We kunnen over die cijfers, die voor een deel ook op extrapolaties berusten en die de onregelmatig verblijvenden en de mobiliteit van die mensen niet mee verrekenen, eindeloos discussiëren. Mensen met Marokkaanse en Turkse ‘roots’ bijeengeteld, komen we op ongeveer 250.000 Brusselaars uit met dergelijke ‘roots’ onder hen ook wel enkele mensen die uit niet-islamitische minderheden afkomstig zijn, waar daar weer tegenover staat dat ook enkele duizenden Pakistanen en West-Afrikanen de gemeenschappen met islamitische ‘roots’ aanvullen.
In een interview in Le Soir, op 18 november, naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek L’Iris et le Croissant. Bruxelles et l’Islam au défi de la co-inclusion (Presses universitaires de Louvain), spreekt Felice Dassetto van 250.000 moslims in Brussel.
Hij komt dus ongeveer op dezelfde inschatting uit. Voor geheel België ziet hij er 500.000. Dit is iets waar je vaak op uitkomt: wil je weten hoeveel mensen uit een bepaalde bevolkingsgroep of gemeenschap in Brussel wonen, neem dan het aantal voor geheel België en deel het door twee. Wat nu interessant is, is dat Dassetto zijn Brusselse moslims opdeelt over 15.000 zichzelf expliciet agnostisch of zichzelf atheïstisch verklarende moslims, daarnaast 110.000 agnostici die niettemin de culturele praktijken trouw blijven en 125.000 ‘gelovige’ d.w.z. pratikerende moslims.
Met andere woorden: van die 250.000 mensen met islamitische ‘roots’ in Brussel is de helft niet langer pratikerend. Die andere helft beroept zich op 77 moskeeën of gebedszalen. Dit wil zeggen dat elke moskee gemiddeld voor ongeveer 3.250 gelovigen openstaat.
Als ik voortga op wat ik in Molenbeek meen te zien, dan lijkt me dit heel aannemelijk. Daarnaast ziet Dassetto 86 culturele en religieuze verenigingen met islamitische inslag, 11 onderwijsinitiatieven, 11 websites en 18 boekhandels en uitgeverijen. Ook dit lijkt me eigenlijk allemaal heel geloofwaardig en normaal.
In zijn interview in Le Soir pleit Dassetto ervoor dat er meer betrokkenheid zou zijn vanuit de Belgische samenleving en vanuit het politieke niveau op wat er in de islamitische gemeenschappen gebeurt. Hetzelfde zou volgens hem ook in omgekeerde richting moeten gebeuren. Voor eenmaal blijkt Molenbeek hier zelfs op gemeentelijk vlak in een krantenartikel als een voorbeeld gesteld te worden, omdat er een raad van imams op gemeentelijk vlak bestaat, op initiatief van de gemeente.
Voor de rest oordeelt Dassetto dat de politieke interesse te veel beperkt blijft tot bepaalde gelegenheden, bijvoorbeeld telkens als er verkiezingen in het vooruitzicht zijn. Dassetto wenst meer. Daarom de ondertitel: een pleidooi voor co-inclusie, waarbij Dassetto ervoor waarschuwt dat, bij gebrek aan interesse vanuit de samenleving, iets te veel pratikerende islamitische jongeren in het vaarwater dreigen te komen van het salafisme, wat een fundamentalistische (daarom nog niet een militant-agressieve) strekking is binnen de islam. (Terloops: Sharia4Belgium is een wat curieuze vogelverschrikkende variant in het jihadistisch salafisme; de meeste salafisten in Brussel zijn geen jihadisten, maar reformisten … en onder die twee is de verhouding echt bijzonder slecht.)
Terug naar de titel nu in ons eigen bericht. Wat leert ons dit over het islamitisch karakter van Brussel? Ten eerste, dat het er sterk op lijkt dat de secularisering ook in de Brusselse moslimwereld danig aan het werk is. Ten tweede, dat, gepaard aan werkloosheid van veel jongeren, hier een van de redenen ligt waarom onder de pratikerenden het salafisme toch enige credibiliteit verworven heeft.
Salafisme is geen synoniem voor agressief militantisme, zelfs niet per se voor op zich gesloten gemeenschappen, maar het is niet echt de strekking die zich het gemakkelijkst zal inschakelen in de ‘evidenties’ van de Brussels-Belgische samenleving op vlak bijvoorbeeld van familiale waarden, man-vrouwverhoudingen, enzovoort . Noem ze misschien de ‘Jehovah’s getuigen’ van de islam, met al hun pro’s en contra’s.
Kunnen er andere conclusies getrokken worden? Als we er rekening mee houden dat ondertussen de Afrikaanse en Latino-gemeenschappen eveneens in Brussel-19 heel sterk toenemen, en ook enkele Aziatische groepen (Pakistanen), en dat in het geheel van deze bevolkingsgroepen met ‘roots’ buiten Europa het kapitaal aan jongeren te vinden is, dan kan er geen twijfel over bestaan dat Brussel-19 ook bestuurskundig binnen 15 jaar helemaal anders ingevuld zal zijn dan vandaag het geval is.
Brussel-19, al dan niet uitdeinend sociaal-cultureel tot in de rand (ook dit lijkt me een onvermijdelijkheid), zal een ander gezicht hebben dan de doorsnee Vlaamse provinciestad. Misschien doet een vooruitziend inburgerings- en integratiebeleid er goed aan om dit vandaag al te beseffen en om dit beleid niet te denken vanuit enkele kleine provinciesteden, maar omgekeerd minstens even zeer te denken vanuit de weinige grootsteden die België/Vlaanderen telt. Gouverner, c’est prévoir …
Johan Leman
Johan Leman is gewoon hoogleraar in de sociale en culturele antropologie aan de KU Leuven (onderzoekseenheid: Interculturalism, Migration and Minority Research Centre). Hij is ook voorzitter van het regionaal integratiecentrum Foyer vzw, in Sint-Jans-Molenbeek.
