Maar toch is niets nog als voorheen…
“Ik kan me de frustratie en de woede voorstellen bij de duizenden burgers, die hun stem uitbrachten om de machtsverhoudingen te wijzigen. De manipulatie van de heersende klasse was grof. Maar door hun stem hebben zij echt wel de status quo doorbroken!”, aldus fos-medewerkster Leen Van Acker vanuit Centraal-Amerika. De linkse oppositie mag de verkiezingen dan niet gewonnen hebben, het feitelijke 2-partijenstelsel is wel eindelijk doorbroken.
Slotdag van de verkiezingscampagne van Libre, in San Pedro Sula (16/11/2013)
Op zondag 24 november 2013 riep het opperste kiescollege Juan Orlando Hernández van de Nationale Partij uit tot overwinnaar van de presidentsverkiezingen. De linkse oppositiepartij LIBRE, met op kop hun kandidate Xiomara Castro, beschuldigde het kiescollege van fraude. Gezien de voorgeschiedenis van het land mag fraude niet uitgesloten worden. Een week na de verkiezingen weigert Xiomara zich neer te leggen bij de uitslag en maakt ze zich sterk om weldra bewijzen van fraude op tafel te kunnen leggen.
De verwachtingen onder de linkse volksbewegingen en vakbonden, en zeker onder hun leden waren nochtans hoog gespannen. “Een betere toekomst voor de suikerrietkappers”, antwoordt Hector Zarabía onmiddellijk op de vraag wat hij verwacht van de verkiezingen. Hector is een van de ruim 30 jonge suikerrietkappers die ik een week geleden ontmoette op een vormingssessie van hun vakbond SITIAMASH. Van de Liberale Partij en de Nationale Partij verwachten de jongeren niet veel. “Zij wisselen elkaar gewoon af aan de macht. Nu met de verkiezingen zie je hun kandidaten wel naar onze dorpen afzakken, maar het enige wat ze achterlaten zijn affiches en folders”, aldus een van de deelnemers.
Xiomara Castro kan wel op enige sympathie rekenen binnen de volksbewegingen. LIBRE is de nieuwe partij die voortgekomen is uit het Frente Nacional de Resistencia Popular (FNRP), het volksverzet tegen de staatsgreep tegen Mel Zelaya in 2009. Het FNRP is toen een alliantie aangegaan met de progressief liberale kringen rond de afgezette president, niet toevallig de echtgenoot van Xiomara Castro. LIBRE voerde campagne rond drie thema’s. Ten eerste moet Honduras “her-sticht” worden, een radicale hervorming moet het land vrij maken van vriendjespolitiek onder de rijken en van corruptie. Deze ‘refundación’ kan er enkel komen na een zeer brede consultatie onder de bevolking, vertegenwoordigd door de volksbewegingen en vakbonden. Ten tweede moeten de hegemonie van ondernemers en grootgrondbezitters en de afhankelijkheid van de Verenigde Staten doorbroken worden. Tot slot ligt voor LIBRE de toekomst in een democratisch-socialistisch Honduras, waar boeren niet meer vervolgd worden omdat zij hun land verdedigen, waar arbeiders niet bang hoeven te zijn om zich te organiseren, waar onderwijs en gezondheid toegankelijk is voor iedereen. Mooie, grote principes, die Josman Gutiérrez, arbeider in een suikerfabriek, veel concreter omschrijft: “betere medische zorgen in de hospitalen, een correct loon voor het werk dat arbeiders leveren, studiemogelijkheden voor kinderen, eigendomstitels voor het land dat boeren bewerken; uitbanning van de georganiseerde misdaad, enz.”
Niet iedereen binnen de linkse bewegingen is even gelukkig met de coalitie van Xiomara Castro en haar toch vrij liberale vrienden. “Wat me stoort, aldus Dina Rosales (medewerkster van fosin Honduras), is dat de mensen rond Xiomara in verschillende departementen de verkiesbare plaatsen hebben gekaapt, ten koste van de intern gekozen vertegenwoordigers van de volksorganisaties.” En deze strategische keuze zou het FNRP in de nabije toekomst wel eens zuur kunnen opbreken. “LIBRE en het FNRP hebben zich te sterk gefocust op de verkiezingen, en het organiseren en mobiliseren van de bevolking verwaarloosd. Nu de verkiezingsuitslag gestolen is, bestaat er geen sterke nationale sociale beweging meer die vanop de straat de stem van het volk kan laten horen”, aldus Xavier Hibueras, een kritische stem binnen het FNRP.
Ondanks de grote teleurstelling en frustratie mag deze verkiezingsuitslag gerust historisch genoemd worden. “Het is alleszins een grote verdienste dat eindelijk het feitelijke 2-partijenstelsel doorbroken is”, aldus Carlos H. Reyes, een algemeen gerespecteerd syndicaal leider. “De Liberale Partij en de Nationale Partij wisselden elkaar om beurt af aan de macht, maar beide vertegenwoordigen ze de belangen van de bezittende klasse.” In het parlement komt LIBRE nu onmiddellijk binnen met 39 vertegenwoordigers; de twee traditionele partijen incasseren grote verliezen. De Nationale Partij verliest 24 afgevaardigden, goed voor één derde van de huidige mandaten; de Liberale Partij verliest er 19. Dat betekent dat noch de Nationale Partij (47 zetels), noch de Liberale Partij (26 zetels) over een gewone meerderheid in het parlement met zijn 128 zitjes beschikt. M.a.w., voor het eerst in de moderne geschiedenis van Honduras wordt de president gedwongen om met andere partijen, in dit geval de Liberale Partij of LIBRE, te onderhandelen om een coalitie te vormen.
Het meest voor de hand liggend is dat de Liberale en Nationale vertegenwoordigers een pact gaan sluiten. Dat betekent een voortzetting van het huidige neoliberaal beleid. De voorbije jaren is duidelijk geworden wat dit inhoudt: meer flexibele tewerkstelling via arbeidscontracten per uur en het creëren van ‘ontwikkelingszones’ waar ondernemers de arbeidswetgeving vrij mogen interpreteren naargelang de noden van het bedrijf. Toch is er hoop. Voor het eerst bestaat de kans dat in en buiten het parlement een democratische ruimte vrijkomt om een open debat te voeren over de toekomst van het land. “We hebben nood aan een nieuw breed gedragen project voor het land”, is de mening van Ismael Moreno van ERIC, het onderzoekscentrum dat verbonden is met de progressieve Radio Progreso. “Een nieuw project dat het hoofd moet bieden aan drie grote uitdagingen: de drugshandel, de multinationals en de regering van de Verenigde Staten.” Deze ‘drie vijanden’, in de woorden van Ismael, hebben van Honduras een land gemaakt dat de controle over zijn eigen soevereiniteit volledig heeft verloren.
De economische en sociale ongelijkheid creëert in toenemende mate armoede. 215 personen bezitten elk meer dan 315 miljoen dollar, terwijl twee van de vier miljoen actieve bevolking zonder werk zit. Elke dag proberen 500 jongeren naar de Verenigde Staten of elders te migreren, 420 mislukken of keren gefrustreerd terug. Omwille van hun geopolitieke belangen bewaken de multinationals en de Verenigde Staten hun controle op de natuurlijke rijkdommen van het land, met in toenemende mate sociale conflicten met de bevolking tot gevolg. Daarnaast is er de drugshandel; 80% van de drugs in de Verenigde Staten passeert via Honduras. Wie drugs zegt, zegt wapens. Honduras is het land waar de meeste wapens onder de bevolking circuleren. De hoge criminaliteitscijfers hebben er mee toe geleid dat de overheidsinstellingen zijn ingestort. Vooral het rechtsapparaat is eerder een instrument dat straffeloosheid bestendigt dan bestrijdt. “De wapens die wij gebruiken voor overvallen, afpersing of moord, lenen we bij de politie van de stad”, aldus een getuigenis van een bendelid, waar Ismael Moreno mee kon spreken. Kortom, het overheidsapparaat dient in feite enkel de belangen van het grootkapitaal en van de drugsbaronnen. “De grondwettelijkheid van de overheid is volledig verkwanseld”, besluit Ismael.
De nieuwe Hondurese regering staat dus voor een heleboel uitdagingen…
02 december 2013
Auteur: Wim Leysens
Contact: wim.leysens@fos-socsol.be
