Begin november verscheen het boek “Voorbij democratie, op weg naar verdiende vrijheid” van Michel Kuijpers. Hij was actief betrokken bij Agalev, onder andere in de stuurgroep (1987-2000) en bij de LBC Opvoedingsinstellingen tijdens de “Witte Woede” in diezelfde periode. Hij is assistent eenheidsverantwoordelijk in een MFC (Medisch Functioneel Centrum).

Volgens Michel Bauwens, die met de auteur van gedachten wisselde over de inhoud, is dit interessante boek zeker het lezen waard: “Maatschappelijke verandering hangt sterk samen met culturele verandering, die ook afhangt van individuele ontwikkelingsprocessen.

In dit interessante boek wordt het nieuwe ‘zijn’ onderzocht en hoe het op zijn beurt de collectieve cultuur en sociale structuren grondig verandert; onder andere verbonden met de verspreiding van peer-to-peer structuren. En het bevat een absoluut noodzakelijke en interessante invalshoek om diepgaande veranderingen te begrijpen.

Gewapend met die kennis, contacteerde ik Michel Kuijpers voor een kort interview om zijn boek mee onder de aandacht te brengen.

Hoe is het boek tot stand gekomen?

“Dit boek ontstond uit het neerschrijven van mijn ervaringen met het begeleiden van jonge werknemers en stagiaires, maar ook in het omgaan met leidinggevenden als werknemersvertegenwoordiger, inclusief in de Nationale Belangengroep van de Opvoedingsinstellingen.”

Wat was je werkwijze?

“Door het beschrijven van de attitudes, met aandacht voor de taal en lichaamsexpressies die mensen hanteren om optimaal te functioneren in verschillende maatschappelijke functies. Daardoor kwam er vanzelf een overzicht tot stand van “adult development”, volwassen ontwikkeling, maar dan in de nieuwe, ruimere zin waarbij rekening wordt gehouden met de intuïtieve niveaus.”

“Ontwikkelingspsychologen, arbeidspsychologen en pedagogen zoals Suzanne Greuter-Cook, Bill Torbert en Robert Kegan etc., hebben op dat vlak baanbrekend werk verricht. Als je verbanden durft leggen tussen de individuele, persoonlijke ontwikkeling en de collectieve ontwikkeling, dan kan je niet naast de consequenties kijken voor het politieke, het sociaaleconomische en de cultuur.”

Loop je dan niet het gevaar dat je mensen uit de westerse landen een hogere ontwikkelingsgraad aanmeet dan individuen uit minder ontwikkelde landen?

“Het is logisch dat ontwikkelde samenlevingen complexere politieke en sociaaleconomische structuren creëren dan minder ontwikkelde. Het getuigt evenwel van superioriteitswaan dat onze positie het einddoel is. Ook voor ons zijn er nog altijd stappen te zetten voorbij directe ideologie en naar meer integere sociale structuren of een menselijkere cultuur.”

“Tegelijkertijd moeten we volkeren die nog verschillende stappen moeten zetten de ruimte geven om die ook te zetten. We mogen ze niet verplichten in tempo en structuur, maar hen enige experimenteerruimte geven zoals we zelf ook nodig hadden.” Ze mogen natuurlijk leren van onze fouten.”

Ze moeten het zelf doen?

“Ze zullen hun vrijheid zelf moeten verdienen en ze zullen dat ook doen, zoals we gezien hebben in de Arabische lente. Maar zal dat tijd vragen. Omgekeerd moeten we ook geen tijd verliezen met fabeltjes als “de Afrikaanse weg”, of “de Aziatische weg” naar ontwikkeling.”

“Macht is macht, machismo is machismo en ontwikkeling is ontwikkeling, waar ook ter wereld. Dat is een valkuil waar romantici met plezier in trappen en laten we eerlijk zijn, de huidige politieke correctheid staat op romantische grond. We moeten daarom de politiek en onze werkorganisatie anders benaderen, vanuit complexere attitudes.”

Hoezo?

“Een ontwikkelde maatschappij laat zijn politiek leiden door ideeën en niet door individuen. In een tussenfase kan je de individuen en partijen nog dulden als vertegenwoordigers, op voorwaarde dat ze leren om een beleid te voeren dat rekening houdt met iedereen. Dus geen beleid dat enkel wordt bepaald door een meerderheid, maar op basis van de sterkte in vertegenwoordiging in haar geheel.”

“De maatschappij wordt dan in verhouding geleid door de volledige vertegenwoordiging. Zo moet men wel tot consensus komen als leerproces. In een volgende fase worden politieke partijen denktanks en wordt de gekozen politiek uitgevoerd door ambtenaren. Op die manier worden ook lobbyisten uitgeschakeld en moet de economie zich aan de wil van het ontwikkelde volk aanpassen en er ten dienste van staan in plaats van het belang van een kleine groep te dienen.”

“Dat kan echter maar als we een samenleving creëren waarin samenwerking, personalisme en integriteit hoger gewaard worden dan concurrentie. Dat laatste is in feite het ontwikkelingsniveau van de jong volwassene, of corrupt machtsmisbruik dat gewoon puberaal is.”

Is dat niet naïef? Mij komt het voor dat je de economie als een objectief gegeven voorstelt, en dat je een abstractie maakt van economische en sociale krachtsverhoudingen. Trouwens, vandaag zijn het toch ook al de ambtenaren die het beleid uitvoeren?

“Je moet natuurlijk alles in perspectief en boven perspectief zien. Als de krachten klaar zijn past het niveau van de economische ideologie zich aan. Het volgt, misschien traag en met weerstand, want economie betreft voor een deel de buik van de samenleving.”

“Ambtenaren voeren inderdaad het beleid uit, maar de politieke vertegenwoordiging is een manipuleerbare tussenschakel die op termijn kan verdwijnen, zodat we aan rechtstreekse politiek gaan doen als we er klaar voor zijn. Dit gaat natuurlijk over ons ontwikkelingsproces de komende 50 à 100 jaar. Je kan dat naïef noemen, maar ik ben er zeker van dat dit op een bepaald moment ook over democratie tout-court gezegd werd.”

Wat wil je met dit boek duidelijk maken?

“Dit boek maakt duidelijk hoe het denken zich ontwikkelt in het worden tussen de verschillende ‘gevoelszijns’ van emotionele en rationele wereldbeelden – anders gezegd onze identiteiten – om uiteindelijk over te gaan in een ‘zijnworden’ in de intuïtieve wereldbeelden.”

“Het maakt de consequenties en grondmotivaties van wereldbeelden in onszelf duidelijk. En waar de eerste maatschappelijke effecten daarvan zichtbaar zullen worden. Het maakt ook de complexiteit van dat vermogen in de lezer zelf duidelijk. En het is als je wil een middel om onze projecties op de wereld te ontmaskeren en zo bij te dragen aan een beschaafdere wereld.”