De 85 rijkste wereldbewoners zien hun vermogen elke minuut met een half miljoen dollar toenemen. Afgelopen jaar groeide hun rijkdom met circa 244 miljard dollar. Dat is 65 keer de welvaart van de armste helft van totale wereldbevolking is. Zeven op de tien mensen leven in een land waar de economische ongelijkheid is toegenomen in de afgelopen 30 jaar. The happy few zijn zelfs ondanks de crisis rijker geworden, terwijl niet alleen de armen het voelen in de portemonnee maar intussen ook de werknemers en zelfs delen van de middenklassen in de rijkste landen, omdat de besparingen afgewenteld worden op werkenden en werklozen. Ze bezitten evenveel als de armste helft van de wereldbevolking, die snel verder in ellende wegzakt. Het aantal miljardairs in de wereld heeft een recordhoogte bereikt met een aantal dat afklokt op 2325. In totaal staan de miljardairs garant voor 5630 miljard euro, wat overeenstemt met 4 procent van de wereldwijde rijkdom.

Tegen het einde van dit decennium zou onze planeet mogelijk vierduizend miljardairs tellen. Het gemiddelde vermogen van de ultrarijken steeg met 77 procent tot 112 miljoen euro. De cijfers geven ook aan dat 13 procent van het wereldwijde vermogen geconcentreerd is bij amper 0,004 procent van de populatie.

Als Bill Gates elke dag een miljoen dollar zou uitgeven, heeft hij 218 jaar nodig om zijn vermogen op te maken. Hij zou echter nooit zonder geld komen te zitten, want alleen al met een mager rendement van 2 procent op zijn vermogen, neemt zijn rijkdom dagelijks toe met 4,2 miljoen dollar per dag.

De rijkste 500 Franse families hebben onder meer via 54 holdings 17 miljard euro in België geparkeerd. Dat blijkt uit onderzoek van De Tijd en L’Echo. Van de top 100 is een vijfde op een of andere manier aanwezig in ons land. Tien procent van die top is ondertussen al in België gedomicilieerd, onder meer om aan de Franse vermogensbelasting te ontsnappen. Bernard Arnault is slechts het topje van deze fiscale ijsberg. De top 500 heeft samen 17 miljard in België geparkeerd.

De 1% rijkste Amerikanen en Europeanen zijn veel rijker dan ze beweren. Rijke mensen schatten hun fortuin graag lager in wanneer ze daarom worden gevraagd. In ons land zou de top 1% dus niet over 12%, maar over 17% van de nationale rijkdom beschikken. De 20 procent armste gezinnen in België beschikken over een gemiddeld vermogen van amper 2.800 euro. Daarentegen bedraagt het gemiddelde vermogen van de 10 procent rijkste huishoudens 1,5 miljoen euro.

Er leven 3 miljard mensen in extreme armoede en 870 miljoen mensen verdienen minder dan 2 dollar per dag. Intussen zijn er sinds de crisis 67 miljoen arbeidsplaatsen verdwenen en zijn er jaarlijks 40 miljoen mensen bijkomend die een job nodig hebben.

Meer dan 120 miljoen mensen, bijna één op de vier Europeanen, loopt het risico op armoede of sociale uitsluiting. Dat blijkt uit cijfers over 2013 van Eurostat, het statistische bureau van de Europese Unie. In de eurozone zitten meer dan 19 miljoen mensen zonder werk. Over de hele Europese Unie zit de evolutie in dezelfde lijn. Hier zijn 26,5 miljoen mensen zonder werk of 10,9% van de beroepsbevolking.

Niet alleen is de stijgende inkomensongelijkheid een economisch probleem, het zorgt steeds meer voor sociale en politieke uitsluiting, holt de democratie uit en breekt de sociale cohesie af. 

Kloof

De kloof tussen rijken en armen is nog nooit zo groot geweest, de werkloosheidscijfers bereiken recordhoogtes in vele Europese landen, en de vrouwen en jongeren worden het zwaarst getroffen. Het Europese model van sociale zekerheid en sociale bescherming staat onder druk. 

De wereldwijde financiële mondialisering heeft de mogelijkheden verruimd om via gesofistikeerde financiële instrumenten vermogens en kapitaal te versassen, soms letterlijk weg te flitsen, ver weg uit het bereik van de fiscale ambtenaren. Terwijl CEO’s, bankiers, topmanagers en topsporters volop profiteren van de mondiale fiscale oorlog en zich afkeren van het algemeen belang betalen de meeste loon- en weddetrekkenden gewoon hun belastingen en hoesten ook nog eens de centen op voor de gaten in de welvaartsstaat die de echte staatverlaters – kapitaalvluchtelingen – achterlaten.

De belastingparadijzen zijn het hart van het gefinancialiseerde kapitalisme in zijn neoliberale fase waarlangs de winstaccumulatie gedraineerd wordt en uit het bereik van de overheid wordt gehouden waardoor de via sociale “klassen”strijd opgebouwde verzorgingsstaat ondermijnd wordt.

De financiële ontwijkingsindustrie, een netwerk van banken, juristenkantoren en consultancybureaus hebben een sturende functie in de constructies die worden opgezet. Het wereldwijde kapitaal volgt de weg van de kleinste weerstand en zal dus altijd op zoek zijn naar de meest efficiënte oplossingen om fiscale heffingen te ontlopen. Het streven naar fiscale transparantie zou dan ook in eerste instantie de financiële sector en de belastingparadijzen moeten viseren. Een gebrek aan transparantie stimuleert niet alleen belastingontduiking, wat op zich al illegaal is, maar zet ook aan tot fraude, verduistering en een brede waaier van andere bedrieglijke praktijken. Het systeem van belastingparadijzen is een gigantische industrie geworden. De OESO schat dat meer dan 50% van de wereldhandel op papier langs de fiscale paradijzen passeert en volgens recente onderzoeken zou 8% van de mondiale rijkdom er verborgen zijn. 

Geheimhouding

Fiscale evasie berooft alleen reeds de Europese Unie jaarlijks voor 1000 miljard euro. Elk jaar lopen de Europese overheden 1000 miljard euro mis door belastingsontduiking en belastingsvermijding. Dat is meer geld dan er naar de gezondheidszorg in de Unie gaat.

Geheimhouding/ondoorzichtigheid is dè kerneigenschap van het globale financiële systeem. Rechtsgebieden beconcurreren mekaar op het vlak van geheimhouding om zo financiële stromen aan te trekken. Maar dit alles heeft een prijs. Financiële ondoorzichtigheid vormt een gegeerde dekmantel voor allerlei misdaden en misbruiken: het witwassen van geld, handel met voorkennis, financiering van terrorisme, verduistering, Ponzi-spelletjes (remember Madoff?), illegale geldstromen, fiscale fraude, enz…

Maar het belangrijkste doel van deze “geheimhouding” is de financieel-economische plundering van de eigen overheid: het verlangen om weinig of liefst geen belastingen te betalen daar waar de winsten geproduceerd worden door de arbeid en productiviteit van de werknemers.

Belastingontwijking, volgens sommige fiscale experts “creatieve belastingsplanning”, volgens andere juristen “fiscale spitstechnologie”, heeft als enig doel zo weinig mogelijk belastingen af te dragen aan de publieke schatkist. Belastingontwijking is dus belastingontduiking, punt uit.

Het is allebei immoreel, maar daar liggen de megarijken en grote bedrijven niet wakker van. Ontwijking is legaal en ontduiking illegaal, toch is voor de fiscus het einde van de rit (of beter gezegd “vlucht”) hetzelfde: de overheid kan door de offshoreconstructie het verborgen kapitaal niet belasten. Het belangrijkste gevolg van de “geheimhoudingsindustrie”: de afbraak van de verzorgingsstaten en de groei van sociale ongelijkheid waardoor de wereld herschapen wordt in een sociale jungle. Wanneer we het dus over globalisering en neoliberalisme hebben, dan moeten we het daarover hebben.

Een mondiale, progressieve belasting op vermogen

De vruchten van onze economie worden niet eerlijk verdeeld: de Europese ongelijkheid is bijna even groot als aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Ongelijkheid is een mondiale ontwikkeling. Ook in opkomende landen als China, Brazilië en India neemt ongelijkheid hand over hand toe. Veel van de actuele discussies gaan vooral over exorbitante topinkomens, maar we moeten niet vergeten dat juist vermogen een bron van toegenomen, extreme ongelijkheid is. Daarom is het belangrijk om het voorstel van de Franse econoom Thomas Piketty te verdedigen voor een mondiale, progressieve vermogensbelasting. Het voorstel: netto vermogens vanaf 200.000 euro belasten met een half procent en dit percentage te laten oplopen als het vermogen toeneemt. Internationale samenwerking is belangrijk omdat individuen en bedrijven kunnen dreigen met verhuizingen naar landen met een gunstig belastingklimaat. Daarom moet het mondiaal. Dat maakt het immens moeilijk en bijna onuitvoerbaar, maar zonder deze belasting op de vermogens zal de sociale ongelijkheid steeds verder toenemen en de bedreigingen voor de democratie en het klimaat toenemen. Daarom moeten we de strijd opnemen.

Met de woorden van Ramses Shaffy: “We zullen doorgaan, met de stootkracht van de milde kracht. We zullen doorgaan, in de sprakeloze nacht. We zullen doorgaan, met de weifelende zekerheid om door te gaan, in een sprakeloze tijd. We zullen doorgaan, we zullen doorgaan. We zullen doorgaan, telkens als we stilstaan, om weer door te gaan.”