Iran : de bittere spil van Saudi-Arabiës politiek ?
In naam van de strijd tegen wat ze als Irans “expansionisme” brandmerkt, ontplooit Saudi-Arabië sinds enkele jaren hoogst koortsige diplomatieke en militaire inspanningen die heel het Midden-Oosten dooreenschudden. De krachtmeting tussen beide regionale grootmachten is nochtans niet van recente datum, aangezien ze teruggaat op de stichting van de Islamitische Republiek in 1979. Sinds Khomeini er aan de macht kwam, dringt Iran zich namelijk op als aanvoerster van een revolutionair en republikeins islamitisch model dat de gezworen tegenvoeter is van Riyads reactionaire en monarchistische religieuze politiek.
Hoewel het conflict tussen Riyad en Teheran bovenal politiek van aard is, spelen ook confessionele tegenstellingen een steeds grotere rol, aangezien elke strijdende partij zijn soennitische dan wel sjiitische geloofsgenoten mee in de confrontatie betrekt, in de hoop de ambities van zijn vijand harder in te dijken. Voor de Saudiërs staat de overleving van een koninkrijk op het spel dat volgens hen, terecht of onterecht, in Iran een hoogst bedreigende vijand vindt. Niettemin heeft tot het begin van de jaren 2000 dit wankel evenwicht stand weten te houden. De krachtmeting was tot dan toe vooral een oorlog van bekeringsdrift; iedere partij gooide alles in de strijd om zijn islammodel uit te kunnen dragen in de wereld, en om dat van de rivaal terug te dringen.
Vanaf 2003, echter, breekt een reeks gebeurtenissen aan die de Saudische perceptie van het conflict grondig zal veranderen. Eerst en vooral is er de val van Saddam Hoessein, die de weg vrijmaakt voor een diepgaande uitbreiding van Irans invloed in Irak. Vervolgens is er de “overwinning” tegen Israël die door de Hezbollah wordt opgeëist in de zomer van 2006, die de beweging een groeiende populariteit oplevert in de publieke Arabische opinie en die haar greep op de Libanese politiek verstevigt. En dan is er nog de uitbraak in Yemen, in 2004, van de Houthi-opstand, die de Saudiërs van in het prilste begin – en, toen nog, tegen alle waarschijnlijkheid in- beschouwden als opgezet door Teheran.
Opeenvolgende tegenslagen
Zodra de hoop van de Arabische Lente verschillende landen begint te ontvlammen, is een van de grootste zorgen van de oliemonarchie dat Iran er voordeel uit zou kunnen halen. Zo stuurt de Samenwerkingsraad van de Arabische Golfstaten, op aangeven van Saudi-Arabië, zijn troepen naar Bahrein om er een opstand neer te slaan waarvan de hoofdrolspelers, in meerderheid sjiieten, beschuldigd worden banden te onderhouden met Iran. En in Egypte verklaart de vrees voor een mogelijke toenadering tussen de president van de Moslimbroeders, Mohammed Morsi, en de Islamitische Republiek, ten koste van Riyad, de Saudische bijdrage aan de staatsgreep van juli 2013 gedeeltelijk.
En indien Saudi-Arabië eerst in de Syrische Revolutie een zeldzaam mooie kans ontwaart om een nederlaag toe te brengen aan een bondgenoot van Iran, loopt haar gewapende ondersteuning van de oppositie uit in een schrijnende mislukking: niet alleen krijgt Bachar Al-Assad opnieuw de bovenhand vanaf 2015, maar bovendien slaagt hij daarin dankzij de trouwe hulp van Iran en van de Hezbollah, die aldus hun militaire aanwezigheid en hun politieke invloed in Syrië bestendigen. Het is in deze context van opeenvolgende tegenslagen voor Saudi-Arabië dat het Iraans nucleair akkoord wordt geratificeerd, dat de Saudiërs zien als een verraad vanwege president Obama, die doof is gebleven voor hun bezorgdheid, hoewel hij gehouden werd voor hun dichtste bondgenoot.
Deze opeenstapeling van tegenslagen verklaart waarom Saudi-Arabië vanaf 2015 haar strategie wijzigt, na een opvolging waarbij koning Salman de troon bestijgt en zijn zoon, Mohammed Ben Salman, het politieke podium opvoert. De huidige troonopvolger herschikt de kaarten al snel en gooit de verhoudingen tussen de verschillende koninklijke clans die tot dan toe het Saudische systeem kenmerkten dooreen. Zo bouwt hij een meer gepersonaliseerde macht uit en bereidt hij zich voor op een radicale herdefiniëring van de Saudische politiek, zowel intern als internationaal.
Hoewel de Monarchie tot op die dag haar internationale betrekkingen behoedzaam uitstippelde, volgde ze voortaan een onafhankelijkere en agressievere diplomatieke en militaire lijn. In april 2015 gaat ze zelfs over tot een gewapende tussenkomst in Yemen om de oprukkende Houthi’s een halt toe te roepen, en neemt ze de leiding over een militaire coalitie die ze zelf heeft samengesteld, waardoor ze de Verenigde Staten buitenspel plaatst.
De politiek van de Saudische Monarchie beleeft ook nog een ware kentering wanneer Riyad in november 2017 plots verklaart “in staat van oorlog” te verkeren met Libanon, en haar vorige bondgenoot, de eerste minister Saad Hariri, ertoe dwingt ontslag te nemen en hem vasthoudt in de Saudische hoofdstad omdat ze hem ervan verdenkt de Hezbollah in de kaart te spelen.
Ongeziene toenadering tot Israël
Voor Riyad is het ook zaak nieuwe allianties aan te gaan. Na een snel opgegeven periode van verzoening met Turkije en Qatar om een “soennitisch front” te vormen tegen Iran, wendt Saudi-Arabië zich tot de Verenigde Arabische Emiraten, die de eerste partner van het koninkrijk worden met wie ze een zo ver doorgedreven politieke en militaire coördinatie treft, en dan vooral wat de Jemenitische kwestie betreft. De Emiraten begeleiden de Monarchie allertrouwst tijdens haar strijd in Yemen, in tegenstelling tot Egypte en Pakistan die, hoewel ze deel uitmaken van Riyads coalitie, weigeren mee de strijd aan te binden tegen de rebellen.
De verkiezing van Donald Trump, die onverhuld anti-Iraans was en blijven zal, tot Amerikaanse president biedt Saudi-Arabië de kans haar vorige moeizame verhouding met Obama te vergeten, en een nieuwe hechte relatie uit te bouwen met Washington. In mei 2017 ontvangt de Saudische koning Donald Trump in Riyad, een samenkomst waarbij onder andere de grootste wapendeal tussen de twee landen ooit wordt gesloten. Ten slotte vindt een nooit eerder geziene toenadering plaats, in woorden en daden, tussen Riyad en Tel Aviv, voor het hogere doel van de strijd tegen Iran.
Saudi-Arabië, dat al gestrand is in Yemen, weet echter dat ze niet alleen kan handelen, en afhangt van bondgenoten die eerder hun eigen agenda trouw willen blijven dan het hare. Zodus heeft Abu Dhabi, dat niet zozeer Irans dreiging vreest, als wel de Moslimbroeders en hun genoten, Riyad ervan kunnen overtuigen nog een front te openen tegen Qatar. En wat de Joodse Staat betreft, zij bereidt zich te midden van alle woeligheid voor op een gewapend treffen met de Hezbollah, die nog sterker uit de Syrische oorlog gekomen is. Het verdere verloop zal dus, ten slotte, vooral afhangen van de grillige politiek van de Verenigde Staten.
?Dit artikel werd overgenomen en vertaald uit:
