Een van de meest gehoorde vragen deze dagen in Teheran is “hoe staat het met de dollar?”. De waarde van de dollar is de barometer gevonden waaraan alles wordt afgetoetst. En nu de prijs van één dollar rond de 17.000 rial schommelt, voelen de Iraniërs de druk op hun munt meer dan ooit.

Het thema is zo gevoelig geworden dat websites met actuele wisselkoersen gefilterd worden door de overheid. Zelfs sms-jes waar het woord “dollar” in Farsi in gebruikt wordt, zouden geblokkeerd worden. Wisselkantoren zijn gesloten omdat ze van de overheid een koers van zo’n 14.000 rial per dollar moeten aanhouden. Die koers is ook overal in de stad te vinden op de borden van wisselkantoren. “Maar ik wens je veel geluk om aan die koers een dollar te vinden”, zegt lokale journalist Mohammad. “Je vindt in het hele land geen kantoor dat voor de geadverteerde koers een dollar verkoopt.”

Averechts effect

De zenuwachtigheid van de overheid heeft een averechts effect en lijkt de positie van de rial nog verder te verzwakken. De munt heeft sinds september ongeveer een derde van zijn waarde verloren tegenover de dollar, vooral het gevolg van duidelijke indicatoren zoals de olieprijs en de beurskoersen. Maar de atmosfeer van onzekerheid en geruchten en het gebrek aan duidelijke informatie werkt de volatiele koers in de hand.

De situatie zorgt voor veel wrevel in een land waar handel al vele eeuwen een centrale plaats in het leven inneemt. ?

Voorlopig heeft de onzekerheid over de munt nog geen invloed op de consumptie. De mensen kopen nog altijd goederen omdat ze vrezen dat de rial op termijn nog minder waard kan worden. Er zijn ook nog geen tekorten omdat er nog volop gesmokkeld wordt via de Perzische Golf.

Maar de goederen worden snel duurder. De meeste producten bij de lokale supermarkt zijn ingevoerd en de prijzen gaan dus onvermijdelijk de hoogte in. Flessenwater bijvoorbeeld kost al een kwart meer sinds september. Voor duurdere goederen, zoals elektronica, worden de prijzen in euro’s of dollars gegeven.

Die onzekerheid zorgt ook voor een vlucht naar vastgoed. Dat wordt gezien als een meer stabiele optie dan een spaarrekening of beleggingen, en de prijzen schieten daardoor snel de hoogte in. Iraanse banken proberen het tij te keren met hoge interesten, maar ze kunnen de inflatie niet volgen.

Verenigde Staten

De Iraanse overheid legt de schuld bij de Verenigde Staten, en ook de bevolking lijkt het daarmee eens. “Ik heb nooit een slecht woord gehad voor Obama”, zegt de 35-jarige Hassan, die een reisbureau uitbaat. “Maar nu hij deze nieuwe sancties getekend heeft, ben ik bijzonder kwaad. Veel mensen denken er net zo over.”

In zijn bureau worden alle prijzen in euro’s of dollars gegeven. “We hebben geen andere keuze”, zegt hij. “We moeten de tickets voor hotels in dollars betalen en met de schommelingen van de rial kan ik de zaken geen betrouwbare prijs meer geven.”

Toch houdt de regering voet bij stuk dat de sancties niets te maken hebben met de positie van de munt. “De dalende warde van de rial heeft niets te doen met de Amerikaanse sancties op de Centrale Bank van Iran”, liet het ministerie van Buitenlandse Zaken dinsdag weten. Ook de Centrale Bank zelf ziet ovoral psychologische oorzaken voor de zwakke munt.

Onderzoeker Kevan Harris van de Johns Hopkins Universiteit is het tot op zekere hoogte eens dat de oorzaken moeilijk te identificeren zijn. “Dit is waar psychologie belangrijker is dan economie”, zegt hij. “Er is geen functionerende valutamarkt in de traditionele zin, waardoor de schommelingen veel groter worden.”