In 2012 was er nochtans hoop dat de inheemse bevolking meer inspraak zou krijgen bij het verdelen van de lucratieve contracten. Peru zou daarmee voor het eerst tegemoet komen aan Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Die stelt dat overheden de inheemse bevolking moet beschermen en raadplegen bij projecten die hun leefgebied beïnvloeden.

Peru ratificeerde die Conventie reeds in 1994 maar het was wachten op een uitvoeringswet. Die kwam er in 2011 met het aantreden van president Ollanta Humala. Humala beloofde tijdens de campagne aan de inheemse bevolking dat hij zich meer ging inzetten voor de bescherming van hun leefgebied dan zijn voorganger. Toch blijft er veel wantrouwen bestaan onder die bevolking door de sociale conflicten die zich in het verleden hebben voorgedaan.

Volgens Koen Warmenbol van 11.11.11 is de oorspronkelijke wet een goede zaak al plaatst ook hij vraagtekens: “Beslissend zal zijn hoe de wet in de praktijk wordt vertaald. Wat zal er gebeuren als de inheemse bevolking gehoord wordt en niet instemt met de projecten? Dan zullen we weten of deze wet echt van waarde kan zijn. Hoe dan ook vind ik het een stap vooruit”, zegt hij.

We zullen snel te weten komen of de overheid slaagt voor die ultieme test. Momenteel wordt de wet voor het eerst toegepast en het komende jaar staan nog vijf andere raadplegingen op de agenda. Lees hierover ook dit artikel.

Andoas 2008

Ook Sarah Kerremans van vzw Putumayo en José Fachin van FEDIQUEP plaatsen grote vraagtekens bij de implementatie van de wet. “Omdat een heel aantal regels van de nieuwe wet en het reglement indruisen tegen, of niet conform zijn met, de normen van Conventie 169 ter bescherming van de rechten van inheemse volkeren”, aldus Kerremans.

Ze ziet in de wet ook de kiemen van nieuwe sociale conflicten: “De wet beperkt het recht op consultatie en heeft dan ook geleid tot nog meer wantrouwen tussen de inheemse volkeren en de Peruviaanse overheid. Nu kiest de overheid er voor om die wet toch toe te passen, zonder de ruggensteun van de inheemse organisaties. De toepassing van de wet zoals ze nu bestaat, zal dus ongetwijfeld voor conflicten zorgen”, zegt ze.

Kerremans werkt al drie jaar in het Peruviaanse Amazonegebied werkt voor de vzw Putumayo. Daar leerde ze Fachin kennen en ze zijn nu getrouwd. Fachin is de leider van Andoas, een klein dorpje midden in de wildernis van het regenwoud.

In maart 2008 kwamen zijn dorpsgenoten, samen met de bewoners van enkele naburige dorpen, in opstand tegen het Argentijnse bedrijf Pluspetrol S.A. Ze bezetten de landingsbaan van het petroleumbedrijf als protest maar de politie sloeg dit vreedzame protest met veel machtsvertoon neer.

Fachin werd samen met enkele andere actievoerders opgepakt en beschuldigd van de moord op één van de agenten. Na acht maanden van foltering en isolatie kwamen ze voorwaardelijk vrij en werden ze in december 2009 vrijgesproken door een rechter in de stad Iquitos.

Sinds de vrijspraak is Fachin rechten beginnen studeren. Hij hoopt om in de toekomst de rechten van de inheemse volkeren te kunnen verdedigen. Al beseft hij dat dit een enorme taak is. “Momenteel zijn we met de inheemse volkeren van de Loreto-regio bezig om ons te verenigen maar we leveren een zeer moeilijke strijd. De belangen van onze tegenstanders en de macht die ze hebben zijn zo groot dat het een ongelijke strijd is. We vechten tegen een monster”, aldus Fachin en Kerremans die momenteel in België verblijven.

Zelf heeft Fachin ook hard geleden onder de vervuiling. Zeven van zijn broers en zussen zijn reeds overleden. Daarnaast sterven mensen in de regio bij bosjes omdat ze volledig afhankelijk zijn van het water dat door de exploitatie sterk vervuild is.

Kerremans blijft strijdvaardig en ziet een aantal belangrijke veranderingen. “De nieuwe generatie jongeren pikt het niet langer dat grote multinationals zomaar hun zin kunnen doen”, zegt ze. Fachin is daar een mooi voorbeeld van. “Ook het feit dat er is vastgesteld dat bepaalde stoffen 92 keer meer aanwezig zijn dan de toegelaten dosis, kan de overheid in Lima moeilijk negeren.”

Vrijhandelsakkoord EU-Peru/Colombia

In de eerste plaats zijn ze hier voor de bevalling van hun eerste kind. Maar ze proberen tegelijk om de problematiek in Europa kenbaar te maken. Zo hebben ze gesprekken met Europese parlementariërs om te pleiten voor meer aandacht voor de milieuvervuiling die Europese bedrijven veroorzaken in het Peruviaanse regenwoud. Woensdag 20 februari houden ze een eerste vergadering met vzw Putumayo, CATAPA, en 11.11.11 om die gesprekken voor te bereiden.

In december 2012 werd in het Europese Parlement een nieuw vrijhandelsakkoord goedgekeurd tussen de Europese Unie en Peru/Colombia. Dit akkoord wordt fel bekritiseerd door tal van sociale bewegingen. “Het stelt Europese bedrijven in staat grote investeringen te doen, zonder rekening te moeten houden met de ecologische kosten”, zegt Paola Vallejo, medewerker van FOS-Socialistische Solidariteit.

De wet op raadpleging, die nu voor het eerst werd toegepast, moet worden gezien als een onderdeel van het vrijhandelsakkoord. Europa stelde een aantal voorwaarden aan Peru om inzake mensenrechten stappen te zetten. De toepassing van Conventie 169 is daar een deeltje van.

Momenteel moeten de 27 lidstaten van de EU hun goedkeuring geven. In België is de procedure als volgt: “In principe verschijnt het akkoord op een goede dag voor een parlementair comité waar het wordt voorgesteld door een minister. Vervolgens wordt er meteen, zonder debat, gestemd. Tenzij iemand de kat de bel aanbindt”, aldus Marc Maes van 11.11.11.

“In Vlaanderen is het de gewoonte dat internationale akkoorden eerst naar de Strategische Adviesraad Vlaanderen (SARIV) wordt gestuurd. Daar zitten wij in en zullen we absoluut dwarsliggen”, zegt Maes nog.

“De prijs die jullie betalen aan de benzinepomp is niet de werkelijke kost, die ligt veel hoger en wordt door ons betaald”

Paola Vallejo, regioverantwoordelijke Andes van FOS hoopt alvast dat België niet zal toestemmen, maar vreest er wat voor: “Bij de stemming in het Europees Parlement werd duidelijk dat de verschillende fracties zeer verdeeld zijn over de kwestie, ook intern. Jammer genoeg horen we dat het Waals parlement alsook Vlaams minister-president Kris Peeters positief staan tegenover het akkoord”, zegt ze.

Europese verantwoordelijkheid

Serge Beel van 11.11.11-Mechelen ziet in de Andoas-case een ruimere trend: “Momenteel zien we steeds meer druk komen van de petrochemische industrie om verder olie te ontginnen. Uiteindelijk dient dit alles om ons westers consumptiemodel in stand te houden. Wij hebben dus een verpletterende verantwoordelijkheid maar kunnen tegelijk mee voor de verandering zorgen.”

Ook Fachin roept ons Europeanen op om na te denken over ons gedrag: “De prijs die jullie betalen aan de benzinepomp is niet de werkelijke kost, die ligt veel hoger en wordt door ons betaald.”