Homorechten in Afrika: eerst slechter voor het beter wordt?

Was de homobeweging twintig jaar geleden nog praktisch onzichtbaar in Afrika, nu is dat anders. Die openheid brengt echter ook geweld tegen homo's met zich mee. "Misschien moet het eerst slechter worden voor het beter wordt", zegt Njeri Gateru van de Nationale Mensenrechtencommissie voor Homo's en Lesbiennes in Kenia.

dinsdag 9 september 2014 16:37
Spread the love

De achttienjarige Gift Makau, die graag voetbalde
en in haar buurt in de provincie Noordwest in Zuid-Afrika wedstrijden floot,
werd nooit lastiggevallen door anderen. Haar ouders wisten dat ze lesbisch
was, zegt een neef. Op 15 augustus werd ze in een steegje dood gevonden door
haar moeder. Ze was verkracht, mishandeld en vermoord.

Shehnilla
Mohamed, Afrikadirecteur van de Internationale Mensenrechtencommissie voor
Homo’s en Lesbiennes (IGHLRC), zegt dat de moord op Gift past in een
verontrustende trend waarbij individuen die zich niet conformeren aan het
gebruikelijke man-vrouwbeeld, slachtoffer worden van zogenoemde “corrigerende
verkrachting.”

“Corrigerende verkrachting is een poging van de
samenleving om iemand te straffen voor gedrag dat buiten de norm valt”, zegt
Mohamed. In de afgelopen tien jaar kwamen naar verluidt 31 lesbiennes om door
een corrigerende verkrachting, zegt ze. De hulpverleningsorganisatie Luleki
Sizwe schat dat alleen al in Kaapstad wekelijks tien lesbiennes verkracht
worden.

Transgenders, homo’s en mannen met een vrouwelijke uitstraling
zijn ook slachtoffer van deze praktijken, maar zij overleven een dergelijke
aanval vaker. Ook doen ze minder snel aangifte. Elders in Afrika gebeuren ook
de vreselijkste dingen met homo’s, zegt Mohamed. “Erger dan in een
horrorfilm.”

Zuid-Afrika heeft het homohuwelijk goedgekeurd, maar meer
dan twee derde van de Afrikaanse landen heeft wetten die seksuele handelingen
tussen lesbiennes, biseksuelen, homoseksuelen en transgenders (LGBT)
criminaliseren, zegt de IGLHRC. “In het algemeen is het beeld somber”,
constateert Graeme Reid, directeur van het LGBT-programma van
mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. “Afrika heeft te maken met een
intensivering van het politieke gebruik van
homofobie.”

Kolonisatie

Nigeria en Oeganda haalden begin 2014
de wereldpers toen ze wetten goedkeurden die lange gevangenisstraffen zetten
op homoseksualiteit of het in bescherming nemen van homoseksuelen. Op 1
augustus werd de Oegandese wet ongrondwettelijk verklaard op procedurele
gronden, maar Shehnilla Mohamed verwacht dat hij weer op tafel komt zodra de
internationale aandacht verslapt.

Afrikaanse leiders proberen hun
positie vaak te versterken door in te spelen op anti-homosentimenten in de
samenleving. “Homofobie leidt de aandacht af van andere belangrijke kwesties,
of die nu economisch of politiek zijn”, zegt Graeme Reid.

Chalwe
Mwansa, een Zambiaanse activist, zegt dat politici in zijn land pedofilie en
incest gelijkstellen aan homoseksualiteit en dat sensationele verhalen
hierover het grote publiek bereiken. De aandacht wordt daardoor afgeleid van
dringende kwesties als werkloosheid, armoede, gezondheid en
onderwijs.

Sommige leiders beweren dat homoseksualiteit on-Afrikaans is
en uit het Westen komt. Mohamed stelt dat het omgekeerde het geval is.
“Homoseksualiteit kwam veel voor in de Afrikaanse culturen en in veel
Afrikaanse tradities. Er heerste vroeger een grote mate van acceptatie.”
Volgens haar kregen relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht pas een
slechte naam na de kolonisatie en de komst van westerse
religies.

Religie

Slachtoffers van antihomogeweld durven vaak
niet naar de politie te gaan, zegt Mohamed. Dat is vaak al zo in Zuid-Afrika,
maar het is nog erger in landen zoals Nigeria, waar homoseksualiteit
strafbaar is.

Doordat LGBT-kwesties de laatste tien jaar vrij prominent
aanwezig zijn in nationale debatten in Afrika, is de situatie eerder
verslechterd dan verbeterd. Njeri Gateru, juridisch medewerker bij de
Nationale Mensenrechtencommissie voor Homo’s en Lesbiennes in Kenia, zegt dat
in zijn land sprake is van een bedrieglijke balans. Homo’s worden niet actief
vervolgd als ze zich in het openbaar aanpassen aan de seksuele en
gendernormen, “maar er ontstaan wel problemen als ze een mars zouden houden
of als er iets in de media heeft gestaan”.

“We kunnen niet blijven
leven in een situatie waarin we gemuilkorfd worden en ons daarbij
neerleggen”, zegt Gateru.

Religie speelt een belangrijke rol in het
gebrek aan acceptatie van homo’s. “Zelfs hoogopgeleiden zeggen: ‘God houdt
hier niet van'”, legt Mohamed uit. Gateru wijst erop dat kerken hun deuren
soms openen voor homo’s om de verkeerde redenen. Een groep Keniaanse kerken
kondigde een paar jaar geleden aan de deuren te openen voor homo’s en
lesbiennes “omdat Jezus gekomen is voor zondaars, niet voor
rechtvaardigen”.

“Ze nodigen je uit om te veranderen of willen voor je
bidden zodat je verandert. Dat is niet wat wij willen”, zegt Gateru. “Maar je
kunt het zien als een hele kleine stap in de goede
richting.”

Aartsbisschop Tutu

De Zuid-Afrikaanse aartsbisschop
Desmond Tutu heeft zich herhaaldelijk en consistent uitgesproken tegen
discriminatie van LGBT-groepen. Actiegroepen die de steun van prominente
geestelijke leiders zoals als Tutu verwelkomen, willen in februari een
conferentie over homoseksualiteit en religie houden met imams, rabbijnen en
protestantse voorgangers.

Ondanks de moeilijkheden, constateren
voorstanders van LGBT-rechten dat er enige vooruitgang is geboekt in de
afgelopen jaren. “Twintig jaar geleden was de LGBT-beweging in Afrika
praktisch onzichtbaar”, zegt Reid. “De heftige reactie op onze zichtbaarheid
kan ook gezien worden als een teken dat de beweging sterker is geworden in de
afgelopen twintig jaar.” Het wordt misschien eerst slechter voordat het beter
wordt, voegt Njeri Gateru daar aan toe. “Maar de geschiedenis staat aan onze
kant.”

take down
the paywall
steun ons nu!