De Wereldgezondheidsorganisatie vergaloppeerde zich in de strijd tegen ‘namaak’

Op de algemene vergadering van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die elk jaar in mei gehouden wordt, stond de kwestie van namaakgeneesmiddelen hoog op de agenda. Dat gaf aanleiding tot een heftig debat dat uitdraaide op een bescheiden maar opmerkelijke overwinning voor de ontwikkelingslanden en het recht op gezondheid.

Waar gaat het over? De laatste jaren besteden de media met de regelmaat van de klok aandacht aan de problematiek van namaakgeneesmiddelen. Daar is op zich niets mis mee want er bestaat inderdaad een lucratieve handel in medicijnen die niet of onvoldoende werkzaam zijn en die ten onrechte verkocht worden als dure merkgeneesmiddelen.

Verwarring over ‘namaak’

Het probleem is dat de farmaceutische industrie, daarin geholpen door de regeringen van de rijke landen, gebruikmaakt van de controverse rond ‘namaak’ (‘counterfeit’ in het Engelse jargon) om strengere regels door te drukken voor de bescherming van intellectuele eigendomsrechten. Dat doen ze door bewust verwarring te creëren rond de term ‘namaak’. Die slaat dan niet enkel op valse medicijnen van slechte kwaliteit maar ook op generische medicijnen die dikwijls dezelfde kwaliteit hebben als de originele producten, maar meestal veel goedkoper zijn.

Door deze verwarring is de echte omvang van het probleem nauwelijks gekend omdat het nooit duidelijk is waar de statistieken nu precies naar verwijzen. De farmaceutische firma’s slaken alarmkreten op basis van gegevens die niet controleerbaar zijn. Generische geneesmiddelen uit India, Brazilië of andere landen komen in een slecht daglicht te staan. Erger nog, sommige ontwikkelingslanden laten zich overhalen tot aanpassingen van de wetgeving die de toegang tot goedkope, generische medicijnen belemmert.

Open brief

Enkele weken terug schreven een vijftigtal organisaties op initiatief van Third World Network een open brief aan Margaret Chan, de algemeen directrice van de WHO. Onder hen waren ook intal en Steunfonds Derde Wereld, net als de People’s Health Movement, het internationaal netwerk waar we deel van uitmaken.

In die brief werd de WHO gevraagd om zorgvuldig om te springen met de terminologie die voor ‘namaak’ gebruikt wordt. Bovendien vroegen de ondertekenende organisaties dat de WHO zich distantieert van de International Medical Product Anti-Counterfeit Taskforce (IMPACT), een initiatief waarvan de agenda bepaald wordt door de farmaceutische industrie. De WHO laat er zich echter sterk door beïnvloeden.

India en Brazilië nemen het op voor hun generische medicijnen

Tijdens de algemene vergadering van de WHO, waar enkel de lidstaten vertegenwoordigd zijn, werden twee resoluties ingediend rond deze problematiek: één van India en Thailand en één van de Union of South American Nations (UNASUR). Beide resoluties brachten gelijkaardige standpunten naar voor.

Van zodra het debat over de resoluties begon, trokken India en Brazilië hard van leer tegen initiatieven die misbruik maken van de strijd tegen ‘valse’ medicijnen om de producenten van goedkope, generische geneesmiddelen in een slecht daglicht te plaatsen. Ze riepen de WHO ook op om de banden met IMPACT te verbreken.

De interventies kregen bijval van de andere ontwikkelingslanden. De vertegenwoordiger van Kenia getuigde over de verregaande gevolgen van de nieuwe wet op namaakgeneesmiddelen in zijn land. IMPACT benaderde het Keniaanse ministerie van handel met een wetgevingsmodel zonder er het ministerie van gezondheid bij te betrekken. Het ministerie liet zich misleiden door het WHO-logo op de documenten met als gevolg een wetgeving die de toegang tot medicijnen ernstig in gevaar brengt.

Impact op IMPACT

In de wandelgangen waren onze vrienden van de People’s Health Movement (PHM) actief om de delegaties van de lidstaten met raad en daad bij te staan. Amit Sengupta van PHM-India benadrukte in een side event dat de rol van de WHO elders ligt: bij de capaciteitsopbouw van ontwikkelingslanden zodat ze de kwaliteit van geneesmiddelen op de markt kunnen waarborgen.

Uiteindelijk werd een compromis bereikt dat het initiatief rond ‘namaak’ weer volledig bij de lidstaten legt. De WHO zal geen statistieken meer publiek maken over namaakgeneesmiddelen maar zich enkel beroepen op de cijfers die de landen zelf vrijgeven. Bovendien wordt een werkgroep opgericht die openstaat voor alle lidstaten om de hele problematiek verder te onderzoeken en om de banden tussen de WHO en IMPACT te evalueren.

Belangrijk is dat voor het eerst in een officieel forum wordt toegegeven dat er inderdaad een probleem is met de manier waarop de strijd tegen namaakgeneesmiddelen momenteel gevoerd wordt en dat het gebruik van de juiste terminologie van groot belang is. Niet alle namaak is immers ‘nep’. Dat beweerden we al in een artikel dat vorig jaar in De Standaard verscheen. Dankzij onze internationale netwerken hebben we nu toch ook een beetje euh… impact op de problematiek.

Intal / Wimdc