‘Sleeping with your Smartphone’ is de titel van een boek dat binnenkort uitkomt. Het gaat over de digitale connectie die ons leven is binnen geslopen. Ken je het fenomeen? Vóór je ontbijt ga je snel even browsen; je checkt overdag om het kwartier je gsm of je smartphone; ‘s avonds en in de weekends zit je uren en uren voor je scherm; je neemt je iPad of laptop mee in bed, nog gauw voor het slapengaan.
Verbonden zijn met de wereld biedt heel wat voordelen. Het heeft de informatiestroom en communicatiemogelijkheden in ons leven een ongekende boost gegeven. Die voordelen zijn gekend en daar is al genoeg over geschreven. Wij willen het hier hebben over de mogelijke gevaren en nadelen die eraan verbonden zijn, want hyperconnectiviteit is lang niet altijd zo onschuldig als het lijkt.
Er zijn minstens vijf kwalijke gevolgen. Vooreerst verliezen we er veel tijd mee. Heel wat mensen spenderen per week alleen al 15 tot 20 uur voor het checken van hun e-mail. En dan hebben we het nog niet over het facebooken, het surfen op de nieuwssites of het raadplegen van je smartphone.
Ten tweede haalt het constant checken van, en reageren op digitaal inkomende boodschappen je concentratie helemaal onderuit. Een langere periode grondig en geconcentreerd op iets werken, wordt moeilijk als je om de haverklap je aandacht verplaatst naar iets anders. Dat ondergraaft diepgang en rendement. Het afwerken van een klus duurt door al de onderbrekingen, zonder dat het opvalt, een stuk langer dan voorheen. En het lezen van een boek of achtergrondartikel maakt plaats voor de permanente jacht op nieuwsjunk. Oppervlakkigheid troef.
So what, daar kies je toch zelf voor, zullen velen repliceren. Dat is waar en niet waar. De overload van digitale impulsen veronderstelt een zekere zelfdiscipline en niet iedereen kan die opbrengen. Elke verslaving begint uit vrije wil maar slaat ongemerkt om in dwangmatigheid. Volgens een recent onderzoek beschrijft 60 procent van de tieners die een smartphone gebruiken, zichzelf als ‘serieus verslaafd’, bij volwassenen is dat 37 procent. De vlotte toegankelijkheid en het hoge prikkelgehalte leiden gemakkelijk tot gulzigheid. Digitale obesitas wenkt dan.
Ten vierde bestaat het gevaar dat je geen minuut meer ‘vrij’ bent. Dat je verschillende keren per dag geappelleerd wordt (gsm, mail, chat) door iemand uit je dichte omgeving (kinderen, partner, ouders), wordt als normaal beschouwd, terwijl het een subtiele en verborgen vorm van stalken kan zijn. Je bent door je naaste omgeving op elk moment traceerbaar en aanspreekbaar. Rust en privacy zijn in het digitale tijdperk geen evidentie meer.
In je privékring kan je je daar nog tegen wapenen, maar in de werksfeer is het een ander paar mouwen. In een economie gericht op maximale winst, wil men zoveel mogelijk uit de werknemers halen. Digitale connectiviteit lijkt daar zeer nuttig voor te zijn. Het fenomeen van kassiersters met een halftime, die de hele week standby moeten zijn om op piekmomenten te komen opdraven, is gekend. Maar het gaat veel verder dan dat. Het meeste kantoorwerk is niet langer gebonden aan de werkvloer en kan voortaan (gedeeltelijk) thuis gebeuren. Dat klinkt misschien aantrekkelijk, maar met het verdwijnen van de werkvloer verdwijnen ook de reguliere werkuren. In ruil voor thuiswerk worden werknemers geacht om opdrachten uit te werken, mails te beantwoorden of telefonisch contact op te nemen op alle mogelijke uren en dagen van de week.
Een nieuw managementsysteem, genaamd New World of Work (NWOW) gaat helemaal in die richting. Enkele Belgische privébedrijven en de overheidsdienst Sociale Zekerheid zijn daar al mee aan het werken en veel andere firma’s en overheidsinstellingen overwegen dit systeem in te voeren. Bye bye achturendag, bye bye 38-urenweek. Vroeger was enkel de dokter dag en nacht van wacht, binnenkort bijna iedereen. Van hyperconnectiviteit tot hyperflexibiliteit en ‘islaverny’. Neen bedankt.
De digitale obesitas dreigt epidemische vormen aan te nemen. Op persoonlijk vlak geldt maar één remedie: digitaal dieet. Het helpt bijvoorbeeld al heel wat om slechts drie keer per dag je mail te checken, je gsm regelmatig uit te zetten en op zondag je smartphone of gsm al helemaal uit te zetten, het browsen achter het scherm te beperken tot één uur per avond, enz. Op die manier kan je aan je iPhone laten zien wie er de baas is. Op de werkvloer zullen we heel alert moeten zijn en ons wapenen tegen de digitale hyperflexibiliteit. Voor een leefbare werkdag en werkweek hebben onze grootouders een bikkelharde strijd gevoerd. Die verworvenheid lijkt nu langs een digitale achterpoort ongedaan gemaakt te worden. Het wordt ongetwijfeld een belangrijke uitdaging voor de vakbonden.
