foto: www.hautetcourt.com
Opinie, Nieuws, Samenleving, België, Foyer, Asielzoekers, Vluchtelingen, Migratie, Illegaliteit, Illégal, Mensen-zonder-papieren, Dossier:vluchtelingen -

‘Illégal’, een film voor de kerstperiode?

Geef toe, als je als gelovige een jaar lang regelmatig met pedofilieverhalen om je oren geslagen wordt en je erg verlegen zit met het getreuzel van sommige van je bisschoppen, dan weet je niet goed meer hoe je een kerstritueel het best viert.

vrijdag 24 december 2010 15:15
Spread the love

En dit gevoel van verwarring wordt heus niet tot een katharsis gebracht als je dan, in het verlengde ervan, nog de geënsceneerde verontwaardiging moet meemaken van sommige parlementsleden.

Sommige lieden daar zouden eens moeten leren, dat wanneer het er al te dik op ligt dat een andere agenda hen motiveert, ze absoluut niet overtuigen. Idem dito als ze de mond vol hebben over zaken waar ze manifest weinig van begrijpen (bijvoorbeeld hun gespeculeer over kerkelijk recht).

Zie dit geweeklaag als een opstart naar de vraag waar ik het hier eigenlijk wil over hebben. Als Kerstmis een intensiveringsritueel is – zoals antropologen het benoemen –, hoe raakt een gelovige of iemand die daar op een of andere manier wil bij aanleunen, in een kerst- en eindejaarsperiode nog ‘intenser’ dan gewoonlijk geraakt?

Ik stel me levendig voor dat mijn zorg voor sommigen onder mijn lezers een achterhaalde vraagstelling is. Die lezers verzoek ik in alle bescheidenheid om hier hun lectuur maar af te breken. Het zal hen enige nervositeit voorkomen. Voor de ‘saaierds’ die wèl nog willen doorgaan, vertel ik hoe ik toch nog via een simpel ritueel ontroerd geraakt ben in deze kerstperiode.

Waarom ik het voorstel alsof het om een ritueel zou gaan? Laten we zeggen: technisch niet echt een ritueel, maar misschien wel per afgeleide. (Een beetje zoals het ‘ontdopen’ zoiets is, zonder het echt te zijn.). Ik heb er expliciet tijd, een verplaatsing en een invulling mee voor over gehad. Meer niet.

Waarover gaat het? Toeval of niet, Foyer (vereniging die hier overigens een blog heeft op DeWereldMorgen.be) programmeerde enkele dagen geleden op de middag de film: ‘Illégal’. Er viel me een gedachte-associatie te binnen. Was de geboorte van Jezus ook niet iets geweest dat in een sfeer van illegaliteit had plaatsgevonden? Sommigen wensten toch – zeggen de verhalen – dat hij er niet geweest zou zijn? En dus ben ik vanuit Leuven recht naar Molenbeek gereden om die film te gaan zien. Ik had hem al eens gemist bij een andere gelegenheid.

De film zelf bevat een eenvoudig verhaal: een Russische jonge moeder leeft met haar zoon in een “klein krot-appartement” in een straat in Sint-Jans-Molenbeek. Ze krijgt een bericht dat ze het land moet verlaten. Ze lapt het bericht aan haar laars en blijft. Ze wenst voor haar en haar zoon hier bij ons een toekomst op te bouwen. Op straat wordt ze aan een tramhalte aangehouden.

Haar zoon was in het Russisch aan het spreken met haar en twee in burger geklede politiemensen hoorden het. (Terloops: in Duitsland mocht men kort voor de Eerste Wereldoorlog ook geen Pools spreken op straat, wie het wèl sprak werd aangehouden.)

Haar zoon kan ontvluchten. Ze wordt naar het gesloten centrum in Steenokkerzeel afgevoerd. En over het leven ginds en de pogingen om haar op een vliegtuig te zetten dat haar zou terugvoeren naar Oost-Europa gaat eigenlijk bijna de gehele film. Met een stuk recente ‘life history’ (over haar contact met een lid van de Russische maffia) als rode draad. De film staat dus eerder voor een “leven in een gesloten centrum”, dan voor een “leven als mens-zonder-papieren”.

Stemt het leven in een gesloten centrum overeen met wat in de film getoond wordt? Ik heb er zelf nooit geleefd, maar ik heb wel meerdere kunnen bezoeken toen ik nog directeur was van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding.

Na de dood van mevrouw Semira Adamu kreeg het Centrum van de toenmalige regering enige bevoegdheid in het toezien op het leven in dergelijke centra. Vooraf aangeduide medewerkers én de directie van het Centrum mochten op eenvoudige telefonische afspraak om het even welk centrum bezoeken.

Er werd ook een commissie opgericht die voorstellen ter verbetering van het leven in de centra mocht uitwerken voor toenmalig minister Vandenbossche-vader. Het Centrum maakte er deel van uit. We konden er de isoleercellen bezoeken en ook wel eens een woordje wisselen met mensen die in een centrum opgesloten zaten. We zagen hoe de camera’s werkten, enz.. Maar vooral: de directie wist dat zulk gesloten centrum op elk ogenblik kon worden bezocht door iemand van het Centrum.

Daarnaast konden we ook de containers op Zaventem bezoeken, en de op de vlieghaven opgesloten migranten-op-doorreis die zogenaamd in ‘noman’s land’ opgehouden werden. Ik weet niet of dit systeem nog bestaat. Toen al was daar weinig over geweten.

Noman’s land? Wel ja, een stukje ‘België’ gelegen tussen de vliegtuigen en de eerste paspoortcontroles, en dit stukje tarmac in België had de naam nog geen ‘België’ te zijn …

(Weet u, dit bestaat zowat overal in immigratielanden. In Australië bijvoorbeeld zijn er eilandjes die op de kaart als Australië aangeduid staan, maar ze liggen te dicht bij Indonesië … en zijn dus te gemakkelijk te bereiken voor asielzoekers. Dus … besliste de Australische overheid dat ze weliswaar Australisch grondgebied waren, maar niet tot ‘homeland Australia’ behoorden, zodat van daaruit geen asiel kan worden aangevraagd.)

De film ‘Illégal’ nu. Zijn de beelden die er getoond worden reëel? Ik neem aan dat ze wat geconcentreerd in één film samengetrokken zijn, maar ik heb niets gezien waarvan ik aan de hand van mijn vroegere ervaringen dacht: dit kan niet, of dit is enkel film.

Neen: alles leek me perfect herkenbaar. Ik herkende de cellen, de houding ook van wie er werkt (variërend van empathie met en begrip voor die mensen, tot onverschilligheid), de bijkomende rituelen (een psycholoog die op de mensen moet inspreken voor de deportatie om ze te overtuigen dat het “in hun belang en voor hun goed” is – ik vermoed dat een speciale ad hoc commissie dit uitgevonden heeft), de tot op zekere hoogte gefilmde deportaties, en sommige politiemensen die, als het filmen gestopt is, wel eens tot machtsmisbruik overgaan (al dan niet vanuit frustratie).

Ja, … niets uit de film lijkt me ‘uitgevonden’, ‘gefantaseerd’. In die zin denk ik dat zulke film, in een democratie, op zijn plaats is … om de mensen toch nog tijdig even een geweten te schoppen.

Het is belangrijk dat we niet alleen maar over ‘een probleem’ spreken, of over ‘een dossier’ als we het over het ‘asielprobleem’, het ‘migratieprobleem’ hebben. Het raakt altijd ook aan individuele mensen. En geloof me, eenmaal dat je job erop zit, zullen het enkel de individuele mensen zijn die je bijblijven…

Dit vergeten sommige beleidsmensen, in de waan van hun eeuwig bestaan.
Zelf heb ik een schilderijtje van een Afrikaans kunstenaar – zij het zeer onrechtstreeks gekregen – die na de zelfmoord van een van zijn vrienden in het gesloten centrum van Steenokkerzeel, zijn frustratie én eerbetoon aan zijn vriend ter plaatse op een stukje plank neerschilderde. De man, die nu al tentoonstellingen kan houden tot in New York, zat toen mee opgesloten in Belgische Steenokkerzeel. Ik koester het tableautje.

‘Illégal’? Ik weet niet of de film ergens tussen Kerstmis en Nieuwjaar getoond wordt? Helaas waarschijnlijk niet. Indien wel, dan zeker niet te missen. U zal het ervaren als een ritueel dat u naar de keel grijpt. Geschikt voor de periode van het jaar.

Nvdr: De film ‘Illégal’ wordt nog enkele keren vertoond in de Actor’s Studio, Korte Beenhouwersstraat 16, 1000 Brussel, 02 512 16 96, nog van 25 tot en met 28 december 2010, telkens om 15.05 uur.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!