Als de naam Charles Murray u niet meteen iets zegt, dan toch zeker wel zijn theorieën. Deze Amerikaanse politieke wetenschapper is onder meer verantwoordelijk voor het populariseren van de idee dat uitkeringen meer kwaad doen dan goed. Wie in een politiek debat oppert dat ‘uitkeringen geen hangmat’ mogen zijn, is schatplichtig aan Murray. Die gedachte werd uitgewerkt in zijn eerste bestseller Losing Ground uit 1984.

Sociale programma’s belonen kortetermijndenken en stimuleren te weinig de armen, schreef Murray. De Franse socioloog Loïc Wacquant maakte in zijn boek Straf de armen (uitgegeven bij EPO) brandhout van het cijfermateriaal waar Murray uit plukte. Het weerhield Murray er niet van om een ster te worden en het kon evenmin verhinderen dat zijn beleidsvoorstellen mainstream werden in de jaren 90 en 2000.

Sinds de publicatie van het boek zijn rechtse voorstellen over de sociale zekerheid eindeloze variaties op dat thema: voor wat hoort wat, gemeenschapsdienst voor leefloners, etc. Vooral N-VA toonde zich de afgelopen jaren een meester in het herverpakken van die boodschap. Twee jaar geleden stelde de huidige staatssecretaris voor Armoedebestrijding Zuhal Demir voor om de uitkeringen te beperken in de tijd. “Als werklozen merken dat ze de rekeningen niet langer kunnen betalen, zullen ze harder hun best doen”, zei ze toen.

Murray schreef nog een tweede bestseller. In 1994 kwam The Bell Curve uit dat hij schreef samen met de psycholoog Richard Herrnstein. Dat boek lokte nog meer controverse uit dan Losing Ground. Murray en Herrnstein maakten een link tussen klasse, ras en IQ. Volgens hen speelt aangeboren intelligentie een veel grotere rol in maatschappelijk succes dan de socio-economische status van de ouders.

Sociaal darwinisme

Vooraanstaande wetenschappers haalden opnieuw de hakbijl boven en lieten geen spaander heel van de argumenten van Murray en Herrnstein. De Amerikaanse evolutiebioloog Stephen Jay Gould verweet de auteurs ‘anachronistisch sociaal darwinisme’. “Het centrale argument van het boek faalt omdat de meeste vooronderstellingen fout zijn”, schreef Stephen Jay Gould.

In 1996 publiceerden verschillende Amerikaanse sociologen het boek Inequality by Design: Cracking the Bell Curve Myth. Hun conclusie: economisch succes hangt meer af van sociale omstandigheden dan van IQ, dat op zichzelf een product is van de maatschappij.

IQ-testen zijn nooit neutraal. De score wordt beïnvloed door heel veel factoren: stress, vermoeidheid, opleiding, opvoeding, culturele referenties, etc. Veel wetenschappers – zoals onder meer Stephen Jay Gould ontkennen dat er een soort erfelijke intelligentiefaculteit aanwezig is in de hersenen die kan gemeten worden.

De kritiek in The New York Review of Books was er anders ook niet naast. De criticus legde het bronnenmateriaal van The Bell Curve op de rooster en vond maar liefst 17 auteurs terug die verbonden waren aan het magazine Mankind Quarterly. Dat blad werd tijdens de burgerrechtenbeweging opgericht door mannen die de ‘communistische’ en ‘egalitaire’ invloed op de antropologische wetenschappen wilden bekampen.

Die twee invloeden zorgden er namelijk voor dat ‘raciale verschillen’ onbespreekbaar werden. Het magazine was zo openlijk racistisch dat ze zelfs even naziwetenschapper Ottmar von Verschuer, de academische mentor van gruwelarts Mengele, in hun redactieraad opnamen.

Nadat N-VA al jaren aan de slag is met de eerste bestseller van Murray, was het alleen nog wachten tot ze ook The Bell Curve zouden oppikken. Hun Vlaams parlementslid Koen Daniëls deed het vorige week in de commissie Onderwijs (niet voor de eerste keer trouwens).

Er werd gedebatteerd over de evaluatie van de gelijke onderwijskansenbeleid (GOK) en Daniëls zei: “We weten echter dat het IQ niet gelijk verdeeld is tussen kinderen uit een kansrijk of kinderen uit een kansarm milieu. Laat ons daarom dat IQ meten en kijken welke progressie een leerling gemaakt heeft, de leerwinst die werd geboekt.”

Hij verwees ook naar ‘internationaal onderzoek’ waarmee hij natuurlijk het boek van Murray bedoelde. Murray zelf geniet in de VS van Trump van een kleine revival. Zijn hernieuwde faam gaat gepaard met veel protest. Vorige week was hij te gast aan de Universiteit van Michigan. De zaal was rumoerig en iemand slaagde er in een afbeelding boven zijn hoofd te projecteren met een handbeamer. ‘White supremacist’, stond er op de muur boven zijn hoofd te lezen. Het is een beschuldiging die in zowat alle kritische recensies van het boek van Murray voorkomt.

Misschien moet iemand dat ook eens doen met Koen Daniëls.