In 2011 gaf de wereld het recordbedrag van 1,74 biljoen dollar (1.740 miljard!) uit aan militair materieel en defensie. De diepe economische crisis lijkt geen impact te hebben op de militaire uitgaven die jaar na jaar blijven stijgen.

De Verenigde Staten nemen het leeuwendeel van deze militaire uitgaven voor hun rekening, maar andere grootmachten – zoals China – zijn bezig aan een enorme inhaalbeweging. Het gaat om een absurde verkwisting van middelen en staat in schril contrast met wat de wereld uitgeeft aan bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking, amper 7 procent van de mondiale militaire uitgaven. Dit is onaanvaardbaar.

Onze planeet wordt bedreigd door talrijke economische, sociale, gezondheids- en milieucrisissen. Miljoenen mensen sterven van honger of aan geneesbare ziektes. Het is onbegrijpelijk dat er dan geen werk wordt gemaakt van een heroriëntering van deze middelen om aan de echte menselijke behoeften te voldoen. Ontwapening is nodig om ruimte te maken voor ontwikkeling.

Griekenland

De Griekse crisis heeft ons met de neus op de feiten gedrukt. Griekenland behoorde de afgelopen tien jaar tot de belangrijkste wapenimporteurs. Toen Griekenland in 2010 1,8 miljard euro moest besparen aan sociale uitgaven, bedroegen de militaire uitgaven van dat land 7,1 miljard euro! Een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2007, toen de Griekse militaire uitgaven 6,24 miljard euro bedroegen.

Frankrijk en Duitsland zetten Griekenland onder druk om ondanks de crisis, de aangegane wapencontracten na te leven. In 2010 ging het over meer dan 1 miljard euro voor de aankoop van militair materieel in beide landen.

Investeringen

In België loopt het gelukkig zo’n vaart niet, maar als vredesbeweging maken we ons toch ongerust over wat ons de komende jaren te wachten staat. Het is bekend dat de NAVO steen en been klaagt over de lage defensiebudgetten. De NAVO-norm is 2 procent van het nationaal inkomen. Ons land zit aan goed de helft daarvan, maar krijgt vooral kritiek omdat we verhoudingsgewijs te weinig besteden aan nieuwe investeringen in legermaterieel.

Voor dit begrotingsjaar probeert onze regering daaraan tegemoet te komen met 242 miljoen euro aan nieuwe investeringen. Voor volgend jaar voorziet het investeringsplan van minister van Defensie Pieter De Crem (CD&V) een bedrag van 212 miljoen euro.

In de Kamercommissie Defensie waarschuwde De Crem deze zomer dat dit nog ‘klein bier’ is in vergelijking met de politieke discussie die er na 2014 moet komen over grote aankoopdossiers zoals de vervanging van de F-16 gevechtsvliegtuigen en de aankoop van nieuwe fregatten. De Crem wees er tevens ook op dat het om investeringen gaat die passen in het nieuwe concept van ‘een expeditieleger’. Twee bedenkingen hierbij.

Voor De Crem en het politieke establishment is de omvorming van ons leger naar een interventieleger een vanzelfsprekendheid. Tot aan de Koude Oorlog was de centrale opdracht van ons leger defensief: de verdediging van het territorium. Maar met het wegvallen van ‘de vijand’, kwam ook de bestaansreden van ons leger in gevaar en moest het plots in staat zijn om buiten NAVO-gebied te interveniëren in instabiele gebieden of in de strijd tegen het terrorisme. Het was veranderen of verdwijnen.

Als we de bilan opmaken van die recente centrale legeropdracht en dus van de afgelopen militaire interventies, dan is die echter niet al te positief. Afghanistan, Irak, Libië, Somalië, … telkens is de politieke, economische en menselijke schade enorm en blijven land en bevolking achter in een staat van instabiliteit en onveiligheid.

Daarenboven staat de humanitaire legitimatie voor die interventies in scherp contrast met onze politieke of economische praktijk. De Europese landen die zich graag op hun humanitaire borst kloppen, zien er geen graten in om hun wapens in de hele wereld te slijten, inclusief aan regimes met een twijfelachtige reputatie. Een eerlijke analyse van de militaire interventies de afgelopen jaren zou op kosten-baten-vlak wel eens heel erg desastreus kunnen uitvallen.

Ten tweede, is de vraag hoe ver we moeten meegaan in de belangen van de defensie-industrie. De vervanging van de F-16’s is immers verbonden aan het debat over de B-61-kernbommen op de militaire basis van Kleine Brogel. Die maken deel uit van de naar schatting 400 B61-bommen die Washington voor een prijskaartje van 10 miljard dollar wil laten moderniseren.

Dat betekent dat de kernbommen voorlopig op Belgische bodem blijven liggen en dat het nieuw aan te kopen type gevechtsvliegtuig aangepast moet zijn om deze bommen te transporteren. De vervanging van de F-16’s is een dossier dat in de miljarden euro’s zal oplopen.

Wordt het niet hoog tijd om eens grondig na te denken of dergelijke uitgaven nog altijd verantwoord zijn? Als het doel van ons leger – zoals men beweert – er vooral uit bestaat om vrede, stabiliteit en humanitaire waarden tot ver over onze grenzen te projecteren, hebben we dan nieuwe straaljagers, pantservoertuigen of gemoderniseerde nucleaire arsenalen nodig?

Stel dat we een deel van het geld dat deze wereld uitgeeft aan bewapening op duurzame sociaal-economische investeringen zouden inzetten, wat een winst voor de mensheid zou dit niet zijn? Wanneer durven we eens over deze fundamentele kwestie te discussiëren en oude defensie-concepten in vraag te stellen?

Ludo De Brabander

Ludo De Brabander is woordvoerder van Vrede vzw en co-auteur van het boek ‘Als de NAVO de passie preekt’ (uitgeverij Epo). Op 21 september wordt in het kader van ‘hang de vredesvlag’ de grootste vredesvlag ter wereld ontvouwd op de Korenmarkt in de historische Gentse binnenstad.