Heel wat jongeren hebben vroeg of laat te maken met mentale problemen. Volgens TeGek!? is dat zelfs één op de vier. Zeker nu, tijdens de coronapandemie, zijn jongeren niet gespaard gebleven. Praten zou helpen, al is dat niet altijd het belangrijkste volgens enkele studenten.

Zo zou de manier van vertellen op een creatieve manier minstens even belangrijk zijn, horen we van ervaringsdeskundige Jasmine Mezzofonte (TeGek!?). Een paar Hogeschoolstudenten getuigen over hoe ze creatief hun verhaal konden vertellen.

Het is niet toevallig dat federaal Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) in oktober 2020 extra hulp aankondigde in de vorm van 1500 extra psychologen. Door het lange thuisblijven hebben veel meer mensen het mentaal moeilijker. Zeker voor jongeren, die ook veel klappen incasseerden en weinig perspectief kregen, was het moeilijk.

Op VRTNWS lezen we uit hun onderzoek dat een kwart van de jongvolwassenen al matig tot ernstige psychische klachten hebben. Ook de langere wachtrijen bij psychologen en psychiaters maakt het moeilijk om uit de put te geraken. Al is praten niet het enige wat echt helpt. Om alles te kunnen verwerken zou het enorm helpen om je gevoelens op een creatieve manier te uiten.

Studentes Brianne Brepoels en Tess Merschout van de Hogeschool PXL in Hasselt praten over hoe ze hun zwartste dagen op een creatieve manier konden vertellen.

Jaloezie en negativisme

Brianne (21) is studente aan de Hogeschool PXL. Haar mentale gezondheid kelderde tijdens haar middelbare school. “Ik zat op de sportschool van Hasselt in mijn 2de middelbaar. Op een gegeven moment begon een groepje meisjes zich tegen mij te keren. Ik werd zowel fysiek als mentaal gepest. Ik heb dit altijd verzwegen omdat ik me schaamde. Er was geen reden om me te pesten.”

Later zou blijken dat jaloezie de drijfveer was omdat Brianne dingen deed die de anere meisjes niet konden. “Ik was altijd al een positief meisje maar dat gepest heeft, vooral mentaal, een enorme invloed gehad. Zo werd ik ook steeds negatiever en negatiever”, vertelt ze. “Op een moment kreeg ik zelfs doodsbedreigingen van leeftijdsgenoten. Zo raakte ik door alles steeds dieper in de put. Daardoor heb ik ook twee keer geprobeerd om mezelf van het leven te beroven”.

Ook Tess Merschout (21) heeft lang zware pesterijen meegemaakt. Ze heeft net als Brianne in verschillende scholen gezeten in haar jeugd. Nu studeert ze eveneens Journalistiek aan de Hogeschool PXL, waar ze al bij al tevreden is.

Het pesten begon bij Tess reeds in de derde kleuterklas. Toen ze afstudeerde aan de lagere school, verhuisde haar gezin. Voor Tess was dit een nieuwe start. Al begon het liedje opnieuw in het middelbaar in Herentals, haar huidige woonplaats.

“Een van de dingen die ik me nog herinner gebeurde op een vrijdag de dertiende. Op school konden we altijd warm water halen voor minuutsoep. Toen ik mijn kom had, schopte iemand mij zodat al het hete water op mij viel en ik mijn benen verbrandde. Ik heb ook zonder reden een paar keer een slag in mijn gezicht gekregen.”

Zelf is ze opgelucht “dat het dat maar was” en dat ze niet zoals ze zelf aangeeft “met mijn gezicht in de WC werd geduwd”. Nu ze aan de Hogeschool studeert is ze gelukkig af van dergelijke pesterijen. Ze heeft ook enorm diep gezeten. Zo diep dat ze zichzelf van het leven wou beroven.

“Ik was altijd een heel positief iemand. Nu ben ik dat nog steeds, maar ik heb mezelf ooit van het leven willen beroven. Op weg naar huis, van school, kwam ik voorbij een brug. Deze ene keer stopte ik. Ik voelde me heel slecht en wou springen. Toen belde ik naar mijn papa en vertelde hem alles. Hij kwam mij toen halen. Als ik dat niet gedaan had, of hij had niet opgenomen, dan was ik er nu niet meer.”

De eerste stappen

Hulp zoeken is altijd moeilijk. Dat weten Brianne en Tess maar al te goed. Elk kind is immers anders, niet elk kind durft die grote stap te zetten. Waar Tess al van het eerste middelbaar naar de leerlingenbegeleiding ging, bleef Brianne alles opkroppen en zwijgen. Ook de gedachten dat je je nabije kring zou teleurstellen door het te vertellen, speelde enorme mee.

Voor de twee vrouwen hielpen twee dingen heel erg. Zo was het zoeken naar één vertrouwenspersoon volgens de studentes belangrijk. Je mama, je zus of broer, je beste vriend of vriendin, een leerkracht. Het maakt niet uit, als je toch op een manier je hart kan luchten.

Voor Tess was dat vooral de leerlingenbegeleiding, voor Brianne was het vooral haar mama. “Het hangt natuurlijk van persoon tot persoon af van hoeveel mensen je als vertrouwenspersoon neemt”, zegt Jasmine Mezzofonte, ervaringsdeskundige bij TeGek!?, “het moet gewoon voor jou goed en comfortabel voelen. Het is enorm belangrijk dat je met minstens één iemand praat.”

Het zou volgens Mezzofonte wel heel belangrijk zijn om ook voor niet-professionele hulp te kiezen. Dat kan volgens haar een goede vriend of klasgenoot zijn. “Je gaat meer dingen vertellen wanneer je die vertrouwenspersoon beter kent. Die zit ook niet in een professionele rol waardoor de drempel ook nog lager ligt.” Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Zovinden sommige jongeren het net wel makkelijker om met een onbekende te praten omdat vrienden of familie te dicht bij hen staan.

Ervaringsdeskundige Jasmine Mezzofonte: “Het is vooral enorm belangrijk dat je met minstens één iemand praat.”

Wat ook enorm belangrijk is volgens Mezzofonte en beide vrouwen, is het herstelverhaal. Je moet je verhaal kunnen vertellen op een al dan niet creatieve manier. “Zoek iets waar je zelf heel goed in bent en gebruik het om je eigen verhaal te kunnen vertellen.” Voor de twee vrouwen was dit allebei het schrijven. Brianne maakte zelfs een heel boek gebaseerd op haar leven. “Al komt het met de hoofdrolspeelster uiteindelijk niet goed.”

Niet alleen studenten hebben dergelijke problemen. Ook volwassenen en bekende gezichten krijgen te kampen met mentale problemen. Rick De Leeuw is een gezicht van TeGek!? en heeft zelf te maken gehad met deze problematiek. Wat hij hiervan vindt kan je hier beluisteren.

Te weinig actie

Er zou volgens deze mensen dus meer aandacht moeten komen voor organisaties als TeGek!? en Awel om praten makkelijker te maken. Uit een kleine rondvraag op sociale media zegt de grote meerderheid van de studenten ook dat er meer aandacht moet gaan naar dit onderwerp.

Podcast Onbespreekbaar

Er is echter ook nog iets extra dat aan bod zou moeten komen volgens hen. Zo zouden ze graag ook meer online en offline aandacht zien en steun krijgen om een eigen herstelverhaal te schrijven voor wie dat moeilijk zou vinden.

Met deze uitspraken komen we opnieuw bij Jasmine terecht. Jasmine is 24 jaar en werkt als ervaringsdeskundige bij Steunpunt Geestelijke Gezondheid en bij TeGek!?. Als ervaringsdeskundige probeert zij advies te geven over onderwerpen waar ze zelf mee te maken heeft gehad.

Tevens helpt ze mee bij de beeldvorming en de preventie van psychische problemen. Zo helpt ze mee met de campagnes van TeGek!? dat hier al meer dan vijftien jaar mee bezig is. “Wij doen er alles aan om mentale problemen bespreekbaar te maken en het taboe rond dit thema te verbreken.”

“Vooral beeldvorming en preventie waren belangrijk de afgelopen vijftien jaar. Dat kan je zien aan alle campagnes die we voerden zoals recentelijk ook 4 voor 12. “De organisatie probeert ook via sociale media reclame te maken, vooral om te praten. Al bereiken ze daar nog altijd moeilijk jongeren mee.

Ook ‘het herstelverhaal’ vinden Jasmine en TeGek!? belangrijk. “Een muzikant bijvoorbeeld, die maakt muziek om zich beter te voelen. Dat helpt ook bij jongeren. Zoek iets waar je van houdt en gebruik dat om alles een plaats te geven”, klinkt het.

Bij TeGek!? is het jammer genoeg nog niet het geval dat men er samen met de jongeren hun eigen herstelverhaal maakt. Ze hopen wel dat de verhalen van bekende gezichten een inspiratie kunnen zijn om eveneens een eigen herstelverhaal te schrijven.

Te groot taboe

Dat grote organisaties jongeren moeilijker online bereiken, is te merken, zeker in vergelijking met de podcast Onbespreekbaar die hetzelfde doel wel haalt. Het trio Jef, Bram en Nicolas heeft op een paar maanden tijd meer dan 40.000 volgers gevonden.

Maar hoe komt dat? Gebruiken zij hun platform dan ook om creatieve verwerking te steunen? En waar zijn ze dan begonnen? “Omdat Jef en ik allebei in het nachtleven werkten, zagen wij de verschillende stemmingen van mensen, de goede en de slechte. Toen ik het nachtleven achter me liet, kort voor de coronapandemie, zijn Jef en ik iets begonnen rond mentale gezondheid”, zegt Nicolas (41), een van de oprichters van Onbespreekbaar.

“Wij kozen voor een podcast omdat we zelf veel naar podcasts luisteren. Wij vinden ook dat het de beste manier is om bepaalde gesprekken “open te trekken” en er dus ook breder op in te gaan.”

Hun Instagrampagina is in vergelijking met hun andere sociale media ontploft. Hun Instagrampagina is meer dan 20 keer groter. Al was dat oorspronkelijk niet de bedoeling, zegt Nicolas:

“We wouden als basis onze podcast doen met afleveringen. Al snel zagen we dat er enorm veel interesse was. Omdat we niet de tijd en de middelen hebben om wekelijks of zelfs dagelijks een podcast te maken, zijn we dan meer beginnen posten op Instagram. Het gaf ons meer tools om boodschappen naar de community te sturen. We kunnen nu meer met onze volgers praten en staan we korter bij hen.”

Al jaren wordt gewerkt aan het bespreekbaar maken van verschillende onderwerpen. Dat de strijd nog niet afgelopen is, vinden ook deze drie mannen. “Wij vinden dit heel belangrijk omdat er nu, in 2021 nog altijd teveel “taboeonderwerpen” zijn. Het gaat niet alleen over onderwerpen die taboe zijn in de media maar ook dingen die in vriendengroepen of in de familie niet besproken worden.”

“Dat heb ik zelf ondervonden in mijn privé- en professioneel leven. Het gebeurt vaak genoeg dat mensen die hulp nodig hebben gesust worden met de woorden “het gaat wel over”, ongeacht het onderwerp”. Om dit tegen te gaan gooien de mannen zichzelf een beetje voor de leeuwen. Met Onbespreekbaar willen ze zelf beginnen met het vertellen van soms oncomfortabele dingen, in de hoop zo een verschil te maken.

Nicolas van de podcast Onbespreekbaar: “Het gebeurt vaak genoeg dat mensen die hulp nodig hebben gesust worden met de woorden “het gaat wel over”, ongeacht het onderwerp’

De cijfers liegen er niet om. Op dit moment bereikt Onbespreekbaar veel meer jongeren online dan andere organisaties met hetzelfde doel. Hun aanpak is anders. Dat er een verschil is, ligt volgens Nicolas aan de kwantiteit:

“Het speelt een rol dat wij maar met drie zijn en bijvoorbeeld TeGek!? met meer is. We hebben met drie mannen een gezicht en dat helpt. Je wilt niet weten hoeveel verhalen we hebben binnengekregen. De jongeren hebben bij ons het gevoel dat ze echt met een mens van vlees en bloed aan het spreken zijn. Privéberichten (DM’s) zijn ook altijd gericht naar Jef, Bram of mezelf. Als er een DM voor mij is, beantwoord ik die ook persoonlijk.”

De nadruk op de Instagrampagina ligt misschien vooral op “praten”, toch vinden ze een eigen herstelverhaal zeker even belangrijk. “Toevallig is een van de volgende gasten iemand die gaat vertellen over dit specifieke onderwerp. Wie dat is, is voorlopig nog geheim. Praten is eigenlijk maar de eerste stap. Hoe meer je praat hoe beter maar het lost niet altijd alles op. Ik geloof 100 procent dat er een leegte is die gevuld moet worden via een manier van expressie, ongeacht de welke”

De conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat er toch nog veel werk aan de winkel is. Ondanks dat onze maatschappij zich al jaren inzet om dingen bespreekbaar te maken, blijven er nog altijd te veel taboes, ook vooral onder jongeren zelf.

Qua ondersteuning voor een herstelverhaal – wat voor experten, ervaringsdeskundigen en mensen zoals jij of ik zeker even belangrijk is als praten – vinden de meesten dat het nog beter kan. Al moet je alles stap per stap doen. Goed is dat dit thema meer en meer bespreekbaar wordt, waar op de lange termijn iedereen mee geholpen wordt.

Heb je zelf donkere gedachten of vragen over zelfmoord? Neem contact op met de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 (gratis). Jongeren kunnen voor advies en raad ook bij WatWat terecht.

Dit is een overname van de blog Mentale gezondheid: ‘Ik schaamde me omdat ik dacht dat ik mijn ouders ging kwetsen’ — Jezelf creatief uiten helpt van Bono Marting.