en belangrijkste islamitische instelling. Duizenden prominente islamitische geleerden van over heel de wereld studeren af aan dit instituut. Maar al-Azhar viel vaak ten prooi aan de willekeur van de heersers. Zo besliste de christelijke Britse High Commisioner Lord Evelyn Cromer tijdens de Britse kolonisatie van Egypte wie de leider van al-Azhar zou worden, en wie dus de soennietische orthodoxie ging vertegenwoordigen.

In 1961 nationaliseerde de Egyptische president Nasser deze universiteit en zo kon de Egyptische staat via het ministerie van religieuze zaken deze instelling manipuleren. In de jaren dat Nasser president was, vaardigde de Azhar-universiteit verschillende progressieve edicten en publicaties uit die stelden dat Islam perfect compatibel is met het socialisme.

Na de dood van Nasser en het presidentschap van Sadat promootte al-Azhar plotseling het islamitisch kapitalisme en gaven ze legitimiteit aan de Camp David akkoorden. Tegenstemmen onder Nasser en Sadat belandden in de Tora-gevangenis, die nu door Egyptenaren spottend Tora-land genoemd wordt. Heel wat belangrijke figuren van het Mubarak-regime zitten daar nu gevangn, onder meer Jamal en Alaa Mubarak.

Onder Mubarak verloor al-Azhar niet alleen wat restte van zijn prestige, het werd zelfs een mikpunt van spot. De meest verwerpelijke beslissingen werden gerechtvaardigd door al-Azhar, onder meer de sluiting van de grenzen met Gaza in volle oorlog en de bouw van een ondergrondse muur om Gaza volledig af snijden van de buitenwereld. De vorige sheikh al-Azhar Tantawi had zelfs een hartelijke onmoeting met de Israelische president Shimon Peres. Even later reageerde Tantawi op deze ontmoeting door te stellen dat hij niet wist dat de man die hij ontmoette de Israelische president was.

Al-Azhar en Europa

Enkele dagen geleden besliste de Azhar-universiteit in een nieuw spierballenvertoon om de dialoog met het Vaticaan te schorsen zolang de paus zich niet verontschuldigde voor wat wordt gepercipieerd als anti-islamtische uitspraken. Dit kadert natuurlijk in de nieuwe tactiek van al-Azhar om zich harder op te stellen ten opzichte van de buitenwereld na de kwalijke Tantawi-periode.

Maar ook westerse landen zijn schuldig aan de manipulatie van al-Azhar voor binnenlandse doeleinden. Zo ontstond er een paradoxale relatie tussen de ultraseculiere Franse regering en de Azhar-universiteit. Hoewel Frankrijk afkerig is van elke religieuze inmenging in de politiek van dat land, stond de Franse regering wel te zwaaien met een fatwa van de religiueze Azhar-universiteit toen ze het hoofddoekenverbod wilde instellen. Tot zover een van de belangrijkste verworverheden van de Franse Revolutie: de scheiding tussen het geestelijke en het wereldlijke gezag.

Een Azhar-renaissance?

Aan die kwalijke periode lijkt nu een einde te zijn gekomen. Meteen na het gebed dat bijgewoond werd door duizenden gelovigen begonnen jongeren van al-Azhar slogans te scanderen.

Daarop kwam een selecte en jonge groep geleerden naar voren en kondigden ze aan dat ‘de Unie van Jongeren en Helpers van al-Azhar’ werd opgericht. Ze gaven een uiteenzetting van hun eisen. Eerst en vooral willen ze de eer en glorie van de al-Azhar universiteit herstellen. Dit willen ze bereiken door de denationalisatie van al-Azhar te bewerkstelligen.

Met de slogan ‘al-Azhar boven de rest’ willen de initiatiefnemers ook de claim kracht bijzetten dat de Asharietische-Maturiedische theologie die al-Azhar propageert de enige juiste versie is van de islam. Zowel Maturiede als Asharie zijn middeleeuwse theologen die verschillende versies van de Islam met elkaar probeerden te verzoenen.

Ook willen ze dat de Azhar-universiteit weer een transnationaal instituut wordt die alle moslims vertegenwoordigd door de creatie van een uitvoerend comité bestaande uit 20 geleerden van overal ter wereld. ‘De tijden dat ze (referentie naar Mubarak) de macht van al-Azhar probeerden te verminderen, is voorbij’, aldus Ahmed Khafier, een van de initiatiefnemers. ‘Al-Azhar moet weer de islamitische stem vertolken’, klonk het.

Gedoemd om te falen?

Hoewel al-Azhar zowel naam als faam heeft in de islamitische wereld, waren op het openingscongres de eerste kiemen van verval toch al zichtbaar. Niet alleen teerden de initiatiefnemers te veel op het glorieuze en fel geromantiseerde verleden van de universiteit, ook beloofden ze congres na congres te organiseren. En het is nog maar de vraag of talrijke congressen de socio-economische problemen zullen tackelen.

Wel namen de initatiefnemers moedig de geladen term ‘misraelische bezetting’ in de mond, referenend naar de Sadat-Mubarak periode. Misrael is een samentrekking van ‘Misr’ – Arabisch voor Egypte, en Israel. Ook spraken ze in vage termen over Jeruzalem en Palestina, zonder enige concrete stappen voor te stellen hoe ze hun sympathie voor de Palestijnse zaak concreet zouden materialiseren.

Maar de echte contradictie binnen het discours van deze nieuwe organisatie werd pijnlijk duidelijk bij de herhaalde lofbetuigingen ten aanzien van de sheikh al-Azhar, Ahmed Tayeb. Een man in het publiek riep geheel terecht dat Ahmed Tayeb in het begin van de revolutie zei dat betogen onislamitisch was.

Deze criticus werd dan vakkundig de mond gesnoerd. Bovendien is er een nog grotere inherente contradictie. De Unie van Jongeren en Helpers van al-Azhar verwerpt wel elke overheidsinmenging in de aangelegenheden van al-Azhar, maar ze zweren wel de ultieme trouw aan Ahmed Tayeb, die door het vorige Mubarak-regime werd benoemd.

Het lijkt erop dat al-Azhar zichzelf een veel te grote rol lijkt toe te bedelen. De claim dat al-Azhar de revolutie leidde en altijd al had gewaarschuwd voor slechte leiders is absurd.
Maar in het huidige turbulente politieke klimaat is het altijd mogelijk dat al-Azhar een pact met een andere politieke speler kan aangaan. Elke partij die de steun van al-Azhar kan krijgen, kan rekenen op religieuze legitimiteit in een land waar religie nog altijd een belangrijke rol speelt in het dagelijkse leven. Misschien is de rol van al-Azhar toch nog niet uitgespeeld.
 

Video:

http://youtu.be/KL01M6gflCw

http://youtu.be/mC1ROdHLKFQ

take down
the paywall
steun ons nu!