Al maanden zijn we bezig met dit mediadossier. De mediakritiek die hiervoor de grondslag vormde, is grotendeels ook de bestaansreden van DeWereldMorgen.be. Om misverstanden te voorkomen, verduidelijken we graag ons uitgangspunt.

De democratisering van informatie is cruciaal om elke burger in staat te stellen actief en met kennis van zaken deel te nemen aan de samenleving en de democratie. Overheden en mediabewegingen waken erover dat de samenleving beschikt over onafhankelijke en betrouwbare media. Zij stimuleren tevens degelijke, in de samenleving verankerde media, en dragen zo bij tot meer mediademocratie.

Volgens ons moeten overheden dus mee zorgen voor mediademocratie. Maar dat kan geen blanco cheque zijn voor privébedrijven. Daarom werpt DeWereldMorgen.be in een uitgebreid dossier licht op de grote en ontransparante geldstromen naar de commerciële media.

Alleen al in België vloeien elk jaar honderden miljoenen euro naar de klassieke mediabedrijven. Dit fenomeen is internationaal. In vele landen steunt het huidige mediasysteem op massale directe en indirecte overheidssteun.

Mediasysteem in crisis

Ondanks die steun verkeert het mediasysteem in crisis. Er verdwijnen voortdurend krantentitels. Alleen al in de Verenigde Staten verloren vorig jaar 15.000 journalisten hun job. Daar zijn vooral twee redenen voor. Er worden minder kranten verkocht. Dat zorgt op zichzelf al voor dalende advertentie-inkomsten. En daar komt de economische crisis bovenop, die nog een extra daling van die advertentie-inkomsten veroorzaakt.

Commercialisering

Maar er is meer aan de hand. Media waren vroeger in grote mate in handen van organisaties uit het middenveld, van vakbonden, maatschappelijke en politieke bewegingen, werkgevers, enzovoort. Zo waren zij actief in de maatschappelijke ideeënstrijd en dus in de levende democratie.

De jongste decennia zijn de media massaal ontsnapt aan het middenveld en in handen beland van almaar grotere commerciële mediabedrijven. Voor hen telt in de eerste plaats de winstgevendheid, niet de maatschappelijke waarde of journalistieke kwaliteit.

Deze commercialisering baart steeds meer zorgen. Tien jaar geleden was mediakritiek vooral te horen in de marge van het maatschappelijk debat, onder meer bij degenen die nu DeWereldMorgen.be hebben opgericht. Nu is die kritiek al meer algemeen verspreid. Denk bijvoorbeeld aan het kerstessay van Geert Buelens dat verscheen in De Standaard, voorafgegaan door de grote aandacht voor het boek ‘Flat Earth News’ van Nick Davies, recent in het Nederlands verschenen met als titel ‘Gebakken lucht’.

Vreemde tegenstrijdigheden

We krijgen te maken met een vreemde tegenstrijdigheid. Er is hypercommercialisering van vele media. En toch zijn kranten niet mogelijk zonder die heel gulle overheidssubsidies. Uitgevers argumenteren dus onterecht dat zij in de vrije markt actief zijn.

Er is een tweede tegenstrijdigheid, al even vreemd eigenlijk. Elk jaar strooien de overheden voor honderden miljoenen euro manna uit over commerciële mediabedrijven. Maar daarmee houden ze vooral een aftandse en oudbakken technologie overeind. Want dat zijn gedrukte kranten hoe dan ook in deze digitale tijden. Al dat manna houdt media dus in grote mate gevangen in het verleden.

En we stoten op een derde tegenstrijdigheid. Zoveel geld uitdelen, impliceert dat de overheid een zware verantwoordelijkheid voor zichzelf ziet. En toch. Al die steun wordt volledig onvoorwaardelijk gegeven. Dat is, zacht uitgedrukt, zeer verwonderlijk.

Transparantie zoek

Die overheidssteun is daarenboven totaal ontransparant. Zo is er geen officieel overzicht te vinden van alle overheidsadvertenties. En het contract tussen de overheid, de uitgevers en bpost blijft tot nu toe strikt geheim. Het is nochtans de overheid die de tarieven bepaalt voor de uitreiking van de kranten… de burgers mogen het blijkbaar niet weten.

Wij vragen een echt mediadebat

Onophoudelijk blijven de geldbronnen naar de uitgevers stromen. Nooit is er enig debat over de noodzaak van de continuïteit ervan, of over de omvang, zelfs niet over de voorwaarden.

Iedereen weet dat het doel van deze geldstroom – voldoende mediapluriformiteit en kwalitatieve journalistiek – niet wordt bereikt.

Van een mediabeleid dat ten gronde een antwoord zoekt op de vraag “Welke media hebben democratische samenlevingen in deze complexe tijd nodig?” is geen sprake.

Voor ons zijn media, net als onderwijs of gezondheidszorg, te belangrijk om volledig over te laten aan commerciële bedrijven.

Laat er vooral geen twijfel over bestaan.
Wij zijn voor een publieke substantiële ondersteuning van democratische media. Want degelijke media maken is onmogelijk zonder enige vorm van publieke steun.

Dan moet het debat echter ten gronde gaan over wie die steun verdient, en over welke voorwaarden aan die steun worden verbonden.

Want voor ons zijn media, net als onderwijs of gezondheidszorg, te belangrijk om volledig over te laten aan commerciële bedrijven. En dus informeren wij u graag in ons mediadossier over de massale en onvoorwaardelijke steun die wij allemaal samen met ons belastinggeld ophoesten voor commerciële mediabedrijven die het publieke debat elke dag verder verarmen in plaats van verrijken.

(bron foto: filmvanalledag)