Tekening Leo Gillet. CC BY-NC-ND
Philippe Engels, Médor,

Infrabel/NMBS medeplichtig aan sociale fraude door Besix? Deel 2: Sociale dumping op het Gewestelijk Expresnet

De Franstalige website Médor voor onderzoeksjournalistiek onthult meerdere onregelmatigheden op spoorlijn 124 Brussel-Nijvel. Op dit deel van het Gewestelijk Expresnet (GEN) gebruikt de bouwgigant Besix een onderaannemer die alle kenmerken van een koppelbaas heeft, niet voor de eerste keer ... Voor andere gelijkaardige feiten riskeert de bouwgigant reeds een proces. Infrabel/NMBS en de federale regering laten betijen, ondanks groot gevaar voor de betrokken werknemers.

maandag 2 november 2020 15:23
Spread the love

 

Enkele koele nachten op lijn 124, die het Waals-Brabantse Nijvel met Brussel verbindt. Lijn 124 is één van de twee zuidelijke benen van het GEN, het Gewestelijk Expresnet. Het andere moet de snelle verbinding tussen Ottignies en de hoofdstad met hogesnelheidstreinen mogelijk maken.

In 2013 was daarvoor een miljard euro niet genoeg. Alles moest worden stopgezet bij gebrek aan financiering. Sindsdien werden de werkzaamheden op de twee GEN-lijnen toch hervat. Behoudens nieuwe tegenslagen, zal dit financiële monster iets meer dan een kwart eeuw na de eerste houweelslag, in 1999, uit zijn as verrijzen.

Vrijdag 2 oktober stapt ‘Marin’ (een alias) uit zijn witte busje en trekt zijn werkkleding aan. Voor een keer is het droog weer. Temperatuur nabij de sporen: 13 graden. Het uur? Drie na middernacht. ‘Marin’ is wat te laat. Zijn collega’s begroeten hem in het Roemeens. Allen dragen ze het gele hesje van het Brusselse bedrijf Speed Travaux. Marin spreekt luid, hij trekt de aandacht. Is hij de baas? Alhoewel …

Van bij zijn aankomst gaat hij naar twee mannen met een mooiere uitrusting. De ene rookt sigaret na sigaret. De andere geeft richtlijnen. Onbevlekte witte helmen en blauwe fleece-jassen met het Besix-logo op de rug, ze spreken Frans met elkaar. Zij zijn het die de operatie leiden, met woorden en gebaren, zoveel is duidelijk. Marin vertaalt voor zijn collega’s.

Braine-l’Alleud in Waals Brabant, 3:30 uur in de nacht van 5 op 6 oktober. Onophoudelijk regen. Opdracht: plaatsen van een geluidsscherm. Besix geeft de orders, zoals steeds voert Speed Travaux uit. Foto: medor.coop

We bevinden ons op het spoortraject van Braine-l’Alleud, ter hoogte van de Baty Scolasse-brug. Op dit punt moet lijn 124 worden uitgebreid tot vier sporen om het GEN vrije toegang te geven. De opdracht: de elektriciteitsvoorziening veranderen, de oude bovenleidingspalen ontmantelen en meer dan 1.000 meter geluidswerende muren plaatsen (werken gemeld aan de omwonenden). Daarom zijn de twee opzichters van Besix en zes uitvoerders van Speed Travaux hier, om grote betonnen platen recht te zetten.

In mei 2019 informeerde bouwgigant Besix trots zijn aandeelhouders dat het dit bouwcontract voor spoorverbreding had verworven van Infrabel, het zusterbedrijf van de NMBS dat de spoorinfrastructuur beheert. Een contract ter waarde van 30 miljoen euro. Net als bij de sluis van Lanaye of om het viaduct van Herstal te renoveren, is Besix trouw aan zijn vrienden: het besteedt een deel van de klus uit aan Speed Travaux. Een naam voorbestemd om er in te vliegen.

“Vraag het aan de goeie god”

Toch een vreemd partnerschap. Aan de ene kant een firma met internationale allure die prestigieuze contracten binnenhaalt zoals in Dubai voor de wereldtentoonstelling Expo 2020, die (omwille van de pandemie) met een jaar is uitgesteld. Aan de andere kant, een bescheiden vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, in 2006 opgericht door een kleine ondernemer met Roemeense nationaliteit, waarvan de bestuurder een wel zeer actieve gepensioneerde is van … 81 jaar. Zijn naam is Pierre Bruneau. Hij neemt het woord:

“Ik ben het die dit Besix-contract heeft binnengehaald. Het is onze belangrijkste klant. Ja, je hebt gelijk, we hebben met hen aan mooie projecten gewerkt. Op het gedeelte van het GEN waar operaties bezig zijn, heeft Speed Travaux tien tot vijftien man. Maar voor meer details over deze samenwerking, moet je contact nemen met Besix. Het is beter om met de goeie god te spreken dan met zijn heiligen.”

Speed Travaux doet inderdaad zijn deel van het werk. Op vrijdag 2 oktober rond 18 uur beëindigen vijf andere arbeiders hun werkdag nabij het station van Braine-l’Alleud en keren samen in een witte Opel terug naar hun verblijfplaats.

Discreet, onder een brug nabij het station van Braine-l’Alleud, werkt de dagploeg van Speed Travaux op vrijdag 2 oktober rond 14 uur zijn klus op dit deel van het GEN af. Foto: medor.coop

In de nacht van 5 op 6 oktober, zijn er in de gietende regen weer anderen ter plaatse met hun op maat gemaakte regenjassen. Om ongeveer 4 uur ‘s morgens vertrekken twee arbeiders met een ander uniform zonder treuzelen in een auto met Roemeense nummerplaat die uit het zicht van nieuwsgierige blikken geparkeerd staat. Wat valt er te verbergen?

Besix voor de rechtbank?

“U vraagt mij hoeveel arbeiders van Speed Travaux momenteel op de werf van het GEN werken? Ik kan uw vraag niet beantwoorden”, blaast Mihai Kuth, manager van het kleine onderaannemingsbedrijf, op 3 oktober. “Ik moet dit op kantoor nakijken.”

De manager heeft een kort geheugen. Speed Travaux toont de voorbije drie boekjaren … één voltijdse werknemer op zijn sociale balans. We zouden er ironisch over kunnen doen: “Het GEN is op dreef dankzij een éénpersoonsbedrijf”, “De baas kent zijn enige arbeider niet”. Dit lijkt sterk op (illegale?) voorziening van werkkrachten. En waarschuwingen uit het verleden zijn duidelijk nutteloos: Besix en andere bouwfirma’s uit de top-10 werden eerder al verdacht van fraude en hebben werven moeten stilleggen. Ze beginnen opnieuw en er verandert niets.

Bij Speed Travaux zijn meer dan tien arbeiders aan het werk. Bizar voor een bedrijf dat maar één werknemer aangeeft.

Braine-l’Alleud om 3u30 in de nacht van 5 op 6 oktober. Constante regen. Optrekken van een geluidsscherm. Besix geeft orders, nog steeds Speed Travaux dat uitvoert. Foto: medor.coop

Uitleg voor de huidige situatie

Alle mooie contracten lijken nog steeds te worden binnengehaald door bedrijven die een deel low-cost buitenlandse arbeidskrachten in hun dienstaanbod inbrengen. Dit vermindert hun kosten, jammer als men daarvoor ‘s nachts slecht sociaal beschermde en laag betaalde arbeiders moet uitbuiten. Trouwens, niets staat deze praktijk in de weg.

Het is immers wettelijk toegestaan om gebruik te maken van ‘gedetacheerde werknemers’, zoals men hen noemt, die afkomstig zijn uit een EU-lidstaat en hun bijdragen voor de sociale zekerheid betalen in hun land van herkomst (waar de belastingtarieven vaak lager zijn – zoals in Roemenië).

Dat mag wel zo zijn maar alles moet wel openlijk worden aangegeven. Anders is er sprake van illegale dumping of echte georganiseerde sociale fraude als werknemers van onderaannemers in een waterval van andere onderaannemers onder het gezag van een werfleider worden geplaatst.

Een directeur van Besix: “Misschien gebruiken ze (onze onderaannemers) zelf onderaannemers? Ik weet daar niks van.”

Patrick Delperdange, directeur bij Besix en verantwoordelijk voor de werven van het GEN, doet alsof hij niet weet dat Speed Travaux hem slechts één enkele arbeider kan aanbieden:

Lijn 124 verbindt Brussel-Zuid met Nijvel (Nivelles) in Waals-Brabant via de gemeentes Ukkel, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Waterloo, Braine-l’Alleud en Lillois. Kaart: openstreetmap.org CC BY-SA 2:0

“Ik ben het niet die de jaarrekening van Speed Travaux opstelt. Ik ben verbaasd over wat je me vertelt. Misschien maken ze zelf gebruik van onderaannemers? Ik ben me daar niet van bewust. Ik weet dat ik op dit deel van het GEN een dertigtal mannen in onderaanneming kan hebben, bovenop een tiental van onze omkaderingsfuncties en het dozijn arbeiders dat tot Besix behoort. Ik ga nakijken of alles in orde is … ”

De directeur van de blauwe Besix-jassen verzekert dat, volgens zijn informatie, iedereen “redelijk” wordt betaald. We kunnen hier twijfels bij hebben: hoe kan je markten winnen door goedkope arbeidskrachten in te zetten zonder hun citroen uit te persen?

Wanneer Médor de NMBS aanspreekt over zijn vaststellingen overdag en ‘s nachts, verwijst het bedrijf door naar Infrabel. En bij Infrabel zegt woordvoerder Arnaud Reymann dat hij zijn advocaten heeft geraadpleegd: “Zij verzekeren me dat wij geenszins betrokken zijn bij wat u mij vertelt. Neem contact op met Besix.”

Tijdens vorige fasen van het GEN werd Besix betrapt door de Sociale Inspectie, die onregelmatigheden in zijn gebruik van gedetacheerde werknemers vaststelde. Manager operaties Patrick Delperdange is het hier mee eens: één van hun onderaannemers had verzuimd een aantal van zijn werknemers aan te geven.

Het arbeidsauditoraat van Waals-Brabant heeft een onderzoek ingesteld. Vervolgens werd het dossier doorgestuurd naar Brussel. Naast Besix is er nog een ander toonaangevend bedrijf. “Het arbeidsauditoraat van Brussel wenst zich niet uit te spreken over deze zaak”, zegt persmagistraat Fabrizio Antioco ons. Volgens onze informatie betekent dit dat de verdenkingen van fraude ernstig zijn en dat een verwijzing naar een correctionele rechtbank wordt overwogen.

Verpletterd door een grote kabelrol

In juridische kringen zegt men zich sinds recent te baseren op de jurisprudentie van een CFE-vonnis, naar een dochteronderneming van de machtige investeringsholding Ackermans & van Haaren (dat baggerwerken en infrastructuurwerken uitvoert).

Zoals Médor in een vorig artikel al aangaf, werd op 19 mei 2020 over CFE een zeldzaam vonnis geveld door de correctionele rechtbank van Brussel. CFE werd toen veroordeeld tot een verbod van 3 jaar op de uitvoering van vastgoedwerken als gevolg van een onderzoek naar sociale fraude dat in eerste instantie gericht was tegen de onderaannemers van het bedrijf.

Meestal worden alleen deze laatsten vervolgd of veroordeeld. In dit geval is het echter de werfleider zelf die in eerste instantie wordt bestraft. De strafrechtelijke inbreuken werden gepleegd in 2017 en 2018 op een kleine residentiële bouwwerf in Ukkel. De sanctie werd voor 3 jaar opschortend opgelegd.

Dit klinkende vonnis zou het bewustzijn in de bouwsector moeten verhogen. CFE werd veroordeeld voor het omzeilen van de geldende sociale wetgeving, het uiten van bedreigingen tegen het personeel in onderaanneming, het schaden van de financiële belangen van de Belgische staat, het “totaal niet in vraag stellen van haar werkwijze” en het niet naleven van de regels inzake de veiligheid van de werknemers. Niet niks.

Op 19 mei 2020 werd de onderneming CFE zélf veroordeeld, niet alleen haar onderaannemers. Dit kan een juridisch precedent zijn (voor volgende zaken).

Op het spoor liggen dergelijke veiligheidskwesties natuurlijk gevoelig. “Dit is zeer gevaarlijk, werknemers met verschillende achtergronden, soms gekleed in donkere kledij, die voor verschillende onderaannemers werken en ‘s nachts over het spoor lopen zonder te weten of daar een treinkonvooi met materieel werd gepland”, reageert een sociaal inspecteur, op basis van de opmerkingen die spoorwegarbeiders aan hem maakten.

Niet veel later dan 1 oktober – de nacht van één van onze bezoeken aan het Brabantse GEN – werd een 62-jarige arbeider in Juprelle (bij Luik) op een werf van Infrabel verpletterd door een 1,5 ton zware haspel met elektrische kabels. (De grote (meestal) houten rollen met kabels – de technische term is ‘haspel’ – die je aan bouwwerven en wegenwerken ziet kunnen tot 2.000 kilogram wegen. Als ze omkantelen of aan het rollen gaan, zijn ze levensgevaarlijk voor omstaanders, nvdr.). Volgens een woordvoerder van deze onderneming, die de facto verbonden is met de NMBS, werkte deze man voor een onderaannemer. Er loopt een onderzoek over de feiten.

 

Dit is de vertaling van het artikel La SNCB et Infrabel complices de fraude ? (2/3) van 14 oktober door onderzoeksjournalist Philippe Engels. Zie ook: NMBS medeplichtig aan sociale fraude? Deel 1: Gevaar voor de veiligheidHet derde deel van deze reeks vind je hier.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!