Het is een vreemde situatie. De Braziliaanse economie stagneert maar vertoont tegelijk de symptomen van excessieve groei, onder meer een tekort aan arbeidskrachten en een groeiende inflatie.

Volgens economen heeft dat onder meer te maken met een daling van het aantal jongeren dat op de arbeidsmarkt komt en het teveel aan geaccumuleerde voorraden.

De-industrialisering

De vertraging in de productieactiviteit is wat de regering van Dilma Rousseff en de economische spelers het meeste zorgen baart. Het verscherpt een trend die de toekomst van het land in vraag stelt. De de-industrialisering, waar ondernemers en een handvol economen het al jaren over hebben, valt vandaag nog moeilijk te negeren.

Voor dit jaar wordt een verbetering verwacht. Maar of die krachtig genoeg zal zijn, is maar de vraag. De investeringen zijn laag, de productie van kapitaalgoederen liep vorig jaar met 11,8 procent terug, en de inflatie neemt toe, wat kan leiden tot maatregelen van de Centrale Bank om te vraag te beperken.

Koude douche

De resultaten bij het sluiten van 2012 waren “een koude douche”, zegt Julio de Almeida, consultant van het Instituut voor de Studie van Industriële Ontwikkeling (IEDI). Ze geven aan dat “de crisis dieper zit”, dat ze meer is dan een gevolg van de zware economische problemen op mondiaal niveau.

Brazilië is de laatste twintig jaar “de industriële evolutie in de wereld niet gevolgd.” China, Zuid-Korea en India hebben dat wel gedaan. Door dynamischer sectoren als elektronica en farmaceutica niet te ontwikkelen blijft ook de technologische innovatie achter in Brazilië.

Bovendien kampt de Braziliaanse industrie al bijna vijftien jaar met een accumulatie van kosten, zowel op logistiek, financieel als energievlak, en daardoor daalt de concurrentiekracht, zegt de Almeida. Ook zijn de lonen de laatste vijf jaar sterker gestegen dan de productiviteit. Alleen al vorig jaar gingen ze gemiddeld met 5,8 procent omhoog, terwijl het rendement 0,8 procent daalde, zegt het IEDI.

Crisis van 2008

Je kunt overleven met minder concurrentiekracht als de wereldeconomie flink groeit. Maar de problemen doken op met de crisis die in 2008 in de Verenigde Staten begon en naar Europa oversloeg: die “verengde de industriële markt” in de wereld en zette de binnenlandse markt onder zware druk, zegt Almeida.

Ondanks alles is dit jaar herstel mogelijk, zegt hij. De regering maakte elektriciteit goedkoper en verlaagde de belastingen voor enkele industrietakken. Ook gingen de intrestvoeten omlaag, werd de wisselkoers gestabiliseerd en werden zware investeringen in de transportsector aangekondigd.

Men zal ook de productiviteit moeten verhogen met zware investeringen in technologische innovatie, vooral omdat Brazilië “een verouderde industrie” heeft, waarschuwt de Almeida nog.

Auto-industrie

De auto-industrie domineert in Brazilië, en haar gewicht neemt nog toe. In 2011 was ze goed voor 21 procent van de industriële productie. De laatste twintig jaar is haar aandeel verdubbeld. Daarom ging de regering in 2008 in eerste instantie de belasting op voertuigen verlagen om de gevolgen van de internationale crisis te verlichten.

Ook olie en staal zijn sleutelsectoren om de de-industrialisering te keren. Brazilië wil zijn scheepsbouwindustrie nieuw leven inblazen, onder impuls van de vondst van grote olievoorraden voor de kust van Brazilië.

Snel stijgende lonen

Volgens econoom Edmar Bacha, samensteller van een nieuw boek over de toekomst van de Braziliaanse economie, is de de-industrialisering niet noodzakelijk een ziekte: “Het gaat slecht met de industrie, maar met Brazilië gaat het zeer goed.” Er is veel tewerkstelling en de lonen zijn hoog, zegt hij.

Volgens hem daalde de concurrentiekracht als gevolg van de snel stijgende lonen. Van 2006 tot 2011 steeg het gemiddelde loon met 14,4 procent, een wereldrecord. Brazilië laat Australië, de tweede in de rangschikking met 9 procent, ver achter zich, zeggen Beny Parnes en Gabriel Hartung, medeauteurs van het boek.

Bacha heeft het niet zo begrepen op de overheidsinterventies. Concurrentiekracht bouw je niet op door meer protectionisme, zegt hij, maar door een grotere commerciële openheid waardoor integratie in de internationale productieketens mogelijk wordt. Mexico is daarvan een goed voorbeeld, zegt Bacha.