De argumentatie luidt: versterken van synergie en
efficiëntie. Daar kan toch niemand tegen zijn. Maar de ervaring van anderhalf
jaar binnen het OCMW oppositie voeren tegen de  Antwerpse asociale proeftuin o.l.v. Liesbeth
Homans en een nauwkeurige lezing van haar plannen doet iets anders vermoeden.

“Van religieus-caritatieve initiatieven naar publieke
dienstverlening, van ‘onderstand’ en armoedebestrijding naar algemeen sociale
dienstverlening” … en nu dus terug

De conceptnota van Homans begint met een mooie samenvatting
van de ‘voorgeschiedenis’ van het OCMW. Onder Frans bewind einde 18° eeuw
werden de openbare ‘Burelen van Weldadigheid’ opgericht. Verplicht in elke
gemeente en belast met hulp aan de armen. Deze bestonden naast de Commissies
van Burgerlijke Godshuizen.

Dat was private liefdadigheid die zich ook
bezighield met alle vormen van institutionele dienstverlening zoals weeshuizen,
bejaardentehuizen en ziekenhuizen. In 1925 werden de commissies en de Burelen
verenigd in één publieke dienst voor armenzorg in elke gemeente.

Die verplichte
dienst heette toen de Commissie van Openbare Onderstand (COO). In 1976 werd deze
vervangen door de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW). Maar ook
de opdracht werd flink en vooral structureel uitgebreid: niet enkel het
verstrekken van onderstand maar het verzekeren van maatschappelijke
dienstverlening aan wie verblijft in de gemeente. 

Dit moet personen in staat stellen ‘een leven
te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid’ (artikel 1 van de
OCMW-wet). In 2008 werd de opdracht van het OCMW nog uitgebreid met artikel 2:
‘om op lokaal niveau duurzaam bij te dragen tot het welzijn van de burgers’.

M.a.w. de OCMW’s hebben als hoofdopdracht de sociale grondrechten van alle
burgers duurzaam te garanderen. De conceptnota besluit: “De hier uiterst kort
geschetste geschiedenis toont onmiskenbaar de volgende  evoluties: van religieus-caritatieve
initiatieven naar publieke dienstverlening, van onderstand en
armoedebestrijding naar algemeen sociale dienstverlening”. (p.3)

“Verzelfstandiging betekent gewoon richting privatisering gaan,
met alle kwalijke gevolgen van dien“

Onder het vorige bestuur van Patrick Janssens (SP.a) en
Monica De Coninck (SP.a) werd het Antwerps OCMW al serieus afgeslankt. De
ziekenhuizen werden ‘verzelfstandigd’ in het Ziekenhuis Netwerk Anwerpen (ZNA),
de thuiszorg, woonzorgcentra, de serviceflats en de dienstencentra in het’
Zorgbedrijf Antwerpen’.  Verzelfstandiging
betekent gewoon richting privatisering, met alle kwalijke gevolgen van
dien. 

De CEO

De CEO’s en directeurs van deze verzelfstandigde bedrijven krijgen
toplonen die vergelijkbaar zijn met de privé. ‘“Exuberant” en “buiten elke
proportie”, noemde provinciegouverneur Kathy Berx deze vergoedingen toen het
ACV hiertegen een klacht indiende.

Deze heren verdienen namelijk ruim tweemaal
de wedde van de burgemeester of van de hoogste stadsambtenaar in rang. De
vergoeding van de CEO van ZNA, Bruno Holthof, is nog niet bekend.  Deze manager die afkomstig is van het
consultancy bureau Mc.Kinsey schijnt een toploon te krijgen vergelijkbaar met
wat voor zijn positie op de Amerikaanse markt geboden zou worden.

Hopelijk
horen we meer over zijn verloning op de gemeenteraad van maandag 26 januari. Ik
heb hierover namelijk een interpellatie ingediend. Al twee jaar geleden had
Bart De Wever beloofd dat hij volledige transparantie zou schapen in de
verloning van het management van de autonome bedrijven.

Het personeel

“De werkdruk voor het personeel is al zeer hoog. Vele overuren
kunnen niet opgenomen worden”

Voor het gewone personeel gaat het de andere kant op. Het
personeel verliest haar vast statuut. Zij verdienen heel wat minder dan aan het
OCMW, verliezen hun werkzekerheid en moeten veel flexibeler werken. Alleen de
gedetacheerden blijven nog statutair.

In de boekhouding van het Zorgbedrijf
noemt CEO Johan De Muynck die meerkost voor de statutairen veelzeggend en letterlijk
‘kosten voor de sociale vrede’.   Poetswerk en logistieke functies worden in
beide bedrijven meer en meer uitbesteed aan onder-aannemingen. De werkdruk voor
het personeel is al zeer hoog. Vele overuren kunnen niet opgenomen worden.

De
laatste vier jaar werden op ZNA al 340 jobs geschrapt. In deze legislatuur
moeten er nog 105 bijkomende FTE sneuvelen. Onlangs werd de zondagpoets in de
ZNA- ziekenhuizen afgeschaft. Dat stelt problemen voor de hygiëne.
Onthaalpersoneel wordt vervangen door geïnformatiseerde kiosken, medische
secretariaatspersoneel moet vertrekken.

Dienstverlening wordt ‘ontmenselijkt’

Onder
het alibi van ‘responsabilisering’ moet iedere specialist binnen ZNA instaan
voor zijn eigen kosten voor logistiek en personeel. . M.a.w. ZNA financiert
zijn eigen medische diensten niet meer naar behoeften, maar marktconform. Dat
brengt de kwaliteit van de medische behandelingen in gevaar.

Chirurgen hebben
ineens geen instrumentisten meer nodig. Anesthesisten doen epidurale
infiltraties op hun eentje, zonder hulp van verpleegkundigen om de zaken aan te
geven. Op de polyklinieken  is er geen
verpleegkundige ondersteuning meer. In een artikelenserie in het dagblad De
Tijd uitten ZNA-artsen hun twijfels bij dit systeem van zogenaamde
kostendeling: “ Ze zien patiënten, die te snel naar huis gestuurd werden,
terugkomen met complicaties.

Velen geven toe dat het bang afwachten is tot er
fouten gemaakt worden. ‘We worden gedwongen alles in rekening te brengen’, zegt
een chirurg van het ZNA. ‘Hebben we die technicus nog nodig tijdens de
operatie? Of die psycholoog om onze patiënten te begeleiden? Als de
specialisten dat van hun eigen honorarium moeten betalen, is het soms snel
beslist. Of ontstaat er ruzie. De ene wil de psycholoog wel, de andere niet.

Het voert de druk binnen de artsenassociaties in de ziekenhuizen op.’ ‘Die
centenstrijd’, zegt de chirurg, ‘wordt uitgevochten op de rug van de patiënt’.
‘Je riskeert dat ziekenhuizen vooral nog geïnteresseerd zijn in de quick wins
en de moeilijkere gevallen afstoten. Heupen brengen meer op dan handen. Ruggen
meer dan hersenen. Dat soort afwegingen begint te spelen. Snel werken, met zo
weinig mogelijk omkadering. Het wordt bandwerk. Sorry, maar daarvoor ben ik
geen arts geworden.’” (De Tijd, 19/10/2013)

“Voor de patiënten zijn deze ex-OCMW ziekenhuizen nu de
duurste van Antwerpen geworden”

Voor de patiënten zijn deze ex-OCMW ziekenhuizen nu de
duurste van Antwerpen geworden. Dat blijkt uit de publicatie van de
CM-ziekenhuisbarometer op 9 november 2013. Gemiddeld betaalt de patiënt in ZNA
voor een eenpersoonskamer 1891 euro uit eigen zak, waarvan 1271 euro honorariumsupplementen.
Dat is zelfs duurder dan het private ziekenhuis Monica, waar de patiënt
gemiddeld 1554 euro uit eigen zak betaalt, waarvan 945 euro
honorariumsupplement.

Met de kostendeling mochten de ZNA specialisten de
ereloonsupplementen op een eenpersoonskamer en bij daghospitalisatie eensklaps
verdubbelen van 100 naar 200%. Sinds de verzelfstandiging  zijn zo goed als alle specialisten
overgestapt naar een BVBA systeem binnen ZNA. 
Ze werken als een private praktijk binnen ZNA of passen een speedy pass
formule toe.

Weken tot maanden wachten voor een afspraak op raadpleging in de
polykliniek van het ziekenhuis of dezelfde avond terecht kunnen op de private
praktijk, mits een supplement van 30 euro of meer.: Alle radiologen zijn ‘gedeconventioneerd’. D.w.z. zij houden zich niet aan de tarieven en kunnen vrij
ereloonsupplementen vragen.

Daardoor is ook beeldvorming in ZNA het duurste van alle
Antwerpse ziekenhuizen. Bij een routine rugscan betaalt de patiënt op ZNA 30
euro uit eigen zak, tegenover 18 euro in het private Monica en 9 euro op het
Universitair Ziekenhuis.

Tot voor kort 
hadden wij als huisartsen nog de zekerheid dat de specialisten van de
ZNA ziekenhuizen geconventioneerd waren, zodat de patiënten daar terecht konden
tegen betaalbare prijzen. Dat was een benchmark voor dit openbaar ziekenhuis.
Ondertussen boekte ZNA vorig jaar een record winst van 18 miljoen euro en plant
ze de bouw van een prestigeziekenhuis op Spoor Noord in een formule van
Privaat-Publieke Samenwerking (PPS)..

De senioren in het
Zorgbedrijf

“De huurprijs schommelt tussen de 820 euro (kleinste flat)
tot 1.240 euro (grotere flat).   Gewone Antwerpse senioren kunnen de
prijzen voor deze nieuwe serviceflats niet betalen.” 

Het OCMW-Antwerpen was gekend voor haar democratische en
kwaliteitsvolle dienstverlening aan bejaarden, via thuiszorg, dienstencentra,
serviceflats en woonzorgcentra. Ook dat kenmerk erodeert snel sinds de
verzelfstandiging. Neem het voorbeeld van de serviceflats.

Voor 350 à 450 euro
huur per maand had je een fatsoenlijk serviceflatje. Maar die zijn nu allemaal
volzet en met de vergrijzing is de wachtlijst opgelopen tot 6000 senioren. Wat
doet het Zorgbedrijf? Het bouwt honderden serviceflats bij in PPS. Met de hulp
van Dexia en van projectontwikkelaar Kaïros.

Het woonrechtencertificaat voor
één serviceflat kost tussen de 130.000 euro (flatje met één slaapkamer en
zonder terras, 54 m2) tot 225.000 euro (flatje met twee slaapkamers en terras,
74 m2). De kopers betalen daarbovenop per maand nog eens 100 euro vaste kosten
voor onderhoud en verlichting van de gemeenschappelijke delen en een belasting
(roerende voorheffing die ondertussen ook is opgeslagen van 15% tot 21%) die
varieert tussen 1.414 euro tot 1.882 euro per jaar, of 118 tot 157 euro per
maand. De huurprijs (met vaste kosten) schommelt tussen de 820 euro (kleinste
flat) tot 1.240 euro (grotere flat).  
Hierin zijn de  kosten voor
nutsvoorzieningen (gas, elektriciteit, water …) nog NIET inbegrepen. Gewone
Antwerpse senioren kunnen de prijzen voor deze nieuwe serviceflats niet
betalen.

Terug naar
commissies van openbare onderstand?

“Het zullen nu de gemeenteraadsleden zijn die rechter moeten
spelen over de behoeftigheid van mensen wiens leefwereld meestal mijlen ver
staat van deze van de zetelende politici”

Uiteraard dat Liesbeth Homans aan deze schuifaf naar privatisering
niets wil doen, integendeel.  De
conceptnota moedigt verder aan om “de uitvoering van bepaalde sociale
taken/opdrachten van het sociale beleid (bijzondere diensten, woonzorgcentra,
ziekenhuizen) onder te brengen in verzelfstandigde entiteiten, al dan niet in
samenwerking met andere actoren uit de private sector.” (p.15)

“De politieke
aansturing gebeurt door de gemeenteraad (…) hierbij gelet op het feit dat veel
dienstverlening op het terrein door private actoren wordt geleverd (…) en
samenwerking tussen besturen en private actoren een plaats krijgen in het
nieuwe model.” En verder: “De private sector speelt en volwaardige en
noodzakelijke rol in het lokaal sociaal beleid”.(p.17) 

Mie Branders, huisarts bij Geneeskunde voor
het Volk en PVDA-gemeenteraadslid in Antwerpen kan meespreken over deze “samenwerking
met private actoren op het terrein”. Mie: “Hier krijgen de private
Woonzorgcentra ongeveer 50% van hun inkomsten uit overheidssubsidies. Er valt
nog heel wat mee te verdienen.

Onafhankelijk Zorgnet Vlaanderen (= de private
sector) werkt zelfs sinds een weekje samen met VOKA (= de private sector) om de
zorg verder uit te bouwen, lees : winst te maximaliseren op ouderen. In
Nederland staan de gebouwen nu leeg. Het is zelfs te duur om ze te verhuren
voor woningen. Want de gemeenschappelijke leefruimtes en de kamers zijn te
groot om er genoeg winst uit te slepen.

De nadruk ligt er nu op de extra-murale
zorg, dat is veel beter. Jammer dat daarvoor de budgetten ook verminderd
zijn…. In België brachten wij onlangs uit dat de Raad van Bestuur van het netwerk
Armonea (een cluster van een 80-tal woonzorgcentra) bemand wordt door …
Fréderic De Mébius (hoofdinvestereerder bij AB Inbev), Olivier Davignon (neefje
van) en Rudi Thomaes (hemzelf van’t VBO). Ze maakten 23 miljoen euro winst en
betaalden 8000 euro belastingen.

Omdat ze toch zo goed investeren in nieuwe
zorgcentra en onze economie zo goed doen draaien. Dankuwel ! Ondertussen moeten
mijn patiënten in Heydehof (Armonea Hoboken) besparen op boter en suiker bij de
boterham. Die wordt er sinds vorig jaar gerantsoeneerd. En onze
top-kapitalisten kwamen bij het district aankloppen voor een subsidie van 600
euro om met de ouderen naar Plankendael te kunnen gaan ! Hoe durven ze?”.

Wat er nog van het OCMW overblijft, voornamelijk activering
en individuele bijstand, wordt als zogenaamde kerntaak in gekanteld in het
gemeentebestuur. Dat heeft een aantal kwalijke gevolgen.

Vroeger was de logica: het OCMW zorgt voor bijstand en
maatschappelijke dienstverlening voor alle bewoners. Hiervoor werd het
instituut gefinancierd volgens de noden. Als het OCMW tekorten had, dan paste
de Stad bij. Dat is nu gedaan. Het OCMW wordt met zijn begroting mee opgenomen
in het keurslijf van de stedelijke begroting.

Tenslotte moeten de gemeenten “bijzondere bijstandscomités
in het leven roepen om de toekenning van individuele steun via neutrale
dossierbehandeling mogelijk te maken” 
(p.11)  Homans schrijft:
“Uiteraard zal ik erover waken dat in al de integratievoorstellen (…)
niet-gepolitiseerde individuele dienstverlening zoals die vandaag de dag
gevrijwaard wordt in het OCMW-decreet behouden blijft.” (p.8) . 

De huidige bijstandscomités die beslissen
over individuele hulpverlening bestaan uit 8 politici OCMW-raadsleden. Dit vond
ik één van de meest mensonterende ervaringen tijdens mijn OCMW-werk. Politici
die rechter moeten spelen om iemands behoeftigheid, iemands goede wil, iemands
bereidheid tot arbeid, iemands bereidheid tot het leren van het Nederlands… te
beoordelen?

Soms gingen die deliberaties gepaard met een degoutante, arrogante
houding en opmerkingen. Gespekt met vooroordelen, insinuaties  en subjectivisme. ‘Mijn intuïtie  zegt …, mijn buikgevoel zegt…, dat waren nu
eens krokodillentranen… ’ waren veel gehoorde opmerkingen.

Het hangt er dus
vanaf bij welke politici in welke bijstandscomité je dossier terecht komt welke
kans je maakt op leefloon of andere bijstand.  Aan deze willekeur en aberratie verandert de
in kanteling van Homans niets, integendeel. Het zullen nu de gemeenteraadsleden
zijn die rechter moeten spelen over de behoeftigheid van mensen wiens
leefwereld meestal mijlen ver staat van deze van de zetelende politici.