De hongerstakers in de ULB krijgen ondertussen alsmaar meer media-aandacht. Vooral de man die zijn eigen mond dichtnaaide wordt gretig door de media gefotografeerd en in beeld gebracht.
Vandaag konden we echter lezen dat de hongerstakers allen een brief hadden gekregen om te ondertekenen dat, indien zij door hun keuze om niet te eten of te drinken gezondheidsproblemen zouden ondervinden of zouden sterven, dat dit dan hun eigen verantwoordelijkheid zal zijn.
Het is waarschijnlijk te plaatsen in een steeds harder migratiebeleid dat constant de mond vol heeft van ‘terugkeerbeleid’ en ‘een kordate aanpak’. Niettemin, hoezeer ik me ook kant tegen de toenemende ‘hardheid’ en gebrekkige empathie van huidige politieke debatten en hoezeer ik de situatie van de hongerstakers ook betreur, ik kan in deze niet anders dan de dienst vreemdelingenzaken steunen.
Ik ga me in deze bijdrage hoegenaamd niet uitspreken over het groter asielbeleid op zich (dat is voor een andere keer) en al evenmin over de specifieke gevallen van deze hongerstakers (waar ik weinig over weet aangezien ik hen niet persoonlijk heb gesproken). Waar ik me wel over wil uitspreken is de wijze waarop men een hongerstaking kan gebruiken als burgerlijke ongehoorzaamheid.
Ik ben als Gandhiaan uiteraard meer dan een voorstander van ‘vasten als sociale actie’. Ik zie het wel degelijk als een ‘wapen’ in een strijd tegen onrechtvaardigheid. Maar laat het duidelijk zijn dat een dergelijk ‘vredeswapen’ om een zeer gerichte en eerlijke uitvoering vraagt. Daarom is het van belang dat we de volgende grensvoorwaarden van vasten als sociale actie nog eens goed overwegen.
Ten eerste is het vasten een allerlaatste redmiddel wanneer alle andere wegen van dialoog en gesprek gefaald hebben en het conflict in een dergelijke fase verkeert dat bepaalde partijen werkelijk geen gehoor meer hebben voor de rechtmatige vragen van zij die onrecht worden aangedaan.
Vervolgens is het van groot belang dat men vast om dat onrecht aan te klagen en m.a.w. de onrechtvaardige ‘een geweten te schoppen’. Zoiets werkt natuurlijk alleen maar als men vast tegen de eigen groep. Men kan het vasten niet als geweldloos wapen gebruiken tegen een tegenstander om het eenvoudige feit dat het anders meteen een gewelddadig wapen wordt. Weliswaar is er geen sprake van fysiek geweld, maar wel van emotioneel en moreel geweld dat men wenst te gebruiken om de tegenstander op de knieën te krijgen.
Daaruit volgt dan ook de laatste en belangrijkste beperking van vasten als sociale actie: men mag het nooit gebruiken omwille van eigenbelang. Anders wordt het wel degelijk een moreel chantagemiddel. Wie het als chantagemiddel gebruikt ondergraaft immers net het idee dat men probeert om iemand tot inkeer en besef te brengen. Wie iets eist voor zichzelf dwingt de ander om hem iets te geven en verliest dan ook de initiële motivatie om het geweten van zijn medestanders aan te wakkeren. Vasten als sociale actie blijft nu eenmaal alleen zuiver en geweldloos als men bereid is om geweld op zich te nemen en de cirkel van geweld te stoppen door net aan de eigen groep of medestanders te vragen hun aandeel in het geweld te stoppen.
Dus neen, hongerstakingen om verblijfsvergunningen te krijgen vallen niet goed te praten. Er zijn nog steeds voldoende democratische middelen om een aanvraag te doen. Daarnaast vallen er nog heel wat andere acties van burgerlijke ongehoorzaamheid te bedenken zoals bijvoorbeeld heel eenvoudig de pertinente weigering om het grondgebied te verlaten.
Wanneer iemand die geen burger is van een land begint te vasten om de overheid van dat land te dwingen hem een verblijfsvergunning te geven, gaat hij dan ook te ver. Er is geen sprake van aanklacht van onrecht vanuit de eigen groep. En er is heel duidelijk sprake van morele chantage om eigenbelang. Dit is dan ook geenszins een aan te moedigen geweldloze actie.
Pas op, laat mij nogmaals expliciteren dat ik daarmee niets wil afdoen aan de ernst van de problematiek. Ik wil ook geenszins het in mijn ogen onrechtvaardige huidige asiel- en migratiebeleid goedpraten. En ik wil zeker niet pleiten voor een hardvochtige behandeling van deze mensen. Onrecht moet wel degelijk worden aangeklaagd, het huidige asiel- en migratiebeleid schreeuwt luidkeels om verbetering en wat mij betreft moeten we er allemaal alles aan doen om menselijker om te gaan met al wie – om welke reden dan ook – ten einde raad is.
Maar het baat niet van een schitterend geweldloos strijdmiddel zoals het vasten te verdraaien tot een gewelddadig wapen. Men trekt er de publieke opinie alleen maar mee in het harnas en legitimeert het verdere brutale optreden van bepaalde overheden. Daarenboven kan het nooit een werkelijke omwenteling van het hart teweeg brengen, waardoor men misschien wel een bepaald resultaat kan boeken maar nooit werkelijke verandering zal brengen – en net daar zou zo’n vasten op gericht moeten zijn: een zuiverende omwenteling.
Iets compleet anders zou het dan ook zijn indien burgers van het land vastenacties organiseren om het beleid van hun eigen overheid aan te klagen. Indien anderen zouden opkomen voor de rechten van zij die onrechtvaardig behandeld worden door op cruciale momenten zoals tijdens de asielcrisis van enkele maanden geleden (en het jaar daarvoor) door stevige vastenacties dan zouden bepaalde beleidsmakers veel harder schrikken. Indien de eigen overheid aan de oren getrokken wordt door middel van geweldloze acties zoals een hongerstaking om uitwassen in ons migratiebeleid nu eindelijk eens te corrigeren, dan zal je mij dat luidkeels horen toejuichen. En dan zal ik met plezier meedoen.
*
Wie meer uitleg wenst over de spirituele basis en Gandhiaanse principes achter het vasten als sociale actie kan daarover meer lezen in mijn boek over vasten. Downloadbaar via deze link:
http://the.writingsofjonas.net/nl/vasten_de_eenvoud_van_gandhi_en_jezus_download
