Update: “Religie is relevant” om 14:00 uur.

Kristien Hemmerechts verzucht op haar Facebook profiel een hartenkreet naar aanleiding van de mislukte ontruiming van Kaboel. Ik grijp, (en dit is in zekere zin wat “irreverend”, oneerbiedig van me) deze originele, persoonlijke verzuchting aan om pogend een belangrijke, diepere waarheid aan het licht te brengen. In tijden van crisis lukt het de aandachtige observator inderdaad soms tot uitzonderlijk diepe  inzichten te komen. Tot begrip van de grote tectonische krachten die in tijden dat het bestaan relatief rustig voortkabbelt, bedekt blijven onder vele lagen dagelijkse bekommernissen en onder gewoon gemak, onder vrijheid van zorgen en pijn.

De woorden van de schrijfster en moeder gaan letterlijk als volgt:

“Het is zo zo zo beschamend voor ‘het Westen’ wat er zich nu in Kaboel afspeelt; men had eerst mensen moeten evacueren en dan pas zich terugtrekken. Zoiets beseft toch het kleinste kind. Ik ben er in alle eerlijkheid kapot van. #afghanistan”

Mijn bedenking bij deze hartenkreet van betrokkene, met wie ik enkele keren een intense en wederzijds deugd doende ontmoeting heb mogen hebben zijn de volgende.

“Veel medeleven. Maar het ontroert mij ook dat er nog zelfbewuste vrouwen van uw leeftijd kunnen bestaan. Want uw verzuchting getuigt toch van enig gebrek aan kennis van mens en wereld.

Ik durf eerlijk gezegd zelfs betwijfelen of een wereld waar alles pogend doordacht en gepland en met alle mogelijke tact gebeurt, beter zou zijn. Ik geloof dat zoiets zelfs onbestaanbaar is. Dat werkt niet.

Wat wij waarnemen is de vrucht van minstens tien miljoen jaar evolutie.

Het is niet ‘perfect’, zeker niet in de ogen van sommige tijdgenoten, maar het is wel ‘sustainable’ en taai. Levenskrachtig en veerkrachtig. Een uiterst complex samenspel.

Het is volgens mij ook vooral een fantastisch en dynamisch, creatief, wonderlijk gebeuren.

Wie de hemel op aarde wil brengen, brengt er eerder de Hel.

Deze hoogst oprechte, openhartige verzuchting legt een breed voorkomende misvatting bloot. In feite gaat zij ervan uit: het tragische kan “weggepoetst” worden uit de existentie. “Wegpoetsen van de tragiek”, het zijn de woorden van gelauwerd schrijfster Bieke Vandekerckhove. Die ik heb gelezen en persoonlijk heb mogen spreken en beluisteren. Zij had dieper gezien. Op negentien jaar kreeg zij ALS. Met levensverwachting van drie jaar. Als enthousiaste studente psychologie vol hoop en verwachtingen over het leven. Zij is onlangs op ongeveer vijftig jaar overleden. Na ons haar visie te schenken. In “De smaak van stilte. Hoe ik bij mezelf ben gaan wonen”. Dat boek heeft de prijs van het Spirituele Boek ontvangen (2013).

Tragiek verdient veel beter begrip

Haar grote les is de volgende. Het tragische zal altijd deel blijven uitmaken van ons leven, van de geschiedenis. Op bepaalde momenten is het zinloos te rationaliseren. Door met terugwerkende kracht alles beter te organiseren. Of door vanuit de onmacht de pijn die de tragiek meebrengt, te dragen, een plaats te geven, als het ware te hopen dat er complotten in het spel zijn. Dat de mens nog veel kwaadaardiger is, ook de Amerikaanse presidenten en generaals en de CIA, bijvoorbeeld, dan we eerder al hadden gedacht en vastgesteld…

Neen. Op die momenten van intense pijn past alleen gebed. Stilte laten inwerken. Misschien oude, wijze heilige teksten lezen en overwegen. En psalmen zingen. Samen met wandelingen en lectuur, en goede ontmoetingen heeft Vandekerckhove zich met behulp van deze activiteiten weer op kunnen richten. Zij heeft buitengewoon grote diepgang bereikt. Een goed leven geleid.

Mijn hartenwens vandaag is dat deze diepe inzichten en wijsheid tijdgenoten in deze storm mogen inspireren.

Epiloog

… Ook al begrijp ik heel goed dat we moeten plaats laten voor de gevoelens van verlies en verdriet, van medelijden. Zeker bij mensen die Afghanen als medemens hebben mogen leren kennen. Het medeleven, dat moet niet, kan zelfs niet universeel zijn. Empathie (en ook de bijhorende verontwaardiging) mag “selectief” zijn. Meer nog: het is in de eerste plaats altijd een particuliere emotie en beweging van de geest, naar en bij concrete mensen, gezichten en gebeurtenissen. Daarover heersen eveneens wijdverbreide verkeerde, niet pertinente, onhoudbare opvattingen.

Religie is relevant

De denkers en observatoren overigens, die al jaren de analyse maken dat het geloof ook juist is naar de achtergrond verdwenen in een geseculariseerde maatschappij omwille van de sterk toegenomen bescherming tegen onheil, het ontbreken van honger, oorlog, heftige ziekten en gebrek, die krijgen in deze dagen gelijk. Wij behoren tot die groep. En wij belijden bij deze gelegenheid graag nog eens met volle overtuiging dat religie niet voor altijd weg is. De religieuze houding is uiterst waardevol. Zowel om je enthousiaste dankbaarheid te kunnen mailen naar God op “topmomenten”. Als om met Hem/Haar samen stil te staan bij grote negatieve emoties en uren. Tragische uren en trauma’s die op hun beurt tot het bestaan horen en altijd zullen horen. Hoe een steunende Heer van het Heelal samen kan gedacht worden met het bestaan zoals het is, inclusief pijn, verbijstering en lijden, dat vraagstuk heet “de theodicee”. Daar is al eeuwen over nagedacht en geschreven, en geloof me, de bestaande conclusies zijn vaak niet dwaas, maar juist overtuigend en inspirerend.

• Terecht merkte Roger Scruton, de grote Britse filosoof al op: welke werken belanden in de klassieke canon? Antwoord: deze die niet sentimentalistisch blijken, maar ook verslag doen, verantwoording afleggen over het tragische.

Illustratie

“Ruimte, Stilte en Stappen is soms het enige goede antwoord”

De Belgische kust bij frisse bries (S. Hublou)

Receptie blog: 67 keer gelezen na 37 minuten.